4)Механикалық жұмыс, қуат, энергия. Сақталу заңдары.

Механикалық жұмыс деп денені бір орыннан екінші орынға қозғап апаруда күштің істеген жұмысы. Қуат деп жұмыстың орындалу тездігін сипаттайтын шама.Энергия

дененің жұмыс істеу қабілетін нақты көрсететін физикалық шама. Энергияның түрлері:

Потенциалдық (латынша потенция –мүмкіншілік) энергия деп әр түрлі денелердің немесе бір дене бөліктерінің өзара орналасуы бойынша анықталатын энергияны айтады. Кинетикалық (грекше кинетикос - қозғалыс) энергия деп денелердің қозғалу салдарынан туындайтын энергия. Механикалық энергияның сақталу заңы: Тұйық жүйені құрайтын денелер арасында тек қана ауырлық күші F=mg немесе серпімділік күші F=kx әрекет ететін болса, онда тұйық жүйенің толық энергиясы тұрақты сақталады. Энергияның  сақталу заңы: табиғаттағы энергия  жоғалмайды және  жоқтан пайда  болмайды, ол тек бір түрден  екінші түрге айналады.

5)Айналмалы қозғалыс

Айналмалы қозғалыс кезінде дененің барлық нүктелері шеңбер бойымен қозғалады және олардың центрлері айналыс осі деп аталатын бір түзудің бойында жатады.Қарастырылып отырған материалдық нүктенің қозғалыс кезінде із қалдыруын оның траекториясы дейді.

6)Идеал газдардың негізгі заңдары

Идеал газдар бағынатын заңдар әлдеқашан ашылған болатын (Бойль-Мариотт заңына келетін болсақ, ол тіптен XVII ғасырда ашылғанды). Бүл заң-дардың барлығын да жоғарыда келтірілген кинетикалық теория тендеулері-нен шығарып алуға болады.Бойль-Мариотт заңы. Газды түрақты температура кезінде карастырайық, мүндай шарттар изотермиялық деп аталады., Егер (1.9) тендеуде Т ~ const деп алатын болсақ, онда тендіктің оң жағының түрақты болып шығатындығы анық,  Бүл теңдеуді изотерма тендеуі деп атайды. Гей-Люссак заңы. Енді газдың  р қысымы түрақты болып қалып, оның температурасы мен көлемі өзгеретін болсын. Мүндай шартты орындау үшін газ­ды жылжымалы поршенмен жабылган цилиндрде үстайық  Мұндай цилиндрдегі газдың температурасын өзгерткен кезде газдың қысымы өзгеріп, ол поршенді жылжытады да, газдың көлемі де өзгереді. Газ тепе-теңдік күйіне келген кезде газ қысымы бастапқы мөнін қабылдайды.Изобара теңдеуі деп аталады. Шарль заңы. Егер процесс кезінде газдың көлемі озгеріссіз қалатын болса, онда газ күйітеидеуінен р/Т қатынасының өзгеріссіз қала-тындығы шығады: Теңдеу изохора теңдеуі деп аталады жөне Шарль заңының мазмүны болып табылады. Авогадро заңы. Бүл занды да газ күйінің тендеуінен шығарып алуға бо­лады: бірдей қысымы мен бірдей температура кезінде кезкелген газдың бірдей көлемдерінде молекулалардың бірдей саны болады. Осы заңнан керісінше, түрліше газдардың молекулаларының бірдей санының бІрдей тем­пература мен бірдей қысым кезінде бірдей көлем қабылдайтындығы шыға-ды. Дальтон заңы. Келемі V болатын ыдыста түрліше газдардың коспасы жылулық тепе-теқдікте болсын жөне олардың арасында ешқандай химиялық реакциялар болмасын. Мундай қоспа үшін күй тендеуінің түрі төмендегідей болады: Больцман  заңы болады. (1.17) өрнек Больцман формуласы деп аталады. Бүл өрнек жылулық тепе-теңдік жағдайында энергиясы  U болатын бөлшектердің үлесін анықтауға мүмкіндік береді:

7)Термодинамиканың бірінші бастамасы және оның изопроцестерге қолдануы.

Егер екі жүйе үшінші жүйемен жылулық тепе-теқдік күйде болатын болса, онда олар бір-бірлерімен жылулык тепе-теңдік күйде болады. Бүл постулатгы кейде термодинамиканьщ нөлдік бастамасы деп те атайды. Мұны бұлай атауға себеп болған термодинамиканың екі ұлы заңдары (басгамалары) аталып болғаннан кейін барып қана ғалымдардың осы постулаттаң көш басында болуы кажет екендігіне көз жеткізгендігінде болып отыр. Изохоралық процесс. Бұл процесте газ көлемi өзгермейдi: V = const. Газдың iшкi энергиясының өзгерiсi оған берiлген жылу мөлшерiне тең: ΔU = Q. Егер газ қыздырылса , онда Q > 0 және ΔU > 0 – iшкi энергия ұлғаяды. Газды суытқан кезде: Q < 0 және ΔU < 0, оның iшкi энергиясы азаяды. Изотермалық процесс. Изотермалық процесс кезiнде газдың температурасы тұрақты болады (Т = const) және оның iшкi энергиясы өзгермейдi. Газға берiлген барлық жылу мөлшерi пайдалы жұмыс атқаруға жұмсалады: Q = А′. Газ белгiлi жылу мөлшерiн (Q > 0) алған кезде, ол оң жұмыс атқарады (А′ > 0). Керiсiнше, егер газ қоршаған ортаға жылу берсе, онда оның атқарған жұмысы терiс болып саналады.Изобаралық процесс. Изобаралық процесс кезiндегi газға берiлген жылу мөлшерi оның iшкi энергиясының бiрге өзгеруiне және қысым тұрақты болған кездей P = const жұмысты атқаруға шығындалады.  Адиабаталық процесс кезiнде Q = 0 және жүйенiң iшкi энергиясының өзгеруi жұмыс атқару арқылы ғана жүредi: ΔU= А. ΔU= А теңдiгi белгiлi қорытынды жасауға мүмкiндiк бередi. Егер жүйеде оң жұмыс жасалса, мысалы газ сығылатын болса, онда оның iшкi энергиясы ұлғаяды және температурасы өседi. Керiсiнше , газ ұлғайған кезде, ол өзi оң жұмыс атқарады (А_ұ > 0). Оның iшкi энергиясы азаяды да, газ суиды.