Тақырыбы: ынтымақтастық. Еркін экономикалық аймақ. Трансұлттық компаниялардың глобализация үрдісінде әрекеті.

Мақсаты: трансұлттық компаниялардың елдер экономикасында алатын орнын студенттерге түсіндіру

Жоспары:

1. Ынтымақтастықтың негізгі формалары

2. Үш негізгі географиялық орталықтар

Ынтымақтастық – түрлі мүдделі топтардың бейбіт қатар өмір сүру жағдайында экономикалық, саяси-әлеуметтік, рухани-мәдени және халықаралық мәселелерді бірлесіп шешудегі қабілеттілігі. Ынтымақтастық қоғамдық қатынастардың әр түрлі деңгейінде көрінеді. Микродеңгейдегі ынтымақтастық ретінде түрлі топтардың, ұйымдардың, партиялардың, қоғамдық ұйымдардың белгілі бір мәселелерді ұйымдасып шешіп отыруға ниетін атауға болады. Мезодеңгейдегі (орта) ынтымақтастыққа әлеуметтік топтар мен топтар, халықтар мен этностар арасындағы ортақ мәселелерді (экономика даму, әлеуметтік мәселелер, этнография даму) және міндеттерді шешуде бірігіп әрекет етуді жатқызуға болады. Макродеңгейдегі ынтымақтастыққа мемлекеттер, халықаралық ұйымдар арасындағы ғаламдық планетаралық мәселелерді шешуге бағытталған ұжымдық іс-әрекеттерді жатқызамыз. Ынтымақтастық қазіргі адамзаттық өзара түсінісуінің, ортақ мәселелерді біріккен әрекеттермен шешуге ұмтылуын, бейбітшілікті қамтамасыз етуінің негізгі формасы болып табылады. Сондықтан қазіргі әлемдік қатынастардағы ынтымақтастық бағыттары сан алуан. Әрине шешуші ынтымақтастық бағыттары – экономика ынтымақтастық, сауда, мәдени-техника, технология және ақпараттық ынтымақтастықтарының маңыздылығы арта түсуде. Ғаламдық мәселелерді шешудегі ынтымақтастықтың халықаралық ұжымдық мақсаттарының көрінісі ретінде БҰҰ-ны атауға болады. Мысалы: Қазақстан өзінің экономика мәселелерін Шанхай ынтымақтастық ұйымы арқылы жүзеге асыруда. Ал мемлекеттік қауіпсіздігін қамтамасыз етуді ұжымдық қауіпсіздік туралы келісімшарт ұйымы арқылы шешуде. Ынтымақтастық – әрбір мемлекеттің ішкі және сыртқы дамуына жағдай жасайтын, басқа күштермен бірігіп әрекет етуінің, қарым-қатынастар жасауының негізгі принципі және екі жақты, көп жақты пайдалы ахуалды қалыптастырудың жолы болып табылады.

Глобализация терминін алғаш рет 1981 ж Дж.Маклин пайдаланған. Жалпы алганда «Глобализация» концепциясы дүние жүзінің кешенділігі және бірлігі туралы ойды қалыптастырады және ол батыстағы шаруашылық тәжірибесін басқа елдерге таралуымен негіздейді.

Глобализация идеяларының негізгі жүзеге асырушылары «Дүниежүзілік банк», «Халықаралық волюталық қор», Дүниежүзілік сауда ұйымы, ТҰК, байлар клубы. Олар үшін глобализация ұғымы экономикалық дамыған елдерге жақсы жағдай жасау үшін ұзақ мерзімді стратегиялық жоспарларын жүзеге асыру құралы.

Экономикалық глобализация – капитал айналымымен, жаңа идеяларды игеруді жеделдетуді қамтамасыз ететін біртұтас дүниежүзілік экономикалық (негізінен қаржылық) және ақпараттық кеңістіктің қалыптасуымен даму процессі.

ХХІ ғасырдың басында экономикалық және технологиялық дамудың үш орталығы қалыптасты; 1) Солтүстік америкалық- (НАФТА), 2) Батыс Европалық (ЕС); 3) Азия – Тынықмұхиттық.

Дүниежүзілік жиынтық өнімнің 21%-АҚШ, 20%-Батыс Европа, 12%- Қытайдың, 7,5%- Жапонияның үлесінде.

1980-2000ж Қытайдың үлесі 3 есе өсті.

Солтүстік америкалық полюс (АҚШ) еркін кәсіпкерліктің үлгісі, Батыс Европа – бір өркениеттің шекарасындағы экономикалық интеграцияның үлгісі, Азия – Тынық мұхиты батыс технологиясын жергілікті әлеуметтік-мәдени дәстүрмен байланыстыруды жоғарғы дәрежесін көрсетеді.

Глобализация процессі позитивті процесстермен қатар негативті салдарға алып келеді. Егер 1960 жылы жан басына шаққандағы 20% бай адамдардың табыстары 20% кедей адамдардың табыстарынан 30 есе артық болса, 2000 жылы 80 есе артық.

Өздігінен қарастырылатын сұрақтар:

1.Глобализация идеяларының негізгі жүзеге асырушыларды атаңыз?

2.Глобализация терминін алғаш болып еңгізген ғалым экономист?

Дәріс №8