5.9 Сурет – Құмтасты-сазды қималар үшін өп потенциал қисықтары

[Pirson, 1963]

а- қалың қабаттар үшін; б- жіңішке қабаттар үшін; 1- скважина; 2- саздар; 3- тұзды сулы құмдар; 4- кеуекті ізбестастар; 5- мұнайға қанықан құмдар; в- әртүрлі тау жыныстарын тән ӨП қисығы; 1- құмдар сызығы; 2- саздар сызығы; 3- саздар; 4- сазды қатпар құмдар; 5- құрамында шашыранқы саз қоспасы бар құмтас; 6- лигниттер (қайталанатын реакция); 7- күрең саз (қышқылдандыру реакциясы); 8- FeS шашыраған құмтас; 9- риолиттер. Суреттегі ρ мәні Ом-м мен берілген.

Ұңғымаларды зерттеудің радиоактивтік әдістері. Гамма каротаж (ГК). Гамма-гамма-каротаж (ГГК)

Бақылау сұрақтары:

1) ӨП қандаи үрдістердің нәтижесінде туады?

2) Өзіндік патенциялдардың қандай түрлері бар?

3)Құмтасты-сазды қималар үшін ӨП потенциал қисықтары түсіндір?

Сабақ 42-43

Тақырып 2.2: Радиоактивті каротаж.

Жоспар:

1. Интегралдық гамма-каротаж

2. Спектрометриялық гамма-каротаж

3. Нейтронды каротаж

4. Импульстық нейтронды каротаж

5. Импульстық спектрометриялық нейтронды гамма-каротаж

6. Гамма-гамма тығыздылық және литотығыздылық каротаж

Интегралдық гамма-каротаж

ГК өлшеу қондырғылары гамма-кванттар мен электронды схемалардың детекторларынан тұрады. Нақтылы жазба болып детектордың ортасы саналады.

Зондты (модуль) дербес аспап ретінде қабылдайды немесе ҰҒЗ бірнеше әдістерін жүзеге асыратын кешенді аспаптардың құрамына жатқызады. ГК модулі басқа модульдермен еш шектеусіз кешенделеді.

ГК өлшеу қондырғысына қойылатын талаптар:

• Реттеуші метрологиялық сипаттама болып экспозициялық дозаның қуаты (ЭДҚ) немесе уранның баламалы массалық үлесі (УБМҮ) болып табылады, олар өлшенген жылдамдық бойынша импульстердің санын есептейді.

• МЭД - 0-250 мкР/ч, ЭМДУ -0-200 ppmU анықтау диапазондары;

Рұқсат етілген негізгі салыстырмалы кемшіліктерді анықтаудың шегі МЭД-±15 %; ЭМДУ-±[4,3+0,7(200/U_э - 1)] %, мұндағы U_э – уранның баламалық массалық үлесі, ppmU;

• ±10 % диапазонында қоректену кернеулігінің өзгеруімен пайда болған анықтаудың рұқсат етілген қосымша үлесі, негізгі олқылық мәнінен 0,2 аспау керек;

• Ұңғымадағы темпиратураның өзгеруінен пайда болған өлшеулердің рұқсат етілген қосымша олқылықтары 20 °С тең стандартты мәнімен салыстырғанда әрбір 10 °С негізгі олқылықтан 0,1 аспау керек;

Бастапқы және мерзімді калибрлеудің негізгі құралы –цилиндрлік каналдың диаметрі 90мм тең коллиматор қозғалмалы арбасына бекітілген УП-ГК дозиметриялық қондырғысы болып табылады. Экспозициялық дозаның қажетті қуатын жасау үшін ЕР типті платино-иридий капсуласындағы радий-226 гамма-сәулелену көздерін қолданады.

Спектрометриялық гамма-каротаж

СГК өлшеу қондырғысы гамма-сәулеленудің сцинтилляциялық детекторы мен электронды схемадан тұрады. Жазу нүктесі болып детектордың ортасы саналады.

Модуль түрінде даярланатын ұңғыма аспабы басқа модульдермен еш шектеусіз кешенделеді.

Өлшеу қондырғысына қойылатын талаптар:

- реттеуші метрологиялық сипаттама болып, өлшенген (минутта импульс түрінде) табиғи гамма сәулелену спекторы бойынша өлшенетін уранның, торий және калийдің баламалы массалық үлесі саналады;

- уранның, торий - 0- 200 ррт және калийдің - 0,1-20 % баламалы массалық үлесін анықтаудың диапазондары;

- рұқсат етілген негізгі салыстырмалы олқылықты уранның баламалық массалық үлесімен U_э анықтаудың шегі -±[4,3+0,7(200 / U_э - 1)] %;

- Ұңғымадағы темпиратураның өзгеруінен пайда болған өлшеулердің рұқсат етілген қосымша олқылықтары 20 °С тең стандартты мәнімен салыстырғанда әрбір 10 °С негізгі олқылықтан 0,1 аспау керек;

- уран мен торий каналдарын өлшеудің негізгі олқылықтарының рұқсат етілген шегі ±(1,5-2,0) көп емес, калий каналы да ±0,5 % жоғары емес.

Калибрлеудің негізгі құралы – құрамында уранның, торий мен калийдің және үш ЭМДУ имитаторы бар баламалы массалық үлестің үлгілері болып табылады.