6.Памешчыцкая і сялянская гаспадаркі ў Беларусі ў пер.Пал.ХіХст.

Б-сь адносілася да рэгіёнаў, дзе панавала буйна-памеснае дваранскае землеўладанне. у руках памешчыкаў - 12 млн дзесяцін (70 % зямлі), 4 млн дзес. (27 %) ў карыстанні больш як 1млн прыгонных сялян.

= меліся магчымасці для стварэння шматгаліновай вытворчасці і павышэння таварнасці, арганізацыі прам-й апрацоўкі прадукцыі земляробства і жывёлагадоўлі. Аднак землеўласнікі-магнаты рэдка выкарыстоўвалі іх. прытрымліваліся старых парадкаў - традыц-й трохпольнай сістэмы з перавагай пасеваў збож. культур і выкарыстоўвала прымітыўную тэхніку. Рост таварнасці - за кошт павелічэння паншч-х павіннасцяў сялян. Новая тэхніка патрабавала кваліфікаваных работнікаў, высокай якасці працы, - складана. не жадалі адмаўляцца ад таннай рабочай сілы.

Большасць пам-х сялян мела сваю гаспадарку і карысталася зям-м надзелам з умовай выканання павіннасцяў. (каля 30 %) - дваровыя сяляне, - не вялі сваёй гаспадаркі, працавалі на пам-м двары і знаходзіліся на нату­р-м утрыманні. У Віл-й, Гр-й і Мін. губ. - сялянскае падворнае землекарыстанне, а ў Віц. і Магіл. - абшчыннае.

У пер. Пал. XIX ст. трохп-я сіст. земл-ва -, зямля ўзворвалася драўл-й сахой з жалез. наканечнікам і разрыхлялася драўл. бараной. Ураджайнасць збож­жавых - сам-3, бульбы — сам-6. Памер надзелаў п-х сялян неаднолькавы.

памешчыкі павялічвалі колькасць баршчынных дзён у тыдзень, дадатковыя павіннасці (буд-ва, дарожныя, вартавыя работы). Самай цяжкай формай -аддача сялян падрадчыкам па кантрактах на сплаўныя, буд-я і зям-я работы на працяглы перыяд.

Цяжкім становішча аброчных сялян. акра­мя аброку, -20 — 80 руб. у год (карова - 12 — 18 руб.), даніну і дадатковыя павіннасці ў маёнтках. (+)не было дзённага нагляду памешчыкаў; магчымасць на пабочныя заробкі. распаўсюджаны зямельныя сервітуты (ад лац. павіннасць). - права праезду, выпасу жывёлы, і інш. = зацікаўлены ў захаванні. Паказчыкам заняпаду с/г ў 50-я гг. XIX ст., цяжкага становішча сялян -няспынны рост нядоімак дзярж-х падаткаў.

Т. ч., як для пам-й, так і для сял-й гасп-кі хар-ны традыцыйныя прыг-я фор­мы гаспадарання. Аднак, капіт-я рынач-я элементы пранікалі,/Аднак факты прымянення наёмнай рабочай сілы і аграрных удасканаленняў, увядзенне шматпольных севазваротаў і пасеваў кармавых культур - адзінкавы хар-р. Меры па перабудове пам-й гаспадаркі амаль не кранулі агратэхнічнай базы асн. работ на вёсцы (ворыва,угнаенне зямлі, пасевы, уборка ўраджаю). Асн-я маса памешчыкаў лічыла прыгоннае права падмуркам рацыянальнай гаспадаркі і не збіралася ад яго адмаўляцца.

рост вытворчасці хлеба памешчыкамі на продаж. Узрастаючы попыт на хлеб у З.Еўропе ў пер.дзес. XIX ст., павелічэнне ёмістасці ўнутр. рынку выклікалі хуткі рост таварнасці пам-х гаспа­дарак. ў Гродз-й і Мінскай гу­б., пашыралі ворную зямлю за кошт сял-х угоддзяў.

спецыялізацыя с/г вытв-ці., у Віцебскай і паўн. паветах Віленскай, Мінскай і Магілёўскай губ. - раён ільна- і бульбаводства. (ў к. XVIII ст. на памешч-х агародах),

3 к. 30-х гг. вырошчванне цукровых буракоў. буйныя цукраварныя заводы - ў маёнтках Скірмунта (Парэчча Пінскага павета), Паскевіча (Гомель). У сяр. 40-х гг. у - 8, а ў к. 50-х — 16 цукраварных заводаў.

на Гродзеншчыне, - танкарунная авечкагадоўля. = пашыраліся пасевы кармавых культур, - + уплывала і на севаз­варот. На мал.-мяс. жывёл-лі ў 40 — 50-я гг. спецыялізаваліся асобныя пам-я гасп-кі, - мелі вінакурныя заводы.

Т.ч., развіццё таварна-граш. адносін, павелічэнне патрэб у с/г прадукцыі на ўнутр. і знеш. рынку выклікалі ў памешчыкаў Б.і імкненне ўзнімаць прадукцыйнасць гаспадарак, вырабляць больш таварнай прадукцыі.

Нягледзячы на ўсе перашкоды, якія стварала ПС, сялянская гасп-ка таксама паступова звязвалася з рынкам. На базары і кірмашы сяляне прывозілі сваю прадукцыю. гандлёвыя сувязі с/г насілі аднабаковы ха-р, амаль усе грошы ішлі на уплату памешчыцкіх і дзярж-х падаткаў. Сял-я гаспадарка ў асн-м – натур-й. (веялкі, малацілкі і інш. машыны. 2 паказчыкам змяненняў, - пасевы кармавых траў. Некаторыя сяляне пасля пераходу на чынш пачалі асушаць балоты, набываць лепшае насенне для пасеву, ужываць ўгнаенне іл і торф.) = садзейнічала інтэнсіфікацыі с/г вытв-ці і працэсу расслаення сял-ва.

Сял. дыферэнцыяцыя - больш глыбокай у зах-й і цэнтр-й ч. Б, спрыяла падворнае землекарыстанне. Сярод сялян, аброчнікаў, выдзяляліся заможныя. Некаторыя арандавалі корчмы, млыны, займаліся дробным гандлем. ( мала).

Сведчаннем пранікнення капіталізму ў вёску - адыходныя промыслы сялян. Адыход звязаны з сезон­ным!, сплаўнымі і земляробчымі работамі. Вялікая колькасць працавала ў 50-я гг. на будаўніц. чыгунак за межамі тэр.Б.

Т. ч., да сяр. XIX ст. працэс разлажэння ФПС паглыбіўся. У с\г ён праявіўся - знізілася ўраджайнасць, зменшылася пагалоўе жывёлы, упала прыбытковасць пам-х маёнткаў, выраслі дзярж.нядоімкі. Пад уплывам таварна-граш. адносін адбывалася маёмаснае і сац. расслаенне сял-ва. ўкараняліся элементы капіталізму.