Бақылау сұрақтары

1.Пакерлер бөлшектерін дайындайтын материалдарды сипаттаңдар?

2.Пакерлерді жобалау үшін қандай көрсеткіштер түрлері беріледі?

3.Пакерді жобалаған кезде қолданатын есептеулердің мысалын келтіріңіз?

4.Пакерді қондырған кезде шекті остік жүктемелерді анықтаудың әдісін келтіріңіз?

Модуль 2.«Ұңғыманы пайдалану жабдықтарын есептеу және конструкциялау»

Дәріс 3. МҰНАЙДЫ ӨНДІРУГЕ АРНАЛҒАН ОРТАДАН ТЕПКІШ СОРАПТАРДЫ

ЕСЕПТЕУ ЖӘНЕ КОНСТРУКЦИЯЛАУ

Мұнай өндіруде қалақшалы сораптардың арасында ортадан тепкіш сораптар жиі қолданылады. Сорапты жобалаған кезде беріліс, арын, айдалатын сұйықтың сипаттамалары, сорап орындайтын қызметтер түрі беріледі және де оның өлшеміне, массасына шектемелер қойылады. Одан басқа климаттық жағдай және орналасу бойынша жағдайлар ескеріледі.

Сорап орындайтын қызметтер оның кейбір конструкциялық ерекшеліктерін аңықтайды, олар: бөлшек материалдары, сорап жетектеушісі.

Ортадан тепкіш сорапты жобалау кезінде келесі жұмыс ретімен жасау керек:

1.Жұмысшы дөңгелекті, бағыттаушы аппаратты есептеу және олардың графикалық бейнесі.

2.Бағыттаушы аппараттың және жұмысшы дөңгелектің қалақшаларының профилін тұрғызу. Сорап сатысын жасау, тексеру.

3.Сораптың толығымен графикалық бейнесі, сораптың жетегін, геометриялық өлшемдерін және бөлшектедің беріктігін есептеу (тұрқы, білік, остік тіректер).

Алынған белгілер:  - дөңгелектің бұрыштық жылдамдығы; сұйықтың дөңгелектегі с - абсолютті, u - айналмалы және  – салыстырмалы жылдамдығы; аңықтауыш индекстер: 0 – қалақшаларға кіргенге дейін; 1 – дөңгелекке кірер кездегі қалақшалар арасында; 2 – дөңгелектен шығар алдындағы қалақшалар арасында; 2– қалақшалардан шыққан соң.

Жұмысшы дөңгелектің ағын каналын есептеу Ортадан тепкіш сораптың жұмысшы дөңгелегін есептеудің мысалы

Теориялық есептеу. Негізгі бастапқы мәліметтер: Q=0,0416 м³/с = 150 м³/сағ; Н=36 м; n=24,16 с^-1; =152 рад/с; р=1000 кг/м³. Жұмысшы дөңгелектің ағын каналының есептелуі

1.Тезжүргіштік коэффициенті

Ортадан тепкіш сораптар үшін бұл коэффициент жарамды, бірақ бұл оның П.Ә.К.-нің аздығын көрсетеді.

2.Жұмысшы дөңгелек каналдарында сұйықтың шығыны

Q =Q/η = ;

η =

3.Жұмысшы дөңгелектің кіруіндегі келтірілген диаметр

D =0.95 .

4.Сораптың П.Ә.К.-і

;

деп аламыз.

5.Сорап қуаты

6.Біліктің диаметрі

Па деп аламыз

7.Втулканың сыртқы диаметрі

8.Дөңгелектің кіруіндегі диаметрі

9.Қалақшаның кіруіндегі дөңгелек радиусы

10.b₁ ені

11.Калақшаның кіруіндегі бұрыш

12. Дөңгелектің сыртқы диаметрі

D₂/D₁=0,370/0,125=2,96.

D₂/D₁ қатынасы сораптың дұрыс таңдалмауын көрсетеді. Бұл қатынас кезінде көп сатылы сораптарды қолдануға дұрыс. Сондықтан жоғары аңықталған барлық шамалар сораптың бұл түріне қайтадан есептеледі.

Қайтадан есептеудің нәтижелері

Параметр				D ,м
Мәні	0,102	0,97	0,0429	0,115	0,88	0,81	18,9
Параметр
Мәні	0,037	0,044	2,78	0,147	0,125	0,039	1,12
Параметр
Мәні	3,11	9,5	25	0,263	20	1,04	2,1

D₁/D₂ өлшемі шекті мәнінен асқан жоқ, сондықтан есептеулерімізді жалғастыруға болады.

13. Ені

14.Қалақшаның шығардағы бұрышы

15.Қалақшалар саны

16.Теориялық арын

17.Есептеулерді тексеру

Қалақшаның қалыңдыңы кірудегі S₁-54мм, шығудағы S₂-3мм.

k₁ және k₂ коэффициенттері қабылданған мәндерден біршама ерекшеленеді (1,12 және 1,04). 11 параграфқа қайтып есептеулерді басынан бастаймыз, мына көрсеткіштерді пайдаланамыз D₂, k₁, k₂, w₁, w₂.

Бұл есептеулердің нәтижелері төменде келтірілген

Параметр
Мәні	3,36	2630’	21	2030’	7	25,8	2,7
Көрсеткіші
Мәні	20	0,263	1,19	1,08	8,37	8,32

k₁ және k₂ алынған мәндері бұған дейін алынған мәндерге өте жақын (1,2 және 1,08). Есептеуді аяқтауға болады.

Дөңгелектің геометриялық өлшемдерінің есептеулерінің нәтижелері төменде келтірілген.

Параметр
Мәні	0,125	39	2630’	0,263	21	2030’	4	3	7

Жұмысшы дөңгелектің ағынды бөлігін ЭВМ арқылы есептеу (сурет 5.9). ЭВМ-ға енгізетін бастапқы мәліметтер: Q - сораптың берілген берілісі; R - сораптың арыны; n - біліктің айналу жиілігі; w - біліктің бұрыштық жылдамдығы; p - сұйықтың тығыздығы; k - коэффициент; g - ауырлық күшінің үдеуі; _м - сораптың механикалық П.Ә.К.-і; [] - бұралу кезіндегі білік материалының мүмкін күш салу; I - сораптың бастапқы саты саны; - бастапқыда қабылданған қысылу коэффициенті; k₁, k₂ - қалақшаның кіруіндегі және шығуындағы ені; s₁, s₂ - реактивтілік коэффициент; c_om - қалақшаның кіруіндегі сұйықтың абсолюттік жылдамдығының меридиандық проекциясы;  - шабуыл бұрышы (угло атаки).

Жұмысшы дөңгелек қалақшасының осінің нүкте координатасын есептеу. Бастапқы мәліметтер : r₁=138/2=69 мм; r₂=250/2=125 мм; _1л=3030’=0,532 рад. -₂=24=0,4187 рад.

Тордың бөліну санын таңдаймыз z_е=20.

Есептеуді келесі алгоритм бойынша жасайды (5.3-ші суретті қараңдар).

А=0,532-0,4187=0,1133 рад; С=0,125-0,059=0,066 м, =0,66/200,0038 м;

H, R², Δq мәндерін және i (O, 1, 2, 3.. i=z_e=20-ға дейін) санауышын БЗ-34 калькуляторына қоя отырып, h_i айырмасында түбірлердің мәнің есептейді. Бұл h_i өлшемінің мәндерін береді. 10³h_i

i	1	2	3	4	5	6	7
103hi	4,6	4,6	4,7	4,7	4,8	4,8	4,9
i	8	9	10	11	12	13	14
103hi	4,9	4,9	5,0	5,1	5,1	5,2	5,2
i	15	16	17	18	19	20
103hi	5,3	5,3	5,4	5,44	5,51	5,58

h_i мәндерін қолдана отырып сызуыд жүргіземіз.

Ұсынылған әдебиет 5[бет 53-87]

Бақылау сұрақтары

1.Жұмысшы дөңгелектің негізгі өлшемдерінің есептеу ретін баяндап беріңіз?

2.Сораптың неше сатылы болуын қалай анықтаймыз?

3.Жұмысшы дөңгелек қалақшасының осін тұрғызу ретін баяндап беріңіз?

4.Ортадан тепкіш сораптарда қандай бағыттаушылар болады?

5.Спиральды бағыттаушының есептеу ретін баяндап беріңіз?

6.Спиральді бағыттаушыны беріктікке қалай тексеруге болады?

7.Саты тұрқысының беріктігін қалай есептеуге болады?

8.Сорап білігінің есебінің бастапқы мәліметтерін қалай аңықтауға болады?

9.Сораптың қуыстық дискілік табанының есептеу әдісін баяндап беріңіз?

Дәріс 4. МҰНАЙ КӘСІПШІЛІГІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ПОРШЕНЬДІ ЖӘНЕ ПЛУНЖЕРЛІ СОРАПТАРДЫ ЕСЕПТЕУ ЖӘНЕ КОНСТРУКЦИЯЛАУ

Поршеньді сораптың конструкциясын жобалау келесі ретпен жасалу мүмкін: 1) сораптың гидравликалық бөлігінің сүлбесін таңдау; 2) поршеннің диаметрін, жүріс ұзындығын және жүрістің жиілігін анықтау; 3) клапандарды жобалау және есептеу; 4) сораптың гидравликалық бөлігін жобалау; 5) керек кезде сору биіктігін тексереді; 6) компенсаторларды жобалау және есептеу; 7) сораптың жетектеуші бөлігін есептеу және жобалау; 8) Сораптың п.ә.к.-ін анықтау; 9) жетектеуші қозғалтқыштың қуатын анықтау.