30. Развіццё с/г Беларусі ў 70-я гг. Хх ст стварэнне апк.

У 70-я — перш. Пал.80-х гг. с/г - самай слабай галіной эканомікі. Пасля сакавіка 1965 г. новыя метады гаспадарання не ўпісаліся ў старую сістэму кіравання с/г. Вырас апарат кіравання, абмен п/ж горадам і вёскай - неэквівалентным. 1972, 1974, 1975, 1979, 1980, 1981, 1984 —неўраджайнымі. с/г развівалася супярэчліва, калі разам з дасягненнямі былі і правалы.

Адбылося ўмацаванне матэр.-тэхнічнай базы аграрнага сектара н/г. Узрос парк камбайнаў па ўборцы збожжа, бульбы, буракоў, льну, траў і інш. с/г тэхнікі. с/г авіяцыя.

Павысілася энергаўзброенасць с/г. - электрыфікаваны ўсе калгасы, саўгасы і населеныя пункты рэспублікі з колькасцю двароў больш за 10.

узраслі пастаўкі мінер-х удабрэнняў. выкананы вялікі аб'ём меліярац-х работ. У карыстанне ўведзена 2,3 тыс. га асушаных і арашаемых зямель, больш чым на 3 тыс. га праведзены культуртэхнічныя работы.

Значна ўзраслі за 1970 - 1985 гг. капіталаўкладанні ў аграрны сектар. ў 1971 - 1975 гг. - 6,5 млрд руб., то ў 1981 - 1985 гг. - 9,7 млрд руб., Спро­бы вырашаць праблемы с/г толькі шляхам павелічэння капіталаўкладанняў не прынеслі чакаемых зрухаў. Значная частка сродкаў расходавалася на будаўніцтва гіганцкіх жывелагадоўчых комплексаў, добраўпарадкаванне райцэнтраў, а не на павышэнне ўрадлівасці глебы, механізацыю вытв-ці, сац-ю сферу ў вёсцы, захоўванне і перапрацоўку с/г прадукцыі. = вынікі сціплымі.

Але дасягнуты ўзровень вытв-ці асн-х відаў с/г прадукцыі задаволіць попыт насельніцтва Б-сі ў прадуктах харчавання не мог. Большасць калгасаў і саўгасаў - стратнымі. Тэмпы развіцця аграрнага сектара замаруджваліся. 14 % прыросту валавой прадукцыі ў 9, 10,7 % — у 10 і 10,8 % — у 11 пяцігодках.

У гады 9, 10 і 11 пяцігодак павышаны закупачныя цэны. 1970 г. на 25 %, у 1979 г. - на 12, у 1983 г. -на 16 %. Але такі значны рост закупачных цэн быў недастатковы, бо цэны на с/г тэхніку выраслі ў 2 — 5 р.

У 1977 і 1981 г. прыняты шэраг мер у падтрымку асабістай дапаможнай гаспадаркі калгаснікаў, рабочых саўгасаў і служачых, - адыгрывала значную ролю ў агульным аб'ёме с/г вытв-ці -да 30 % мяса, малака, яек і воўны. Удвая павялічана зямельная плошча ўчасткаў, ліквідаваны ъ абмежаванні на ўтрыманне хатняй жывёлы, калгаснікам дазвалялася браць крэдыты для ўладкавання сваіх гаспа­дарак і г.д. 3 др. Пал. 60-х гг. калгаснікі атрымалі права на грамадзянскі пашпарт, пенсію, сац. страхаванне. Але прыпыніць масавыя ўцёкі сялян з вёскі - немагчыма. Коль­касць сельскага нас-ва Б-сі зменшылася з 5 млн у 1970 г. да 3,7 млн чал. у 1986

Акрамя таго, мясцовыя ўлады, нягледзячы на шматлікія пастановы з цэнтра, перашкаджалі развіццю індывід-х гаспадарак з тым, каб прымусіць калгаснікаў больш працаваць на калгасных палетках.

У 1970 — 1985 гг. с/г Б.пра­цягвала спецыялізавацца на развіцці мясной і малочнай жывёлагадоўлі, вытворчасці бульбы, льну-даўгунцу, цукровых буракоў. У мэтах стварэння трывалай кармавой базы для развіцця жывёлагадоўлі адбывалася ўнутрыгаліновае пераразмеркаванне пасяўных плошчаў, асвойваліся новыя зямельныя плошчы шляхам меліярацыі, запашкі пустэчаў, ачысткі зямель ад кустоў і хмызнякоў.

Ажыццяўленне спецыялізацыі патрабавала канцэнтрацыі, міжгаспадарчай кааперацыі і аграрна-прам-й інтэграцыі. Пачалі ўводзіцца буйныя механізаваныя фермы і комплексы, ствараліся міжгаспадарчыя с/г аб'яднанні па адкорме жывёлы і птушак, вытворчасці мяса, малака, яек і воўны. Вакол буйных гарадоў і прам-х цэнтраў калгасы і саўгасы спецыялізаваліся на вытворчасці малака, агародніны, бульбы і яек.

Спецыялізацыя і канцэнтрацыя с/г Б-сі, рост міжгаспадарчай кааперацыі і аграрна-пра­м-й інтэграцыі станоўча паўплывалі на агульны рост вытв-ці прадукцыі жывёлагадоўлі.

Забеспячэнне жывёлагадоўчых фермаў і комплексаў неабходнымі кармамі прывяло да змен у іх струк­туры. Зменшылася выкарыстанне сіласу, бульбы, сена, значна ўзрасла доля сенажу. Дамінуючае становішча - канцэнтраваныя кармы, увозіліся з-за межаў рэспублікі.

Кіруючыся тым, што дзярж-я форма ўласнасці з'яўляецца вышэйшай у параўнанні з калгасна-кааператыўнай, у 70-я - пер. Пал. 80-х гг. Фарсіравалася зліццё гэтых формаў уласнасці ў адну - дзярж-ю. Коль­касць калгасаў у Б-сі зменшылася з 2206 у 1970 г. да 1715 у 1985 г., павялічылася колькасць саўгасаў, міжгаспадарчых прадпрыемстваў і арганізацый па вытв-ці с/г прад-і.

Т. ч., у 1970 — 1985 гг. у =” спецыялізацыі і канцэнтрацыі на аснове міжгаспадарчай кааперацыі і аграпрам-й інтэграцыі адбыўся пэўны рост с/г вытв=ці. Але такая палітыка па развіцці спецыялізацыі с/г Б-сі будавалася зыходзячы з інтарэсаў СССР. Гэта парушала комплекснасць у развіцці аграрнага сектара н/г рэспублікі, павялічвала дыспрапорцыі п/ж яго галінамі, несла вялікія страты экалагічнаму стану Б-сі.

Негатыўны ўплыў на развіццё с/г вытв-ці аказвала і існаваўшая сістэма нарыхтовак. = "харчразвёрсткай", якую партыйныя і сав. органы "выбівалі" з калгасаў і саўгасаў усімі метадамі і сродкамі.

Па меры зніжэння вытв-ці с/г прадукцыі ўзмацняліся адмін.-кам-я метады кіраўніцтва гэтай галіной, узрастала дробязная апека, стрымлівала гаспадарчую ініцыятыву працаўнікоў с/г, зніжала іх адказнасць за вынікі.

У пач. 80-х гг. с/г - ў крызісным становішчы. Ураджайнасць збож-х практычна не расла. ураджайнасць у 1971 — 1985 гг. заставалася на адным узроўні — 21,5 ц/га. Становішча ўскладнялася вялікімі стратамі вырабленай с/г прадукцыі пры яе транспартыроўцы, перапрацоўцы і захоўванні.

Крызіснае становішча ў с/г прывяло да абвастрэння харчовай праблемы. Спробы яе вырашэння шляхам імпарту не далі жаданых вынікаў. Агульны кошт імпарту прадуктаў харчавання і сыравіны для іх вытв-ці павялічыўся ў 6 р. і дасягнуў 10 млрд руб. Аднак і гэта прадукцыя, купленая за мяжой, не ўся даходзіла да спажыўца. імпартныя закупкі не вырашалі харчовай праблемы, яны садзейнічалі толькі росту дзярж-й запазычанасці і значнаму памяншэнню прыродных запасаў краіны.

У надзеі павысіць эфектыўнасць с/г распачаты шэраг мер па ўмацаванні сувязі с/г з галінамі па вытв-ці прадуктаў харчавання. з 1977 г. - стварацца вытворчыя аб'яднанні, ўключаліся калгасы, саўгасы, прадпрыемствы харчовай прам-ці, навукова-даследчыя лабараторыі. = закліканы павысіць спецыялізацыю ў вытв-ці прадуктаў харчавання і па-вялічыць перапрацоўку с/г прадукцыі.

У маі 1982 г. - ўтварэнне Аграрна-прам-га комплексу (АПК) СССР і прыняцце Харчовай праграмы СССР на пер. да 1990 г. Стварэнне АПК мела на ўвазе аб'яднанне ў рэгіянальныя аграрна-прам-я комплексы размешчаныя на адной тэр-і калгасы, саўгасы, машынабудаўнічыя і хім-я вытворчасці, якія перапрацоўвалі с/г прадукцыю. створаны АПК "Белаграпрам".

Аднак не апраўдала, засталіся адмін-м аб'яднаннем, не сталі жыццяздольным экан-м арганізмам Харчовай прагр.СССР на пер. да 1990 г., - асн.мэтай - дабіцца ўмагчыма кароткі тэрмін устойлівага забеспячэння нас-на ўсімі відамі харчовых прадуктаў і палепшыць структуру харчавання сав. людзей за лік най больш каштоўных прадуктаў. = не закранала інтарэсаў сялянства, не планавала карэннай перабудовы гаспадарчага механізма на вёсцы. К сяр. 80-х гг. праблема забеспячэння нас-ва прадуктамі харч-ня абвастрылася, = ўведзена нарміраванае за­беспячэнне па шэрагу прадуктаў, з'явіліся карткі.

Т.ч. аграрная палітыка, якую праводзіла ў той час палітычнае кір-ва СССР на чале з Л.І.Брэжневым, кансервавала старыя гаспадарчыя структуры шляхам вялікіх фінансавых ін'екцый у аграрны сектар эканомікі. Гэтая палітыка не змагла вырашыць дзвюх праблем с/г — адчужэнне селяніна ад зямлі і вынікаў сваей працы. Аграрная палітыка і ў 1981 — 1985 гг. была, як і ў мінулым, накіравана на максімальнае адыманне прыбавачнага прадукту і садзейнічала толькі росту затрат і марнатраўству. Калі ў пач. 50-х гг. с/г СССР знаходзілася ў вельмі цяжкім становішчы, але затраты на яе былі мінімальнымі, то ў пач.80-х гг. у яе стане мала што змянілася, але затраты ўзраслі ў шмат разоў.