7.4.2. Дозалау қондырғылары

Ұңғымалардың өнімін жинау және дайындау жүйелерінде деэмульсиялауға, тұзсыздандыруға, жабдықтарды тотықтандырмауға және тасымалданатын сұйықтың тұтқырлығын азайту үшін түрлі реагенттер қолданылады. Әдетте, реагенттер өте аз үлестермен беріледі. Сондықтан оларды қажетті мөлшерде беріп отыру үшін бір плунжерлі сораптар қолданылады. Олардың бірнеше түрін қарастырайық.

Мысалы, НДУ-50/150 қондырғысы сораптан, редуктордан, электрлі қозғалтқыштан және реагентке арналған ыдыстан тұрады. Плунжердің бір минуттағы жүріс саны 50-ден 150-ге дейінгі аралықта болады. Соған сәйкес сораптың берілімі 0,006-0,12 және 0,03-2,16 л/сағ мәндерінде болады. Айдау қысымы 12,5 МПа-ға дейін жетеді. Реагенттерге арналған ыдыстың көлемі 0,215 м³ мөлшерінде болады.

Сораптың плунжері бір жаққа қарай серіппенің көмегімен қозғалса, екінші жаққа қарай электрлі қозғалтқышпен редуктор арқылы байланысқан эксцентриктің көмегімен жылжиды. Плунжердің жүру жиілігі жұдырықшаларды ауыстыру арқылы реттеледі.

Сыйымдылығы үлкен резервуары бар дозалау қондырғыларының маркалары келесідей: БР-2,5; БР-10; БР-25. БР-2,5 қондырғысына маркасы НД-0,5Р22,5/400 дозалау плунжерлі сорабы орнатылған және оның өнімділігі 2,5 л/сағ, ал қысымы 10 МПа-ға дейін жетеді. Реагентке арналған ыдыстың көлемі – 0,9 м³ және онда қуаты – 3,75 кВт-қа тең электрлі қыздырғыш қойылған. Қыздырғыш ыдыстағы реагенттің температурасын 60 ⁰С шамасында ұстап тұруға арналған.

Маркасы НД-10/100 дозалау сорабының өнімділігі 10 л/сағ, ал қысымы 10 МПа. Реагенттің орналасу ыдысының көлемі 200 л. Ыдыстағы реагент құбырлар арқылы өтетін будың көмегімен қыздырылады.

7.4.3. Блокты сорап станциялары

Блокты сорап станциясы таза мұнайды немесе мұнай-су қоспасын немесе тауарлы мұнайды тасымалдауға арналған. Блокты мұнайға арналған сораптық станция қабаттағы қысымды ұстап тұруға арналған шоғырлық станцияға ұқсас етіп салынады. Станцияның сораптық блоктарының құрамына электрлі жетегі бар негізгі сорап қондырғылары мен қосымша сорап қондырғылары да кіреді.

Қосымша сорап қондырғысына маркасы 8НДв сораптары жатады. Оның өнімділігі 500 м³/сағ, тегеуріні 67 м. Олар қуаты 160 кВт жарылысқа қауіпсіз вариантта орындалған электрлі қозғалтқышпен жабдықталған. Негізгі сораптың (маркасыНК-560/335-300) өнімділігі 335 м³/сағ, ал тегеуріні 300 м-ге тең.

Тауарлы мұнайға арналған блокты сораптық станцияның «Рубин» типті өлшеуіш қондырғысы бар. Мысалы, мұнайға арналған бір БННС-1000-30 маркалы блокты сораптық станция тоғыз блоктан тұрады: үш блок негізгі сораптардан, екеуі – қосымша сораптардан, екі блок 6 кВ-қа арналған тарату құрылымынан, бір трансформаторлар блогы және бір блок - басқару және құбырлар жүйесінен тұрады.

Тауарлы мұнайдың блоктық станциясы айдалатын мұнайдың тығыздығы 0,6-0,9 кг/м³, тұтқырлығы 1,5 см²/с, сулануы 1%, механикалық қоспалары 0,2 %-ға дейін және сұйықтың температурасы 5-тен 60⁰С-қа дейінгі мәндеріне есептелінеді.

7.5. Мұнай мен газды тасымалдауға дайындау жабдықтары

7.5.1. Мұнайды деэмульсациялау және сусыздандыру жабдықтары

Мұнайды деэмульсациялау және сусыздандыру үшін бірнеше технологиялық әдістер қолданылады: құбыр ішіндегі деэмульсациялау – мұнда құбырдағы белгілі ағыс режимін сақтай отырып, реагенттерді құбыр ішіне тікелей беру; газды барботаждау процесі арқылы деэмульсациялау немесе салқындатып тұндыру; эмульсияларды центрифугада қирату; эмульсияларды сүзгілі қабат арқылы өткізу кезінде қирату (қиыршық тас, полимерлі шариктер, ағаш немесе металл үгінділері, т.б.); термохимиялық сусыздандыру және электрлі дегидраторларды қолдану.

Қазіргі кезде суды алдын ала айырып алу қондырғылары ретінде – УПС, ОГ-200П, СибНИИНП аппараттары қолданылады, ал мұнайды ақырғы сусыздандыру үшін ОГ-200С аппараты пайдаланылады. Қыздыру блоктары НН типті қыздыру құбырлары түрінде және БН, ПТБ, ПТ-Р/Д типті қыздыру пештері қолданылады.

7.5-суретте УПС-3000/6м және УПС-6300/6м типті қондырғылардың технологиялық сұлбасы көрсетілген.

Бұл қондырғылар бір-бірінен технологиялық ыдыстарының көлемімен және тиекті-реттеуші арматураларының өту диаметрлерімен ажыратылады. Бірінші қондырғының технологиялық ыдысының көлемі 100 м³ болса, екіншісінің көлемі 200 м³-қа тең. Қондырғылардың өткізу шамасы (өнімділігі) сәйкесінше 3000 және 6300 т/сағ, массалары 29,5 және 43,5 т. Өңделуге келіп түсетін мұнайдың сулануы 90%-дан, ал қондырғыдан шыққан кезде 20%-дан аспауы керек. Газ факторы 120 м³/м³ шамасында, қондырғыдағы жұмыстық қысым 0,6 МПа-дан жоғары болмау қажет.

Қ ондырғының жұмыс істеу ретін қарастырайық. Ұңғыманың өнімі сол жақтағы бөлікке сопло (1) және мұнай құйылатын сөре (2) арқылы келіп түседі. Бұл сөреде газдың негізгі бөлігі ажыратылады. Газ оң жақтағы бөліктің үстіңгі жағына әкетіліп, тамшы ұстағыш (3) және қысым реттеуіш (4) арқылы газ коллекторына жіберіледі. Су және мұнайдан тұратын эмульсия сол жақтағы бөліктен оң жаққа тамшы түзгіш (8) бен таратқыш (7) арқылы келеді. Эмульсияның қозғалуы сол жақ пен оң жақтағы бөліктердің арасындағы қысым айырмашылығы арқылы іске асырылады. Бұр қысым айырмашылығы 0,2 МПа-ға дейін жетеді, [1].

7.5-сурет. УПС технологиялық қондырғыларының сұлбасы

Сол жақ бөліктегі сұйықтың деңгейі (9) аспабы арқылы реттеледі. Ұңғыманың өнімі мұнайды термохимиялық өңдеуден өткізетін қондырғыдан келетін ыстық сумен араласады. Сол себепті тамшы түзгіштің (8) ұзындығы жеткілікті болуы керек, яғни бұл ұзындық 200-300 м шамасында болады. Тұндырылған су перфорацияланған құбыр (6) арқылы қондырғыдан алып кетіледі. Тазаланған мұнай перфорацияланған құбыр арқылы қондырғының жоғарғы жағынан штуцерлер (5) арқылы алынады (суретте ол көрсетілмеген). Қондырғының жұмыс істеу кезінде мұнай-газдың, мұнай мен судың деңгейлері бақыланып, реттеледі. Ыдыстағы қысым мен температура өлшенеді. Мұнай деңгейі мен қысымның мәндері шекті мәндерінен асқан кезде дабыл қағылып, қондырғы өшіріледі.