3.Аграрная палітыка расійскага урада на тэр. Беларусі ў к. 18-пер. чвэрці ХІХст. Павялічыліся экан-я рэсурсы, - спрыяла пашырэнню ўсерас. рынку. Але заставалася феад-й краінай. Далучэнне Б-сі да РІ прадоўжыла існаванне феад-й гаспадаркі і затрымала зараджэнне капіт-х адносін.

Яшчэ ў апошнія гады існавання Рэчы Паспалітай большасць бел-х сялян належала магнатам. Пасля далучэння да Расіі значэнне -га сектара ўзмацнілася, бо Кацярына II раздарыла рускім ваенным і чыноўнікам у прыватнае валоданне велізарную колькасць сялян. 3 Брэсцкай эканоміі - А.В.Сувораў, А.П. Румянцаў і г.д. Усяго -208 550 душ бел-х сялян (1/4 ч. нас-ва Б.). Калі мясцовая шляхта прысягала рас-й кароне, то захоўвалася недатыкальнасць раней існуючага землеўладання.

Крызісныя з'явы феад.-прыг-й сістэмы прымушалі царскія ўлады рабіць пэўныя захады па рэфарміраванні існуючых парадкаў. У 1801 г. дазволена набываць і прадаваць землі купцам, мяшчанам і дзярж-м сялянам, А ў 1803 г. аб'яўлены указ аб вольных хлебапашцах. Па указе памешчыкам дазвалялася адпускаць прыгонных паасобку або цэлымі вёскамі з абавязковым надзяленнем іх зямлёй. =» сяляне павінны выплочваць вялізны выкуп ці выконваць павіннасці паводле ўзаемнага дагавору з памешчыкам. На Б-і 1: у 1819 г. дзяржава выкупіла ў памешчыка 57 рэвізскіх душ (в. Жарцы Полацкага павета), (ў вайне 1812 г.). У 1848 г. вольныя хлебаробы ўключаны ў склад дзярж-х сялян на ўласных землях.

Адначасова крызіс ФПС абвастраў паліт-ю барацьбу ў Рі. = выступление дваранскіх рэвалюцыянераў-дзекабрыстаў у 1825 г. Дз. своеасабліва планавалі вырашыць аграрнае пытанне. Сяляне п. б. вызваліцца ад прыг-й залежнасці з надзя­леннем зямлёй, пры гэтым "Паўднёвае таварыства" (П.I. Песцель) прапаноўвала зямлю ў кожнай воласці % на 2 ч: 1) грамадскую зямлю, нельга ні прадаваць, ні закладваць, можна - карыстацца ёю для вядзення сваей гасп-кі; 2) зямлю для продажу ў прыватную ўласнасць для расшырэння гаспадаркі, атрымання "прадукту багацця". Зямельны грамадскі фонд п. б. створаны шляхам канфіскацыі дваранскіх зямель. "Паўночнае таварыства (М.М.Мураўёў) - зямлю пакінуць як уласнасць за пам-мі, а селяніну перадаваць сядзібу і палявыя землі ў 2 дзес. на кожны двор.

= плануемыя дз-мі рэформы закліканы падарваць дваранскае землеўладанне і садзейнічаць развіццю бурж-х пачаткаў у сел-й гаспадарцы.

захаваць ПП і абмежаваць бескантрольную ўладу пам=ў, царскі ўрад - ўвесці абавязковыя інвентары — гаспадарчае апісанне пам=х маёнткаў з дакладнай фіксацыяй кол=ці прыг-х, памераў зямел-х надзелаў, павіннасцяў.

Справа з увядзеннем інвентароў рухалася марудна. У 1844 г. Мікалай I зацвердзіў палажэнне аб стварэнні дваранскіх камітэтаў у зах. губернях для складання абавязковых інвентароў пам-х маёнткаў. Гал. мэтай -вызначэнне адносін сялян да ўладальніка, змяшчалі: 1) падзел сямей з вызначэннем іх маёмасці і гасп-х павіннасцяў; 2) раскладку ўрокаў на гаспад-я работы з падлікам колькасці работ на пэўную меру зямлі; 3) падрабязныя правілы пра гаспадарчыя павіннасці сялян. Аднак складаліся недакладна, у іх падрыхтоўцы ўдзельнічалі самі памешчыкі.

На тэр. Б. ў =” процідзеяння памешчыкаў інвентары ўведзены к 1857 г., ў 1/10 частцы пам-х маёнткаў. Уся зямля, якая зна-ходзілася ў фактычным карыстанні сялян, захоўвалася за імі. Аднак іх захоп працягваўся да прыняцця маніфеста 19 лютага 1861

Для вызначэння павіннасцяў за аснову прынята 1/3 ч. даходу з вылучаных сялянам зямель. Але дваранства незадаволена, каб павіннасць сялян - ранейшай - па 3 дні ў тыдзень з рабочай душы. патрабавалі і дадатковых павіннасцяў.

З моманту далучэння бел-х зямель да Рі каля 465 тыс. сялян сталі дзярж-мі. У сістэме кіравання дзярж-й маёмасцю найбольшае значэнне мела арэнда. практыкавалася раздача дзярж-х сялян у прыватныя рукі, і ў =” ў 1802 г. у Гродз., Мін., Магіл. і Віц. губ. толькі 5,2 % працоўных кіравалася казённай адміністрацыяй.

3 мэтай атрымання максімальнага прыбытку царскі ўрад прымаў захады ў рэгламентацыі кіравання казённымі сялянамі, у 1803 г. прынята рашэнне - пры здачы казённых маёнткаў у арэнду неабходна браць залогі ў памеры не менш як 1/3 іх кошту.

У 1815 — 1817 гг. упершыню ўводзіцца інвентарнае нарміраванне павіннасцяў пры продажы падараваных у арэнду дзярж-х уладанняў. Памешчыкі адмаўляліся кіраваць абмежаванымі рэгламентамі маёнткамі. У =” інвентары не змаглі стаць абавязковай нормай пры арэндзе дзярж-х уладанняў. У той жа час сяляне выступалі с/ць пераходу ў прыватныя рукі.

4.Рэформы 40-50-хгг.Хіх ст. У Беларусі.

З мэтай хуткага папаўнення бюджэту і ліквідацыі нядоімак у 1837 — 1841 гг. міністрам дзярж-й маёмасці Кісялёвым - рэформа кіравання дзярж-мі сялянамі. 3 асн. мерапрыемстваў:1)рэформы сістэмы кіравання дзярж-й вёскай, 2)"папячыцель-скай" палітыкі, 3)аграрных пераўтварэнняў - люстрацыі дзярж-х маёмасцяў".

У 1839 г. распрацавана спец. палажэнне, прывяло да росту бюракр-га апарату, (утрыманне лягло на плечы дзярж. сялян). "Папячыцельская палітыка" = арганізацыю харчовай дапамогі сялянам, пачатковага навучання, мед-й дапамогі і г.д.

Харчовая палітыка –мэта- распрацоўку мер на выпадак перыядычных неўраджаяў, (стварэнні запасных кармоў). У Б-сі - грамадскія запашкі.

люстрацыя дзя-х маёмасцяў. Мэта- павышэнне плацежаздольнасці дзярж-й вёскі шляхам ліквідацыі сял-га малазямелля, рэгламентацыю і ўніфікацыю павіннасцяў. 2 этапы: да 1844 г. - пры захаванні фальварачна-баршч-й сістэмы і з 1844 г. - на аснове паскоранага ўводу аброчнай сістэмы ў дзярж-х маёнтках. Стаўка зроблена на пераразмеркаванне зям-га фонду п/ж маёнткамі і перасяленне сялян. Пера­размеркаванне суправаджалася перафарміраваннем дзярж-х маёнткаў з мэтай ураўнення іх з землямі, =не прывяла да павелічэння зям-га фонду.

3 1844 г. - перавод сялян на аброк, (да к. 1857 г.). Ліквідацыя адпрац-й рэнты і перавод на аброк - важнымі напрамкамі рэформы,. У =” дадатковага надзялення сялян зямлёй агульная плошча надзел. фонду у б-й дзярж. вёсцы павялічылася на 10,73 %.

//катэгорыя сялян, - вольныя людзі. - асабіста свабоднымі, мелі права пераходу з месца на месца. Іх прававое і маёмаснае становішча набліжала іх да дзярж-х сялян. За карыстанне зямлёй адпрацоўвалі або плацілі падушны аброк. Да сяр. XIX ст. большасць іх запрыгонена памешчыкамі. У 1840 г. вольныя людзі, што жылі на казённых землях, далучаны да абшчыны дзярж-х сялян, прыпісаныя да гарадоў увайшлі ў склад гарад-х абшчын. Кол-ць вольных людзей на Б-сі ў 1858 г. - 14,6 тыс.

У 1839 — 1843 гг. у Расіі пад кір. міністра фінансаў Е.Ф.Канкрына - грашовая рэфор­ма. Сутнасць - ў замене граш. папяровага абароту на крэдыт-я білеты, якія свабодна разменьваліся на серабро. Маніфест 1 ліпеня 1839 г. переходных мерапр-ў. для зручнасці абарачэння асігнацыі заменены часовымі крэдытнымі знакамі, выпушчаны дэпазітныя білеты. У 1840 г. пры камерцыйным банку - дэпазітная каса.

У 1841 г. дазволена прымаць у дэпазітную касу золата ў злітках і выпушчаны крэдытныя білеты. Працэнты, якія атрымлівалі банкі, прызначаліся на іх пагашэнне. Маніфестам 1843 г. знішчаліся асігнацыі і выпушчаны дзярж-я крэ­дытныя білеты, якія банк разменьваў на сярэбр.мане­ту. Бюджэтны дэфіцыт пакрываўся займамі з банкаў. Рэ­форма дапамагла ўмацаваць фінансы Расіі.

У 1824 г.Е.Ф.Канкрынам - гільдэйская рэформа, - пашыраліся гандлёвыя правы купцоў трэцяй гільдыі. Маніфестам ад 17 сакавіка 1775 г. купецкае саслоўе % на прывілеяванае гільдэйскае купецтва (3 гільдыі) і мяшчан. Па указе ад 25 мая 1775 г. да 1 гільдыі - капітал ад 10 тыс. руб. і больш, 2 - ад 1 тыс. руб., 3 - ад 500 руб. да 1 тыс. Адначасова найбуйнейшыя купцы (больш за 50 тыс. руб.), банкіры (100 — 200 тыс. руб.) і нек-я інш. гараджане выдзелены ў разрад "знакамітых" грамадзян. Купцы 1-й гільдыі і "знакамітыя" грамадзяне атрымалі пераважнае права весці замежны гандаль.У к. XVIII - п. XIX ст. заняпад гільд. купецтва. У 1863 г. 3 гіл. - адменена.

Асобы, якія не ўваходзілі ні ў адну з гільдый, атрымалі права набываць гільдэйскія пасведчанні. Аднак мяшчанам-рамеснікам да ўступлення ў гільдыю абмяжоўваліся правы гандлю сваімі таварамі на пэўнай тэр-і. Між тым гандлюючым мяшчанам дазваляўся закуп у сваіх паветах- хлеб, пянька, лес, сала і інш. Рэформай сялянам дазвалялася мець у сваіх дамах ткацкія станкі для вырабу простых тканін.

спробы рэфарматарскай дзейнасці М.М.Спяранскага, 1809 г. па даручэнні Аляксандра I падрьгхтаваў план дзярж-х пераўтварэнняў — "Уводзіны да ўлажэння дзярж-х законаў". Пад яго кір. складзены "Поўны збор законаў Рі" у 45 т. (1830), "Звод законаў Ріі" у 15 т.(1832). =каб надаць самадзяржаўю некаторыя формы канстытуцыйнай манархіі. прапанаваў фармальна захаваць парадак абшчыннага землеўладання, але паступова пе-раўтварыць яго ў інстытут сямейнага землекарыстання. не задавальнялі царскі ўрад, і ім не суджана было збыцца.

Гасп-я рэформы, праведзеныя ў II чв. XIX ст. адлюстроўвалі імкненне пануючага класа захаваць асновы свайго панавання — феад-е землеўладанне і ПС. Але - паляпшэння становішча сял-х гаспадарак Б. - ў павелічэнні пасеваў збожжавых культур, бульбы, у росце пагалоўя жывёлы. Пам-я захопы казённых зямель - прыпынены, паншчына ў арэндных маёнтках зніжана, прадпрымальніцтва заможных сялян атрымала дапамогу з боку аграномаў і дробнага крэдыту.

Т. ч., экан-е развіццё Б. ў пер. Пал. XIX ст. вызначалася ўзаемадзеяннем 2 з'яў: 1/ працэс разлажэння феад.-прыг-га ладу у горадзе, і ў вёсцы; з 2/ склаліся перадумовы для зацвярджэння капіт-га спосабу ў прам-ці і с/г выгворчасці.