2.2 Ауаның салыстырмалы ылғалдылығын және температурасын анықтау

Температура мен салыстырмалы ылғалдылық аспирациялық психрометрмен анықталады.

Ассманның аспирациялық психрометрі – (7-сурет), планкалы қорғауымен (5) түтiкшенi көрсететiн, арнайы оправаға бекiтiлген, екi сынапты термометрден (1,2) тұрады. Түтiкшенiң (5) төменгi қосарланған бөлiгiне (6,7) пластмассалы төлке көмегiмен екi түтiкше (3,4) [(iшкi екi түтiкшелермен (11,12)] бекiтiлген. Олар термометр бөліктерін абайсызда болған зақымнан және жылу радиациясынан сақтайды. Түтiкшенiң (5) жоғарғы ұшы, (7) аспирациялық желдеткiшпен қосылған, (3,4) айырланған түтiкшелер арқылы сыртқы ауаны 2.0 м/с жылдамдықпен сорып алады да (14) ойық арқылы шығарады. Аспиратор (7) электр қозғалтқыш арқылы қозғалысқа келедi.

Iшкi (11,12) түтiкшелер-сыртқы (3,4) түтiкше шетiне сүйенген үш таяуыш қолшалар көмегiмен ұстатылған. Сыртқы және iшкi түтiкшелердiң арасында байланыс болмауы үшiн, жылу өткiзгiштiк жолмен, жылу берiлмеуi үшiн, қолшалардың астына (11,12) эбониттен жасалған жұқа сақиналар орнатылған.

7-сурет. Ассманның аспирациялық психрометрі

Бiр термометрдiң сұйыққоймасы (әдетте оң жақтағы 2) батиспен байланған. Бүкiл құрылғы, тiке күн сәулесінен қорғау үшiн жылтыратылып, никельденген. Iлiнiп тұру үшiн, психрометрде (12) iлмек өзегі бар. Құрылғыға, желдеткiш пен қатты желден қорғайтын (13) қалқанша, (2) термометрдi сулау үшiн: (16) алмұрт тәрiздес резеңке, (11) шыны түтiкше және (17) қысқыш берiлген.

Психрометрдің жұмыс істеу принципі: Суланған термометрдегі ылғалдың булануы арқылы термометрді айналып өтетін ауаның температурасын төмендету. Себебі бұл жерде ылғалдың булануы елеусіз жылылықтың булануымен бірге жүреді. Сондықтан ылғалдың және жанасып тұрған денелердің температуасы төмендейді; қоршаған орта құрғақ болғандықтан булану неғұрлым тез жүрсе, соғұрлым t температура төмендейді.

Ауаның температурасы психрометрдің құрғақ термометрімен анықталады, ал салыстырмалы ылғалдылық келесі тәртіп бойынша: Құрал ылғалдылықты анықтайтын жерге (аэродинамикалық құбыр ортасына, 4-суреттегідей) тәжірибе жүргізілуден 0,25 сағат бұрын орнатылады. Сосын, санаудан 4 минут бұрын термометрді батистпен ылғалдайды. Ол үшін дестильденген су толтырылған алмұрт тәріздес резеңкені алады, оны ақырын ғана қысып ішіндегі судың деңгейін шыны түтікшенің белгіленген жеріне дейін немесе оның шетінен 1 см көтереді. Осы деңгейде суды 3-5 секунд ұстап тұру үшін қысқышты пайдаланады. Осыдан кейін құрал ток көзіне қосылып 4 минут жұмыс істейді. Термометр көрсеткіштерін алғанда алдымен градустың ондық бөліктерін, сосын градустарын санап алған жөн. Құрғақ және ылғалды термометрлердің көрсеткіштерін психрометрикалық кестеден (2-кесте), немесе номограммадан (8-сурет) алу арқылы салыстырмалы ылғалдылықты табады.

Ауаның салыстырмалы ылғалдылығын номограммамен анықтау келесі түрде болады. Номограммадағы тік және қисық сызықтар ауа температурасын құрғақ және ылғалды термометр бойынша көрсетеді, сәйкесінше көлденең сызықтар – салыстырмалы ылғалдылықты көрсетеді. Яғни, термометр көрсетулеріне сәйкес сызықтарды табу арқылы, олардың қиылысу нүктесін белгілейді (табады). Сосын оларды ординат осьтеріне түсіріп, ізделінген салыстырмалы ылғалдылық мәнін анықтайды.

Бақылаулардың нәтижелері есеп берудің соңында көрсетілген тәжірибе хаттамасына енгізіледі.

2-кесте. Психрометрикалық кесте

Құрғақ термометрдің көрсетуі, град	Құрғақ термометр мен ылғалдандырылған термометр көрсетулерінің айырымы, град
	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
	Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы, %
0	98	82	65	48	33	20
2	100	84	68	53	39	25	12
4	100	85	71	58	43	31	18
6	100	86	73	60	47	36	25	14	4
8	100	87	75	63	51	40	30	20	10
10	100	88	76	65	54	44	34	24	15
12	100	89	78	68	57	48	38	29	20	11
13	100	89	79	69	59	50	40	32	23	15	7
14	100	90	80	70	60	51	42	34	25	18	10
15	100	90	80	71	61	53	44	36	28	21	13
16	100	91	81	72	62	54	46	38	30	23	16	8
17	100	91	81	72	63	55	47	40	32	25	18	11
18	100	91	81	73	64	56	48	41	34	27	20	13	8
19	100	91	82	73	65	57	50	43	35	28	22	15	9
20	100	91	82	74	66	58	51	44	36	30	24	17	11
21	100	91	83	74	67	59	53	45	38	32	26	20	14
22	100	91	83	75	68	60	54	46	40	34	28	22	16
23	100	92	83	75	69	61	55	47	42	36	30	24	18
24	100	92	84	76	69	62	56	48	43	37	31	26	20
25	100	92	84	76	70	63	57	50	44	39	33	28	22
26	100	92	84	77	70	64	58	51	45	40	34	29	24
27	100	92	84	77	71	65	59	52	46	41	36	31	26
28	100	93	85	78	71	65	59	53	47	42	37	32	27
29	100	93	85	78	72	66	60	54	49	43	39	34	29
30	100	93	86	79	72	66	61	55	50	44	40	35	30
31	100	93	86	79	73	67	62	56	51	45	41	36	31
32	100	93	86	80	74	68	62	57	52	46	42	37	32
34	100	93	87	81	75	69	63	58	53	48	44	39	34
36	100	93	87	81	75	69	64	59	54	49	45	40	36
38	100	94	88	82	76	70	65	60	55	50	47	42	38
40	100	94	88	83	77	71	66	61	56	52	48	44	40

8-сурет. Салыстырмалы ылғалдылық номограммасы