Өздік жұмыс тапсырмалары:

1. Жол түрінде берілген тексті курсор тұрған жерден бастап жолдың басына дейін өшіріп тастайтын макрос құрыңыз (Мұнда 1-жаттығудағы сияқты орындалады, өшіру үшін <Shift>+<Home>пернелері қолданылады).

А) Құрған макросыңызды Удаление_До_Начала_Строкидеп атаңыз.

Б) Құрылған макросқа қоңырау (Колокольчика) түріндегібатырма тағайындаңыз.

2.« ... » деп аталатын макрос құрыңыз /2-тапсырма/.

3.Құрған макросыңызды саймандар панеліне батырма түрінде орналастырыңыз (Белгінің түрін өзіңіз таңдаңыз).

4.Құрған макросыңызды ... пернелер комбинациясына /4-тапсырма/.

6-кесте

№ вар.	2- тапсырма	4-тапсырма
1	Кесте_сызу ( өлшемі 4х5)	<Ctrl>+<Shift>+<A>
2	Сурет_салу (жыл мезгілі)	<Ctrl>+<Shift>+<B>
3	Кесте_сызу (өлшемі 8х2)	<Ctrl>+<Shift>+<C>
4	Сурет_салу (ғылым)	<Ctrl>+<Shift>+<D>
5	Кесте_сызу (өлшемі 6х4)	<Ctrl>+<Shift>+<E>
6	Сурет_салу (құрылыс)	<Ctrl>+<Shift>+<F>
7	Кесте_сызу (өлшемі 5х5)	<Ctrl>+<Shift>+<G>
8	Сурет_салу (өсімдік)	<Ctrl>+<Shift>+<K>

5. Жасаған жұмысыңызды оқытушыға көрсетіп болғаннан кейін өзіңіз құрған макростарды жойыңыз.

Бақылау сұрақтары:

1. Макрос деген не?

2. Макросты не үшін қолданады?

3. Макрос атауында қандай белгіні қолданбайды?

4. Макросты жазу қалай жүргізіледі?

5. Макросты программа деп қарастыруға болады ма?

Зертханалық жұмыс № 11-12

Сабақтың тақырыбы:MS Excel. Мәліметтерді енгізу, редакциялау. Ұяшықтың адресіФункцияның мәндерін есептеу. Беттер (поверхность) тұрғызу. “Подбор параметра” командасын пайдаланып теңдеулерді шешу

Сабақтың мақсаты: Microsoft Excel программасымен жұмыс істеу негіздерін қалыптастыру.

Бақылау сұрақтары:

1. Excel программасы не үшін қолданылады?

2. Excel-ді қалай жүктеуге болады?

3. Excel терезесінің негізгі элементтері?

4. «Стандарт» панелінің «Пішімдеу» панелінен қандай айырмашылығы бар?

5. Формулалар қатары не үшін арналған?

6. Пернелер тақтасының көмегімен меню командаларын қалай орындауға болады?

Тапсырмалар:

І.Өздігінен автоматты түрде толтыру функциясын пайдалану.

1. G10 ұясына «қаңтар» сөзін енгізіңіз.

2. Н10 ұясына «ақпан» сөзін енгізіңіз.

3. G10:Н10 блогын белгілеңіз.

4. Н10 ұясының төменгі жағындағы кішкене квадратқа курсорды алып барыңыз (курсор толтыру маркеріне айналып кетеді).

5. Тышқанның сол жақ батырмасын басып тұрып, оны жібермей тышқанмен тіктөртбұрышты L10: R10 блогына жеткізіп барып қоя берміз. Сол жақ екі ұяға «қантар», «ақпан» айын енгізгендіктен, Excel ары қарай ай аттарын белгіленген ұяларға енгізіп шықты.

6. G12:М11 ұяларына апта аттарын дүйсенбіден бастап енгізу керек.

7. G12:М12 ұяларына 1990-жылдан бастап жыл мерзімдерін енгізіңіз. Excel ұяларға осы сияқты заңдылығы бар тізбектелген сандарды, сөздерді енгізе алады.

ІІ. Сақтау,Жабу,Жасау,Ашу командаларын пайдаланып, кестемен толық күйде жұмыс істеу.

1. Дайындалған кестені (жұмыс кітабын) жеке бумада Ех01.xls деген атпен сақтаңыз.

2. Кестені экраннан алып тастаңыз.

3. Қайтадан экранға Ех01.xls кестесін шақырыңыз.

4. Файлды жауып тастаңыз.

ІІІ. Excel-мен жұмысты аяқтау.

Excel-ден шығу үшін, мына тәсілдердің бірін пайдалану қажет:

1. Файл – Шығу (Файл - Выход) командасы арқылы;

2. Жүйелік менюдің Жабу (Закрыть) командасы арқылы;

3. Alt+F4 пернелері арқылы.

Егер кестені дискіде сақтамай жабатын болсақ, онда оны сақтау керек екендігін немесе сақтамай-ақ жабуды растайтыныңызды ұсынатын мәлімет шығады.

Microsoft Excel – электрондық кесте, бұл кез келген ақпараттың құрылымын реттеудің, сипаттаудың және өңдеудің арнайы моделі. Ол кестелік есептеулерді орындауға, кестеде берілген деректер негізінде әртүрлі диаграммаларды құруға, деректер базаларын құрып, олармен жұмыс істеуге, сандық эксперименттер т.б. орындауға мүмкіндік береді.

Excel кестелік процессорын іске қосу

Microsoft Excel іске қосу келесі жолдармен іске асырылады:

Іске қосу (Пуск) – Программалар (Программы) - Microsoft Excel.

Microsoft Excel терезесі

Microsoft Excel терезесі Microsoft Word-та қарастырылған стондартты элементтерден тұрады. Excel-ді іске қосқаннан кейін, экранға Excel терезесімен қоса жұмыс кітабы ашылады.

Жаңа ашылған кітапқа «Книга 1» атауы беріліп, ол экранның жоғарғы жағынан орын алады. Файлға жаңа атау бергенде ескі атау өшіріледі. «Книга 1» атауы файлды сақтағанда жаңа атпен алмастырылады.

Жаңа кітап ашу үшін Құру батырмасын немесе Ctrl+N пернелерін бірге басу қажет. Жаңа кітапқа «Книга 2» атауы беріліп, келесісіне «Книга 3», және т.с.с. жалғасып кетебереді.

Microsoft Excel-ғы жоғарғы жолы тақырып қатары және басқару батырмаларынан тұрады;

Екінші жол Excel-дің меню қатары.

Экрандағы Microsoft Excel терезесінің 3 және 4 қатарлары – Стандартты және Форматтау құрал –саймандар панелінен тұрады.

Стандартты құрал-саймандар панелі. Бұл панель батырмалары жиі қолданылады. Панель жаңа кітап ашуға, сақтауға, баспаға шығаруға, өшіруге, көшіруге, орналастыруға, қосындыларды есептеуге, деректерді реттеуге мүмкіндік береді.

Пішімдеу құрал саймандар панелі. Бұл панель батырмалары қаріпті таңдауға, мәтінді туралауға, сандарды қәріптеуге, кестелерді безендіруге мүмкіндік береді.

Бесінші қатарда – Формулалар қатары орналасқан. Мұнда ұяшық құрамын және формулаларды түзетуге болады. Оларды сонымен қатар ұяшықтың өзінде-ақ түзете беруге болады.

Келесі қатардан бастап төменгі қатарға дейін электронды кестенің жұмыс парағы орналасқан. Кестенің қатарларының және бағандарының өз белгілері бар. Бағаналар латын әріптерінен, ал қатарлар 65536-ға дейінгі сандармен нөмірленген.

Excel экранын баптау

Word программасына ұқсас Excel программасы да экран нұсқаларын баптаудан бірнеше түрін қарастырған, ол үшін келесі іс-әрекетті орындау қажет:

1. Егер жұмыс барысында келесі элементтер қолданылатын болса:

- формула қатары;

- жол күйі;

- көлденең айналдыру жолағы;

- тік айналдыру жолағы;

- парақ белгішелері;

- жол және бағаналар тақырыптары;

- тор, онда меню қатарынан Сервис – Параметры командасын таңдап, Түр (Вид) салымындағы қажетті бөлімнің қасына «√» белгісін қойыңыз.

Электрондық кестенің негізгі түсініктері

Excel программасында әрбір файл бірнеше парақтардан тұратын кітап болып табылады. Бұл құрылым байланыстырылған кестелерді бір жерде сақтауға, қажет информацияны жылдам іздеуге мүмкіндік береді. Excel программасының қою әріптерімен жазылған таңбашалары бар. Excel жүктелгеннен кейін экранға екпінді болып «Лист 1» шығады, келесі парақтарды екпінді ету үшін сілтемені таңбашаға апарып, маустың сол жақ батырмасын басу қажет. Егер парақтың қажет таңбасы көрінбей тұрса, онда таңбалардың сол жағында орналасқан сілтемені мауыстың сол жақ батырмасымен басып шығарылады.

Excel-де әрбір параққа бағана мен жлдардан тұратын екі өлшемді массив түріндегі бір электронды кестені сақтауға болады. Excel-де бағаналар саны – 256 тең, ал жлдар саны – 65536. Әрбір жол мен бағананың қиылысқан жері ұяшық немесе тор көзі деп аталады. Оған деректер енгізуге болады (текстер, сандар, формулалар). Парақтағы ұяшықтардың жалпы саны 16777216 тең. Әрбір ұяшыққа 32000 таңбаға дейін енгізуге болады.

Электрондық кестеде кестелік меңзер болады – ол ұяшықты ерекшелеп, екпінді ұяшық екенін көрсетеді. Меңзерді маус немесе пернелер тақтасы арқылы жылжытуға болады. Меңзер орналасқан ұяшық екпінді ұяшық деп аталады.

Бағаналар латын әріптері бойынша келесі тәртіппен реттеліп белгіленеді: A-Z, AA-AZ, BA-BZ, ..., IV

Жолдар 1-ден 65536-деін нөмірленеді.

Әрбір ұяшықтың бір-бірімен қайталанбайтын өзіндік адресі болады. Ол адрес бағана әрпі және жол саны бойынша анықталады. Мысалы, А1-кестедегі бірінші ұяшық.

Ұяшықтар блогы немесе ауқымы

Жұмыс барысында бір ұяшықпен немесе бірнеше ұяшықтармен жұмыс істеуге болады. Бірнеше ерекшелендірген ұяшықтар жиынын бөлік немесе ауқым деп атайды. Ауқым адресі қосылып арасына қос нүкте қойылып бастапқы және сонғы ұяшық адресі жазылады.

Мысалы: А1-ден А11-ге дейінгі ауқымды А1:А11 деп жазады.

Бағаналарды, жолдарды, блоктарды, кестелерді ерекшелендіру.

Маус көмегімен ерекшелендіру:

• бағананы-бағана атауының әрпін маус көмегімен шерту қажет (кестенің жоғарғы қатары);

• қатарды – қатардың реттік номерін шерту қажет (кетенің сол жақ шеткі бағанасы);

• бірнеше бағананы – маусты басқаннан кейін жібермей тарту қажет;

• блок–блоктың бастапқы ұяшығын басып жібермей мауысты сонғы ұяшыққа дейін тарту қажет;

• жұмыс парағы – бағанамен қатардың қиылысу нүктесін мауыс көмегімен шерту қажет (кестенің сол жақ бұрышы).

Пернелер тақтасының көмегімен бөліктерді ерекшелеу үшін Shift пернесін басып жібермей қажет бағыттағы бағыттауыш пернелерін басу қажет, немесе F8 пернесін басу арқылы ерекшелеу режимін іске қосып мензерді жылжыту көмегімен ерекшелендіруді жүргізуге болады.

Esc пернесі ерекшелеу режимінен шығарады. Бірнеше аралас емес блокты ерекшелендіру үшін:

• 1-ші ұяшықты белгілеп немесе ұяшықтар режимынан белгілеу қажет;

• Ctrl пернесін басып жібермей басу қажет;

• Ctrl пернесін жіберу керек

Ерекшелеуді алып тастау үшін, маус сілтемесін жұмыс парағының бос жеріне апарып басу қажет.

Қатар биіктігін және бағана енін өзгерту

Бұл әрекеттерді маус немесе меню көмегімен орындауға болады. Маусты қолданғанда бағаналар енін өзгерту үшін оны бағаналар атауларын бөліп тұрған түзуге апару қажет. Көрсеткіш қос бағытталған қара жол түріне келеді. Бұдан соң мауыстың сол жақ батырмасын басып тұрып қатарды немесе бағананы кеңейтуге (қысуға) болады, ал егер осы жерде маус батырмасы 2-рет шертілсе, бағана ені және қатардың биіктігі автоматты түрде орнатылады.

Бұл шараларды менюды пайдаланып орындау үшін төмендегі командаларды орындау қажет:

Меню – Формат – Қатар (Строка) – Биіктігі(Высота)- қатарлар биіктігінің өлшемін реттеу;

Формат – Бағана(Столбец) – Ені(Ширина) – бағаналар енінің өлшемдерін реттеу.

Ұяшықтағы деректерді түзету

Деректерді ұяшыққа енгізу барысында немесе енгізілгеннен кейін де түзетуге болады.

Егер деректерді ұяшыққа енгізу барысында қате кетсе, онда ол қатені BackSpace немесе Delete пернелерін басып өшіру арқылы түзетуге болады. BackSpace таңбаларды оңнан солға қарай, ал Delete оң жақта орналасқан таңбаларды өшіретінін білеміз.

Ұяшыққа енгізілген деректерді түзету үшін сілтемені қажет ұяшыққа орналастырып, F2 пернесі немесе формулалық қатарға маус көмегімен шертеді. Қажетті түзету жұмыстары жүргізіліп, Enter пернесі басылады.

Қатарлар, бағаналар және бөліктермен операциялар жасау

Бөліктерді тазартудың, өшірудің, көшірудің және ығыстырудың бірнеше әдістері бар. Үзінділермен жұмыс істеу үшін оны алдымен ерекшелендіру қажет:

• стандартты құрал–саймандар панелінің көмегімен (қию, көшіру, орналастыру);

• командалар көмегімен: қию, көшіру, қою, өшіру, тазарту, толтыру «Түзету» меню жүйесінде орналасқан;

• маус көмегімен;

• контекстік тәуелді меню көмегімен

• контекстік тәуелді меню көмегімен жұмыс істеу үшін ерекшелендірілген бөлікке маус сілтемесін апарып он жақ пернесін басу қажет. Пайда болған менюде қажетті командалар орналасқан.

Ығыстыру

Деректерді ығыстыру кезінде, ненің қандай ығысу керектігін көрсету қажет. Маус көмегімен ығыстыру үшін, алдымен қажет үзіндіні ерекшелендіріп алып, содан маус сілтемесін бөлік немесе ұяшық қоршауына апарып, сол жақ пернесін басып жібермей қажет орынға ығыстыру қажет.

Көшіру

Көшіру барысында түп нұсқа өз орнында қалып, ал көшірмесі көрсетілген жерге орналасады. Маус көмегімен көшіру, ығыстыру операциясы бойынша бірдей орындалады, бірақ Ctrl пернесін бірге басу қажет.

Толтыру

Толтыру барысында бастапқы ұяшықтағы немесе бөліктегі бір іс-әрекет бірнеше рет қайталанады. Толтыру төмен немесе оңға қарай орындалады.

Маус көмегімен толтыру ығыстыру іс-әрекетімен бірдей орындалады, бірақ меңзер бөліктің төменгі оң жақ бұрышына бағытталуы қажет. Бұл сәтте меңзер қара түсті қосу пішінін қабылдайды.

Егер маркер жоқ болса онда келесі іс-әрекетті орындау қажет: Меню көмегімен: Сервис – Параметрлер – Түзету – Ығыстыру – ОК.

Өшіру және тазарту

Егер сандарды, тексті, формулаларды өшіру қажет болса, онда Del пернесін қолдану қажет.

Ұяшықты немесе үзінді тазарту үшін, оны ерекшелендіріп Түзету менюіндегі Тазарту бұйрығын қолданамыз.

Ұяшық құрамы

Excel-де кесте ұяшықтарына енгізілетін деректердің бірнеше типтері бар: текстік, сандық, уақыт, мерзім және формула.

Деректерді енгізу үшін кестелік мензерді қажет ұяшыққа орналастырып енгізеді, содан соң Enter немесе меңзерді жылжыту пернелерін басу қажет.

Енгізілген деректердің тектік, сандық немесе бірінші белгісі формула екендігін Excel анықтайды. Егер 1-ші енгізілген таңба әріп немесе “’” - (апостроф) белгісі болса, онда Excel программасы оны текст деп есептейді. Егер 1-ші таңба сан немесе “=” ? (теңдік) белгісі болса, онда Excel программасы оны сан немесе формула деп есептейді. Деректерді енгізу барысында олар ұяшықта және бағаналар тақырыбының жоғарғы жағында орналасқан формулалар қатарында бейнеленеді, тек Enter пернесін басқанан кейін олар ұяшыққа орналастырылады.

Формула енгізу

Формула түрінде арифметикалық өрнектер жазылуы мүмкін. Ол арифметикалық операциялар немесе функциялармен біріктірілген, сандармен немесе ұяшыққа сілтемелер тізбегінен тұрады.

Формула «=» белгісінен басталады. Excel-де «2*3» өрнегінен қанша шығатынын есептеу үшін, «=2*3» деп жазу қажет. Ұяшыққа «=С1+F5» деп жазылады. Бұл С1 ұяшығының құрамындағы санға F5 ұяшығының құрамындағы сан қосылады дегенді білдіреді. Нәтиже формула жазылған ұяшыққа, яғни кестелік меңзер тұрған ұяшыққа жазылады.

Келісім бойынша формуланы енгізіп біткеннен кейін ұяшыққа берілген формула бойынша есептеулердің нәтижесі жазылады.

Формулаларда операциялардың орындалу реті операторлар көмегімен іске асырылады. Операторлар – бұл мітіндермен орындалатын амалдардың ретін анықтайтын шартты белгілер.

Көбейту, бөлу, қосу және алу – қысқартылған түрде қолданылған таңбалар немесе шартты белгілер түрінде жазылған операторлар. Excel-де операторларлардың бірнеше түрлері қарастырылған. Арифметикалық операторлар пернелерінің қазметін қарастырайық.

Перне	Өрнек	Шығынды
+ - * / ^ %	2+6(қосу) 4-7(алу) 4*8(көбейту) 6/2(бөлу) 4^2(дәреже) 0.6%(пайыз)	8 2 32 3 16 60%

Операторлардың тағы бір түрі – бұл салыстыру операторлары. Оларға: “=”(тең), “>”(көп), “<”(аз), “>=”(көп немесе тең), “<=”(аз немесе тең) және “<>”(тең емес) жатады. Формулада бұл оператордың орындалу жауабы Ақиқат немесе Жалған мәнді қабылдайды. Бұлар логикалық мәндер деп аталады.

Бақылау сұрақтары:

1. Excel программасы не үшін қолданылады?

2. Excel-ді қалай жүктеуге болады?

3. Excel терезесінің негізгі элементтері?

4. «Стандарт» панелінің «Пішімдеу» панелінен қандай айырмашылығы бар?

5. Формулалар қатары не үшін арналған?

6. Пернелер тақтасының көмегімен меню командаларын қалай орындауға болады?

7. Түр – Сервис – Параметрлер командаларының мүмкіндіктері қандай?

8. Сервис – Параметрлер – Жалпы әр-бір бөлімнің мүмкіндіктерін атаңыз?

9. Кесте қатарлары қалай белгіленеді және Excel кестесі неше қатардан тұрады?

10. Бағаналар қалай белгіленеді және Excel кестесі қанша бағанадан тұрады?

11. Кесте үзіндісі дегеніміз не және олар қалай адрестеледі?

12. Кесте үзінділерін қалай ерекшелендіруге болады?

13. Аралас үзінділерді қалай ерекшелендіруге болады?

14. Меңзерді Excel кестесі бойынша қалай жылжытуға болады?

15. Ұяшықтарға формуланы қалай енгізуге болады?

16. Салыстырмалы, абсолюттік және аралас адрестеу дегеніміз не?

Тапсырмалар:

1. Берілген функцияның мәнін есептеп, мәндерін кесте түрінде алыңыз

2. Кестені безендіріңіз

3. Жеке бумаңызға орындалған жұмыстарды дискіге сақтаңыз.

Файл атауы – Жұмыс2-1.xls. Excel жұмыс барысын аяқтаңыз.

Нұсқа	Функция	Аргумент	Қадам
1.	Y=X2		1
2.	Y=SIN(X)		0.1
3.	Y=COS(X)		0.1
4.	Y=		1
5.	Y=1/X		1
6.	Y=1/SIN(X)		0.1
7.	Y=TAN(X)		0.1
8.	Y=		1
9.	Y=1/COS(X)		0.2
10.	Y=X3		1

Есептің қойылуы: х-тің (-2; 2) интервалында 0,2-ге тең қадаммен өзгергендегі барлық мәндері үшін Y=(x^3-1)/(x^3+1) функциясының мәндерін есептеп шығару керек.

Шешімі кесте түрінде берілуі қажет:

N	x	Y1=x^2-1	Y2=x^2+1	Y=y1/y2

1. Есепті орындауды басталмас бұрын, Excel адрестеу түрлерімен танысайық.

Ұяшықпен блокты абсолюттік, салыстырмалы және аралас түрде адрестеу.

Салыстырмалы адрестеу. Ұяшықпен қатынас кезінде D3, A1:H9 және тағы басқа түрдегі қатынастарды қолдануға болады. Адрестеудің бұл түрі салыстырмалы деп аталады. Салыстырмалы адрестеу формулаларды ығыстыру кезінде өте қолайлы болып табылады. Формулалар көрсетілгендей адрестерді қолдану кезінде Excel ағымдағы ұяшықтың салыстырмалы орналасымын сақтайды. Мысалы: D4 ұяшығына «=D1+D2» формуласын енгізгенде, Excel келесі түрде келтіреді: Ұяшық құрамындағылардың қосындысын тауып, D4 ұяшығынан С4 ұяшығына «=D1+D2» формуласын көшірсеңіз, онда Excel интерпретаторы формуланы «Үш қатар жоғары орналасқан ұяшық құрамындағысын қосу» деп келтіреді. Осыған байланысты С4 ұяшығындағы формула «=C1+C2» түрінде өзгереді.

Абсолюттік адрестеу. Егер формуланы көшіру барысында, нақты ұяшық сілтемесін сақтап қалғыңыз келсе, онда абсолюттік адрестерді қолданыңыз. Абсолюттік адрестеу «$» белгісі арқылы анықталады. $C$15-түрінде берілсе, онда формуланы кестенің қай бөлігіне көшірсеңізде адрес өзгермейді. Осындай байланысты бағана мәндерін бекітіп, ал қатарлар мәнін ығысуға байланысты өзгертуге болады.

Негізгі және көмекші кестені толтырыңыз. Негізгі кестенің А1 ұяшығынан бастап қалпағын толтырыңыз:

Қалпақ – бұл бағаналар атауы жазылған кестенің жоғарғы бөлігі:

• А1 ұяшығына «ғ» енгізіңіз (кестедегі 1-ші бағана атауы);

• В1 ұяшығына «х» енгізіңіз (кестедегі 2-ші бағана атауы);

• С1 ұяшығына «Y1=x^3-1» енгізіңіз (кестедегі 4-ші бағана атауы);

• D1 ұяшығына «Y2=x^3+1» енгізіңіз (кестедегі 5-ші бағана атауы);

• E1 ұяшығына «Y=(y1/y2)» енгізіңіз (кестедегі 6-ші бағана атауы);

• бағаналар ені енгізілген жазылымдар көрінетіндей етіп өзгертілуі қажет.

• G1 ұяшығынан бастап келесі бастапқы деректер бойынша көмекші кестені толтырыңыз:

x0	Step
-2	0.2

Мұндағы: х₀ – х-тің бастапқы мәні; Step – х-тің өзгерту қадамы;

Есеп шығару кезінде бұл бөлік міндет болып табылмайды. Автоматты түрде толтыру функциясын қолданып, А бағанасын 1-ден 21-ге дейін, А2-ден бастап А22 ұяшығына дейін толтырыңыз.

Ол үшін А2 ұяшығына – 1 санын, ал А3 ұяшығына – 2 санын тнріңіз.

А2:А3 бөлігін ерекшелендіріп алып, маус сілтемесін бөліктің төменгі оң жақ бұрышына апарып, сілтеменің қара қосынды таңбасына өзгерісімен оны басып А22 ұяшығына дейін тартыңыз. В бағанасын Х мәндерімен толтырыңыз:

• В2 ұяшығына «=$H$2»теріңіз.

• Бұл В2 ұяшығына Н2 ұяшығының мәндерін енгізу дегенді білдіреді.

• В3 ұяшығына «=B2+$H$2» формуласын енгізіңіз.

• Бұл х-тің бастапқы мәні қадам бойынша өзгереді дегенді көрсетеді. Қадам мәні Н2 ұяшығынан алынады.

• Осы формуламен В4:В22 ұяшықтарын толтырыңыз (автоматты түрде толтыруды қолдануға болады).

• Бағана х мәні -2 ден басталып 2-ге дейін 0.2 қадам бойынша толтырылады.

Енгізілген формулаға назар аударыңыз. Не себепті олар бұлай жазылған?

• С1 ұяшығын «Y1=x^3-1» формуласымен толтырыңыз.

• С2 ұяшығына «=B2^3-1»енгізіңіз;

Осы формуламен С3:С22 ұяшықтарын толтырыңыз.

Тексеріңіз! Бағана Ү1 функциясының оң және теріс мәндерімен толтырылады (1 сурет). Бастапқы мәні -9 және сонғы мәні 7.

• D1 ұяшығын «Y1=x^3+1» формуласын толтырыңыз.

• D2 ұяшығына «=B2^3+1» енгізіңіз;

Осы формуламен D3: D22 ұяшықтарын толтырыңыз.

Бағана Ү2 функциясының оң және теріс мәндерімен толтырылады. Тексеріңіз! Бастапқы мәні -7 және сонғы мәні 9.

Е бағанасын Ү=(x^3-1)/(x^3+1) функциясын толтырыңыз.

- Е2 ұяшығына «=(C2/D2)» енгізіңіз;

- Осы формуламен Е2:Е22 ұяшықтарын толтырыңыз.

Тексеріңіз! Функция мәндері оң және теріс. Бастапқы мәні 1,28571 сонғысы 0,77778.

Тапсырмалар

1.Функция мәнін енгізіп өрнекті есептеңіз.

MS Excel программасында қолданылатын функциялар мына топтарға бөлінеді:

• Қарапайым математикалық функциялар;

• Тригонометриалық функциялар;

• Күрделі математикалық функциялар;

• Матрицалық математикалық функциялар;

• Қаржылық есептеулердің функциялары;

• Уақыт және датамен жұмыс істеу функциялары;

• Мәтіндік функциялар;

• Файлдарды өңдеу фунциялары;

• Мәліметтер қорымен жұмыс істеу функциялары;

• Логикалық функциялар.

Осы функциялардың кейбір топтарына кеңінен тоқталайық. Ол үшін функциялардың MS Excel-дегі синтаксисін берейік. Функциялар y=f(x) түрінде жазылады, мұндағы у – есептелуге тиіс функция мәні, х-аргумент, f-функция.

Функция енгізілген ұяшық мысалы ретінде: =A5+sin(C7) формуласын келтіруге болады, мұндағы А5-ұяшық адресі, sin()-функция аты, жақша ішінде оның аргументі түрады, С7 аргумент (сан немесе мәтін,т.б).

MS Excel-де функция атын формулаға кірістіру үшін «Функция шеберін» (Мастер Функции) қолдануға болады, ол Енгізу – Функция (Вставка - Функция) командасымен немесе f_x бейнеленген батырма арқылы іске қосылады. Батырма басылғанда экранға функциялар бейнеленген сұхбат терезесі шығады. Соның, ішінен керектісін таңдап алып Қадам (Шаг) батырмасын басу керек. Сонда Функция шеберінің екінші сұқбат терезесі шығады да одан аргументті таңдап аламыз.