9.Отан және әлем тарихындағы ғұндардың рөлі.

Ғалым В.П. Алексеев айтқандай европеоидтердің ішінде қою қара шашты, қисық көзді, аз таныс адамдар пайда бола бастады.

Ғұндар б.з.д. III ғасырдан бастап б.з. I ғасырда осы күнгі Шығыс Монғолияның Қытаймен шекаралас территориясында орналасқан, Қытаймен қашанда болса күрескен, таласқан.(б.з.д. 206) басқыншылығымен ғұн тайпалары сан рет қытайлықтарды жеңіп, олардың көп тұрғынды Хэнань Чжили провинцияларын алып алған. Ғұндардың батысқа қарай жылжуының басты себебі – Орталық Азиядағы дағдарыс еді.

Ғұндардың бір бөлігі Тянь – Шань арқылы Оңтүстік Қазақстан территориясында өтеді. Ғұндардың қоныс аударуының екінші толқыны б.з. 93ж. Бастады. Бұл қозғалыс “ұлы қоныс аудару” атты тарихқа енді, өте маңызды қозғалыс болды, яғни көптеген халықтардың этникалық тарихында әсерін тигізді, соның ішінде Қазақстан да бар.

10. Түрік қағанатының құрылуы: саяси тарихы және басқару жүйесі.

VI ғ. ортасында түрік қағанаты, Алтай және Орталық Азиядағы бірқатар этникалық тайпаларды бірлестірген мемлекет ретінде көрінеді. Бұл тайпалардың әлеуметтік және мәдени дамудың сатылары әр түрлі деңгейдеболған. Қағанаттыңтүбегейін – Алтайдың түркі тілдес тайпалары құрған. Осы өте құдіретті державаның билігіне Қазақстан жері де кірді.

555-558жж. Түріктер Жетісу және Қазақстанның Сырдария, Арал, Орал, Еділ бойына дейінгі аймақты иелік етті.

Жергілікті жұрт тіл жағынан ағайындас және сақ, үйсін, қаңлылардың нәсілдері, финнугор тайпалары Қазақстанның(Солтүстік Батыс) және аварлар түрік қағанатына кіріп не болмаса Батысқа қашты.

Түрік қағанаты билеушілерінің әскер саны 100 мыңнан 400 мыңға дейін барады екен. Олардың ішінде бөлінетін қарашындар, оққағарлар, панцирлік-сауыттық қаған гвадиясы, тек Ашина руынан алынады. Панцирлік-сауытты атты әскер қағанды қорғауға панцирлік құрылыммен шығып, қоршап жауды жақын келтірмейді Көне Түркі мемлекеттерінің ең жоғарғы билік иесі – Тәңір текті Ұлы Қаған.осы мемлекет мынадай қағида арқ басқарылды.

1.Әскери демократиялық (бүкіл халық,орда)

2.иерахиялық(сатылық басқару)

3.ол әкеден балаға мұра мұра(монархиялық)

11.Батыс Түрік қағанаты: әскери-әкімшілік жүйесі, этноәлеуметтік құрылым,құлдырау себептері

Батыс Түрік қағанаты Үйсін мемлекетінің (қазіргі Қырғызстан, Оңт.Шығыс Қазақстан) жерін алып жатты. Сонымен бірге ол Түрік қағанатының Шығыс Түркістан мен Орта Азиядағы жаулап алынған отырықшы-егіншілік көгалды шалғын жерлердің қожасы ретінде де таныла бастады. Соғды мен Бұхарада қағанның жергілікті билеушілері айтқанын орындатты.

Батыс Түрік қағанатының ежелгі орта ғасырлардағықалалық және егіншілік мәдениеттері өздерінің сауда – егіншілік отарларын тым ертеде Ұлы Жібек жолы бойындағы Жетісу, Шығыс Түркістан, Солтүстік Қытай орнықтырған соғдылықтардың тікелей араласуымен өмірге келді.

Қағанаттың қалаларындағы халық сауда, қолөнермен қатар, дәл сондай дәрежеде астық егуменде айналысты.

Ішкі және транзистік сауда ақша айналымдарының пайда болуына әсер етті.

Тартыс қағандықты мүлде әлсіретеді.659ж мұны көріп,біліп отырған қытай мемлекеті Жетісуға басып кіреді.ешбар қаған қолға түсіп,қаза болды.қағанат өзінің тәуелсіздігінен айырылады.