12.Сялянскі рух у Беларусі ў гады Першай рускай рэвалюцыі (1905-1907гг.)

Пачатак рэвалюцыі. Рабочы рух у студзені - верасні 1905 г. Іскрай, што выклікала рэвал-ы пажар у РІ, стаў расстрэл 9 студзеня 1905 г. у Пецярбургу масавых мірных шэсцяў рабочых, якія з іконамі і партрэтамі цара накіроўваліся да Зімовага палаца з петыцыяй аб паляпшэнні становішча народа. Ахвярамі гэтай правакацыйнай акцыі ўлад, падрыхтаванай з удзелам агента паліт-й паліцыі святара Г.Гапона, - 4600 чал. Аднак разлікі ўрада запалохаць дэмакр-я сілы, збіць рэвал-ю хвалю праваліліся. Вынік: расстраляна не рэвалюцыя, а вера народа ў цара. Хваля выступленняў пратэсту пракацілася па ўсёй імперыі, у т. л. і ў Б., дзе студзеньскія паліт-я стачкі ахапілі 25 гарадоў і мястэчак, -33 тыс. рабочых. Большасцю выступленняў кіравалі мясцоыя арганізацыі РСДРП і Бунда.

Уздым сял-га руху. У адрозненне ад гарадскіх рабочых, якіх падзеі 9 студзеня ў -, большасць сялян працягвала яшчэ верыць цару. Іх царысцкія ілюзіі нават узмацніліся пасля публікацыі ўказа Мікалая II ад 18 лютага 1905 г., якім дазвалялася прысылаць у Савет міністраў хадайніцтвы і петыцыі на імя цара з прапановамі аб паляпшэнні дзярж. ладу і становішча народа.

У сваіх прапановах сяляне выказвалі пажаданні ўраўнавання ў правах з інш. саслоўямі, ліквідацыі валасных судоў і самавольства начальнікаў, увядзенне міравых суддзяў і земстваў, выбраных усім нас-вам, стварэння земскіх школ, бальніц, ветлячэбніц, адмены выкупных плацяжоў, акцызных падаткаў на прадметы першай неабходнасці, дадатковага надзялення сялян зямлёю за кошт свабодных казённых, удзельных, царкоўных, а пры неабходнасці - і памеш-х зямель па справядлівых расцэнках, спынення вайны з японцамі. Фактычна бел-я сяляне патрабавалі ўвядзення ў Расіі заканадаўчага народнага прадстаўніцтва.

Пачатак рэвалюцыі прыкметна адбіўся на дынаміцы сял-га руху: калі ў 1901-1904 гг. у сяр-м штогод - 28 выступленняў, то ў студзені - сакавіку 1905 г. - 53. Аднак у формах руху якасных змен у гэты час не назіралася. - парубкі панскіх лясоў. У красавіку-чэрвені - 237, з іх 175 - на чэрвень. - пачатак рэвалюцыі ў бел-й вёсцы. Пад уплывам агітацыі мясцовых арганізацый РСДРП, ПСР, а таксама (у меншай ступені) Бунда, ІШС у Літве і БСГ у сял-м руху ў вяснова-летні пер. 1905 г. хутка пашырыліся новыя формы - забастоўкі, паліт. сходы і мітынгі. Іх удзельная вага ў параўнанні з традыц-мі формамі павялічылася да 35,5%.

1 найбольш значным выступлением новага для вёскі тыпу - агульная забастоўка сялян-падзёншчыкаў і парабкаў, якая ў пач. чэрвеня 1905 г. ахапіла амаль усе маёнткі Навагрудскага павета. У к.чэрвеня агульнымі сял-мі забастоўкамі ахоплены Ваўкавыскі і Гродзенскі паветы. Шырокі размах набылі с/г страйкі ў Мінскім, Бабруйскім, , Гомельскім і інш. Рагачоўскім паветах.

Гал. мэтай барацьбы, - ліквідацыя панскага землеўладання. 3 традыцыйных формаў сял-й барацьбы самымі распаўсюджанымі - патравы пам-х угоддзяў (18,2 %) і парубка лесу (9 %). Сутычкі сялян з паліцыяй і войскамі складалі 10 %. Імі звычайна завяршаліся найбольш вострыя выступленні. Колькасць разгромаў і падпалаў панскіх двароў у Б-сі была - нязначнай.

Пад уплывам магутнага вяснова-летняга ўздыму рабочага і сял. руху, узмоцненым агітацыяй рэвалюц-х партый, завагалася гал-я апора самадзяржаўя - армія. - паўстанне на браняносцы "Потемкин", хваляванні матросаў на інш. чарнаморскіх і балтыйскіх ваенных караблях, а таксама салдат у шэрагу месцаў. У Мінску ў ліпені 1905 г. салдаты Баранавіцкага чыгуначнага батальёна выка-алі пратэст с\ць адпраўкі іх на Далёкі Усход. Сацыял-дэмакр-я агітацыя вялася ў гарнізонах Бабруйска, Гродна, Брэста і інш. гарадоў.

Пад націскам рэвалюцыі цар прыняў рашэнне склікаць заканадаўчую, «булыгінскую», - думу. 6 жніўня 1905 г. Мікалай II падпісаў маніфест аб скліканні Думы, чым спрабаваў аслабіць размах рэвал-га руху і схіліць на свой бок ліберальную буржуазію. Аднак гэта уступка не магла задаволіць шырокія масы народа, - пазбаўлены выбарчых правоў у гэту Думу.

Рэвалюцыя паступова набірала сілу па меры росту выступленняў вясной і летам 1905 г. і дасягнула высокага напалу ў кастрычніку, калі ўзнялася хваля забастовак і пачалася ўсеагульная паліт. стачка.

У кастрычніку рознымі формамі паліт-й барацьбы ахоплев 24 гарады і 29 мястэчак Б-сі, у забастовках, дэманстрацыях удзельні 153 тыс. чалавек.

Ва ўмовах усеагульнай паліт-й стачкі царызм быў вымушаны пайсці на паліт-я ўступкі. 17 кастрычніка 1905 г. цар падпісаў маніфест, які абвяшчаў недатыкальнасць асобы, свабоду слова, сходаў, саюзаў і г. д. У маніфесце змяшчалася абяцанне склікаць Дзярж. думу з заканадаўчымі правамі і дапусціць да ўдзелу ў яе рабоце працоўных. З'яўленне маніфеста суправаджалася хваляй чарнасоценных пагромаў, якія натхняліся царскай адміністрацыяй. Так складваўся своеасаблівы паліт. лад - канстытуцыйнае самадзяржаўе, ва ўмовах якога і разгарнуўся працэс стварэння некалькіх партый кансерватыўнага і ліберальнага адценняў, а потым прайшлі выбары ў I Дзярж. думу. Буржуазія ў знак ухвалення маніфеста стварыла сваю партыю - «Саюз 17 кастрычніка». Левыя лібералы такса­ма арганізаваліся ў канст.-дэмакр. партыю. Унутры БСГ узмацніўся раскол. Буржуазна-дэмакр-е крыло яе з ухваленнем сустрэла царскі маніфест.

РСДРП з недаверам паставілася да гэтага дакумента. Па яе ініцыятыве ў шэрагу гарадоў - мітынгі пратэстаў. У Мінску 18 кастрычніка 1905 г. губернатар Курлоў загадаў адкрыць агонь па ўдзельніках мітынгу на пл. Віленскага вакзала (Прывакзальная плошча). У =” больш за 80 чал. забі­ты, некалькі соцень паранены.

У ходзе кастрычніцкай палітычнай стачкі ва ўсіх буйных цэнтрах рэвал-га руху Расіі ўзніклі новыя масавыя паліт-я арганізацыі - Саветы ра­бочых дэпутатаў. На Б-сі стачачныя камітэты і кааліцыйныя саветы ў Мінску, Віцебску, Мазыры, Баранавічах, Ваўкавыску, Пінску і Гомелі выконвалі функцыі органаў улады.

Кастрычніцкая палітычная стачка рабочых і служачых знайшла падтрымку ў вёсцы, але не адразу, пра што сведчыць дынаміка сялянскіх выступленняў. Глыбокі спад у верасні (18 выступленняў) змяніўся ажыўленнем у кастрычніку (54 выступленні) і ўздымам у лістападзе (154 выступленні). Найболыйы размах рэвалюцьгйнай барацьбы ў вёсцы назіраўся ў снежні (286 выступленняў). Пры гэтым у кастрычніку - снежні 1905 г. прыкметна павялічылася колькасць разгромаў і падпалаў панскіх двароў, сутыкненняў з паліцыяй і войскам, палітычных сходаў, мітынгаў і дэманстрацый. Колькасць жа забастовак сялян і парабкаў у цэлым па Бела­русі знізілася (найбольш ва ўсходніх губернях), але ў Гродзенскай губерні ў параўнанні з летам істотна вырасла (да 47 %).

У пач. снежня 1905 г. царскі ўрад паспрабаваў авалодаць становішчам у краіне. 2 снежня закрыты ўсе дэмакр-я газеты, якія надрукавалі Маніфест Пецярбургскага савета ра­бочых дэпутатаў і цэнтр-х камітэтаў левых партый з заклікам да фінансавага байкоту антынароднага рэжыму. На наступны дзень паліцыя арыштавала членаў выканкама і многіх дэпутатаў Пецярбургскага савета. ўказ аб забароне чыгуначных саюзаў.

У адказ 7 снежня 1905 г. ад імя Савета рабочых дэпутатаў, РСДРП, ПСР і Бунда была выдадзена адозва "Да ўсяго народа", якая фактычна заклікала да ўзброенага паўстання. У Маскве пач. Ўсеаг-я паліт-я стачка. Усерасійскую чыгуначную стачку з 7 снежня аб'явілі прадстаўнікі 29 чыгунак і Цэнтр-е бюро Усерас-га чыгуначнага саюза. Пралетарыят Масквы ў ноч на 10 снежня ўзняўся на ўзброенае паўстанне.

Снежаньская палітычная стачка ахапіла ў Б-сі 17 гарадоў і мястэчак і знайшла падтрымку ў форме дэманстрацый, мітынгаў, сутыкненняў з паліцыяй і войскам яшчэ ў 11 нас-х пунктах. - 44 тыс. рабочых прам-х прадпр-ў, у тым ліку рамесных. Размах руху (па колькасці населеных пунктаў) у параўнанні з кастрычнікам скараціўся ў 2 разы. Па напалу і напружанасці барацьбы сітуацыя ў асобных гарадах была блізкай да ўзброенага паўстання. СПС праходзіла больш арганізавана, але абарончая тактыка прадвызначала яе паражэнне. 18 снежня 1905 г. кааліцыйны савет у Мінску - арыштаваны. Хутка на Б-сі з'явілася карная экспедыцыя генерала Арлова, якая падавіла выступленні ў Пінску, Гомелі, Лунінцы, Баранавічах.

Пасля снежаньскіх падзей 1905 г. рэвалюцыя пайшла на спад. Улады ўзялі паліт. сітуацыю пад кантроль.

На разгортванне экан-й барацьбы рабочых станоўча ўплывалі заканадаўчыя ўступкі царызму, аформленыя ўказамі 2 снежня 1905 г. і 4 сакавіка 1906 г. 1 - адмяняў крымінальнае расследаванне ўдзельнікаў эканамічных стачак, калі яны праходзілі мірна. 2 дазваляў стварэнне прафесійных саюзаў наёмных рабочых і служачых у прам-ці і гандлі з мэтай абароны экан-х інтарэсаў, паляпшэння ўмоў працы і побыту.

У СР пасля глыбокага спаду ў лютым-красавіку (49 выступ­ленняў), у маі-ліпені 1906 г. - ўздым, (274 выступ­ленні) вышэйшы, чым у вяснова-летні перыяд 1905 г. Зноў шырокі размах набыла дзейнасць у вёсцы сацыялістычных партый: РСДРП, ПСР, БСГ, Бунда, ППС у Літве і інш. Найбольш пашыранай формай СР - забастоўкі падзёншчыкаў і парабкаў, а таксама збіццё сялянамі работнікаў у панскіх маёнтках (найчасцей прышлых з іншых месцаў). Найважнейшым патрабаваннем - павышэнне зар.платы. = 20 з 35 паветаў. Больш за 1/2 ўсіх с/г забастовак зафіксавана ў Брэсцкім, Гродзенскім, Навагрудскім і Слуцкім паветах. Памешчыкі вымушаны павысіць падзённую плату ў Зах. Б-сі ў сяр. на 17,6 %, а ва Усх-й - на 10,7 %. Удзельная вага паліт-х выступленняў у бел-й вёсцы летам 1906 г. узрасла да 8 %, - вышэй, чым у вяснова-летні перыяд 1905 г. (2,5 %) і ў к. 1905 г. (6 %)'.

Апошняй сумеснай акцыяй «левага блоку» стаў байкот I Дзярж. думы вясной 1906 г. Прапанаваную балыпавікамі тактыку байкоту падтрымалі Б-сі эсэры, БСГ, Бунд, Сіянісцка-сацыял-я рабочая партыя, яўрэйская сацыял-дэмакр-я партыя «Паалей-Цыён», Сацыялістычная яўрэйская партыя і інш. = не былі паслядоўныя. Ухіл ся ад удзелу ў выбарах эсэры і БСГ - патрабаванні склікання Устаноўчага сходу. БСГ, зыходзячы са сваёй нац-й праграмы, патрабава.-1 аўтаноміі для Зах. краю з сеймам у Вільні, абмяжоўвалася агульнадэмакр-мі патрабаваннямі. Выбары ў Думу часта праходзілі пры няпоўным складзе сходаў. Аднак непаслядоўнасць дзеянняў, няправільная ацэнка паліт-й сітуацыі не дазволілі правесці байкот Думы.

Станаўленне расійскага парламентарызму ішло цяжка. Нягледзячы на ўсе выбарчыя абмежаванні, склад Думы не задавальняў самадзяржаўе, і цар разагнл дзве першыя думы. 1 дума праіснавала 72 дні (1906), 2 - 102 дні (1907). У іх складзе ад бел-х губерняў меліся прадстаўнікі правых сіл, прычым у II Думе пераважалі дзве шавіністычна-клерыкальныя групоўкі - руская праваакцябрысцкая і польская аўтанамісцкая, якія адмаўлялі існаванне бел. этнасу і нац-х інтарэсаў бел-га народа. Але наогул па краіне склад II Думы быў больш радыкальны, чым I Думы, і калі на Б-сі левыя партыі пацярпелі паражэнне, то цалкам па Расіі яны атрымалі 222 месцы (з 384).

У жніўні-верасні 1906 г. у параўнанні з ліпенем напалову зменшылася колькасць сял-х выступленняў (з 102 да 55-48). Пры гэ­тым у Гродзенскай і Мінскай губ. пашырылася - тайныя падпалы панскіх сядзіб і гумнаў з сабраным ураджаем. - 44, У кастрычніку - снежні 1906 г. агул. колькасць сял. Выст-ў у Б-сі - да 16.

У СР ў студзені - сакавіку 1907 г. - 39 выступлен­няў - амаль у 2,5 р. больш, чым у апошнія тры месяцы 1906 г. У красавіку -чэрвені вырасла да 84. Аднак па сваім узроўні ён быў слабейшым, чым уздым 1905 і 1906 гг. большасць выступленняў ў Гродзенскай і Мінскай губ.. На Магілёўшчыне і Віцебшчыне СР у 1907 г. амаль не праяўляўся. Змяніліся і формы барацьбы: зніклі забастоўкі параб-каў, паліт. выступленні, рэзка знізілася колькасць забастовак сялян-падзёншчыкаў. большасць выступленняў - парубкі лесу і выпас жывёлы на панскіх землях, адмовы ад выплаты падаткаў і выкання павіннасцей, сутыкненні на гэтай глебе з паліцыяй і войскам. павялічылася ўдзельная вага падпала². У цэлым гэта азначала, што бел. вёска ў 1907 г. вярталася да традыцыйных (дарэвалюцыйных) формаў барацьбы.

3 чэрвеня 1907 г. апублікаваны маніфест аб роспуску II Думы і змяненні выбарчай сістэмы (паводле Маніфеста 17 кастрычніка 1905 г., ніякі новы закон не мог дзейнічаць без ухвалення яго Думай). Гэта падзея была ацэнена грамадствам як дзяржаўны пераварот і азнаменавала паражэнне рэвалюцыі.

13. Сталыпінская аграрная рэформа і яе ўплыў на сельскую гаспадарку БеларусіПач. XX ст. увайшоў у экан-ю гісторыю як гады больш настойлівага ўкаранення капіталізму ў с/г. 3 сяр. 90-х гг. Пач. хуткае развіццё вытв-ці ўсіх с/г тавараў і прадуктаў харчавання. У заходнееўрап-х краінах да пач. XX ст. канчаткова вызначыўся свой, капіт-ны шлях развіцця аграрных адносін. У ходзе 1 рас-й рэвалюцыі Мікалай II пачаў шукаць выйсце с сітуацыі. 3 лістапада 1905 г. маніфест аб адмене выкупных плацяжоў з сялян з 1 студзеня 1906 г. - напалову, а з 1 студзеня 1907 г. - поўнасцю. = надзельная зямля пры падворным землеўладанні перадавалася ва ўласнасць домагаспадару. Пры абшчынным зем-ні ўласнікам зямлі юрыдычна - абшчына.

Рашаючым у выбары шляхоў перабудовы рас. агр. сектара - прызначэнне ў красавіку 1906 г. міністрам унутр. спраў, а п/з 2,5 мес. і старшынёй Савета міністраў Пятра Аркадзьевіча Сталыпіна (1862 — 1911) - былога губернатара Гродз-й і Саратаўскай губ. улічваў - ў дзярж-х структурах пашыраліся колы, - зацікаўлены ў ліквідацыі рэшткаў ПС і далейшай капіталізацыі с/г.

Згодна з артыкулам 87 "Асн-х законаў РІ", якім дазвалялася Савету міністраў у перыяд п/ж пасяджэннямі Думы звяртацца непасрэдна да цара з прапановай аб выдачы заканадачых актаў і толькі потым уносіць іх на зацвярджэнне ў Дзярждуму і Дзяржсавет, С. дабіўся падпісання Мікалаем II ўказа 9 лістапада 1906 г. у час п/ж 1 і 2 Думамі. - "Аб дапаўненні некаторых пастаноў дзейнічаючага закона, які тычыцца сял-га землеўладання і землекарыстання". -стаў іменавацца законам толькі 14 чэрвеня 1910 г.,

Сутнасць - разбурэнне сял-й абшчыны і ўкаранснне прыватнай зям-й уласнасці, абумоўлена неабходнасцю паскарэння развіцця капіталізму на вёсцы і ліквідацыі рэшткаў прыг-ва ў агр-й сферы. Асн. напрамкі: 1)разбурэнне сел-й абшчыны; 2)насаджэнне хутарскіх ці адрубных сел-х гасп-к; 3)правядзенне комплекса агратэхнічных мерапрыемстваў; 4)добравольнае перасяленне сялян на свабодныя землі Сібіры, Паўн. Каўказа і Сяр. Азіі.

Правядзенне р. даручана "Асобаму Камітэту па землеўпарадка-вальных справах", у падпарадкаванні - губернскія і павятовыя землеўпара-дкавальныя камісіі. Усе фінансавыя аперацыі, звязаныя з купляй і продажам зямлі, праводзіў Сял. пазямельны банк Для правядзення рэформы прыцягнуты земствы, створаныя ў сакавіку 1911 г. у Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай г.

Бел-я губерні - работы па землеўпар-ні развярнуліся фарсіраванымі тэмпамі. спрыяла - ў 1905 г. на Б-сі з 27 млн дзес. Агул-й зямельнай плошчы 60 % прыпадала на долю прыватнага землеўладання і 34 % ' — на долю сял-х надзельных зямель. Сутнасць эвалюцыі ў гасп-х адносінах - на працягу ўсяго перыяду расло сял-е землеўладанне за кошт скарачэння дваранскага.

Адпаведна ўказу 9 лістапада 1906 г. кожны селянін, які меў у сваім карыстанні абшч-ю надзельную зямлю, не ўлічваючы арандаванай, мог патрабаваць замацавання яе ў прыватную ўласнасць. У выпадку выхаду з абшчыны за селянінам заставалася права карыстацца выганамі, сенакосамі, і др. ўгоддзямі, (раней _ агул-м ). Выхад з абшч. праводзіўся рашэннем агул-га сходу сялян у месячны тэрмін з дня падачы заявы. Па законе ад 14 чэрвеня 1910 г. выхад з абшчыны - абавязковым.

У Б-сі хуткае разбурэнне абшчыны праводзілася ў Магіл-й і Віц-й губернях, -распаўсюджана. У Гродзенскай і Мінскай губ. абшчыны ў 1905 г. практычна не было, у Віленскай у абшчыне - 0,4 % усіх сял-іх двароў.

На ставарэнне моцнай прыватнай зямел-й уласнасці накіравана насаджэнне хутарскіх і вотрубных с/г. на руінах сел-й абшчыны іх было лягчэй стварыць. Прадугледжвалася пра-весці землеўпарадкавальныя работы па арганізацыі хутароў і адрубоў на надзельных землях і землях, набытых праз банкі, выкарыстоўваць казённы зямельны фонд.

У цэлым рассяленне на хутары ішло марудна. прычынамі - малазямелле і вялікасямейнасць. На працягу 1907 — 1916 гг. у бел-х губ-х на надзель­ных, казённых і банкаўскіх землях узнікла больш за 128 тыс. хутароў і адрубоў, - 12 % ад агул-й колькасці сял-х двароў (па Расіі ў цэлым 10 %).

Важнае значэнне надавалася стварэнню паказальньгх хутароў. Для хутаран выдавалася ссуда на поўны кошт пакупной зямлі, вотрубшчыкам трэба было ад­разу уносіць 5 % наяўнымі, а суполкам — 20 % наяўнымі. Ідэя хутарызацыі шырока прапагандавалася праз газеты і часопісы.

3 напрамак- комплекс мерапрыемстваў, прынятых урадавымі, земскімі і кааператыўнымі ўстановамі па перабудове ўсяго с/г жыцця краіны. Капіталізацыя вёскі патрабавала арганізацыі гаспадарання на аснове шырокага выкарыстання наёмнай працы, навукова-агранамічных дасягненняў, новай тэхнікі. у Б-сі - дапамога заможным гаспадарам-хутаранам, - прадугледжвала наладжванне с/г складоў, племянных рассаднікаў жывёлы і інш.; арганізацыю с/г, малочных кааператыўных таварыстваў і суполак; стварэнне доследна-паказальных гаспадарак, садоў, агародаў; наём на службу аграномаў і інш. спецыялістаў с/ г; размеркаванне грашовых дапамог і ссуд на агранамічныя і тэхнічныя мэты; прапаганду агранамічных ведаў, прымяненні машын, і г.д.

станоўчымі - мерапрыемствы мясцовых улад па наладжванні на вёсцы, пераважна на хутарах, вогнеўстойлівага будаўніцтва.

гідратэхнічныя работы, звязаныя з асушэннем, абвадненнем, пабудовай мастоў, і інш. Але адсутнасць сродкаў, няхватка спецыялістаў, пачаўшаяся 1 сусв. вайна не далі магчымасці дабіцца сур'ёзных вынікаў.

Урад Сталыпіна выдаў шэраг законаў аб перасяленні сялян на свабодныя землі імперыі. арганізлвана слаба. За 1904 — 1914 гг. з пяці бел-х губерняў выехала 356 378 чал. - малазямельныя і сяр. слаі сял-ва. - Магілёўская воб., а найменш — Віленская. Палітыка перасялення паскорыла працэс сац. расслаення сялян.

Выключную ролю ў правядзенні САР адыграў Сялянскі пазямельны банк(1882 г_). адкрыты яго аддзяленні ва ўсіх губернскіх гарадах Б-сі. - праводзіліся грашовыя аперацыі, звязаныя з купляй і прода­жам зямлі, атрыманнем ссуд і г.д. Банк выдаваў ссуды сялянам пад залог надзельнай зямлі, зямлі, купленай без дапамогі банка. Купленая зямля за нявыплату ў тэрмін %-ў ці за непагашэнне доўгу прадавалася крэдыторам. продаж банкаўскай зямлі. цэны на зямлю банк завышаў.

САР - адмену цялесных пакаранняў сялян, свабоду выбару імі месца пастаяннага пражывання і іншыя правы. Але ч. сял-ва - с/ць хутарызацыі.

Т.ч.,САР – бурж.хар-р.закранала асн.бакі экан-га укладу с/г: надзяляла сялян уласнай зямлёй, давала ім магчымасць абзавесціся ўласнай гасп-кай на новых землях, спрыяла некат. паляпшэнню арганізацыі с/г вытв-ці.

станоўчыя зрухі. Доля памешч-га землеўладання скарацілася да 47 % агул-й зям-й плошчы. Некат. памешчыкі пераходзілі на капіт-я формы гаспада­рання —ўкараняць мнагаполле, прымяняць жалезныя плугі, с/г машыны, мінерал-я ўгнаенні, наёмную рабочую сілу. па-высілася ўдзельная вага і рыначнае значэнне галін, - малочная і мясная жывёлагадоўля, свінаводства, і інш. Адметную ролю адыграла льнаводства.

рост сял-й гаспадаркі. давала каля 90 % усяго збору збожжа і бульбы. Пасяўныя плошчы пад тэхніч-і культурамі і бульбай у сял-х гасп-х перавышалі памешчыцкія гаспадаркі. Ім належала 94,4 % коней і буйной рагатай жывёлы.

Важным вынікам -1) канцэнтрацыя зямел-й уласнасці ў руках сялян-заможнікаў, што з'яўлялася неабходнай умовай бурж-й перабудовы с/ г, 2) рост колькасці беззямельных і незаможных сялян. с/г буржуазія - бел-й.

У вёску пачалі пранікаць грашовыя адносіны, якія застаўлялі сялян пашыраць вытворчасць с/г прадукцыі на рынак. Гал. ролю ў сял-й гаспадарцы адыграла бульбаводства, 2 месцы — льнаводства.

Т. ч., сталыпінская аграрная рэформа г яе злзяйсненне адчынілі шырока дзверы для капіт-й эвалюцыі с/г Беларусі. Рэформа спрыяла распаду сял-й абшчыны, надзелу сялян прыватнай зямлёй, паляпшэнню структуры сял-й гаспадаркі і яе матэрыяльнага дабрабыту, пашырэнню праслойкі замож­ных гаспадароў і росту вясковага пралетарыяту. Але сталыпінскія перабудовы не змаглі карэнным чынам змяніць паўфеадальны хар-р беларускай вёскі і паставіць яе.на заходнееўрапейскі ўзровень.