3 Patologie upadku państwa:

- państwa tracą legitymizację w oczach większości ludności

- państwa zostały doprowadzone do upadku przez władców i funkcjonariuszy, którzy są skorumpowani lub niekompetentni

- państwa, które w wyniki wojny domowej zostały podzielone nie są w stanie przywrócić władzy centralnej

Problemem jest też występowanie gospodarek nastawionych na wojnę

W niektórych krajach istnieją też siły, które mają swój interes w utrzymywaniu się stanu anarchii

40. Apartheid w rpa (pojęcie, podstawy teoretyczne, etapy realizacji, fundamenty prawne, ewolucja, demontaż)

Apartheid jest to system polityczny realizowany głównie w RPA, oparty na segregacji rasowej. Program apartheidu był przedstawiony przez Malana w 1948r. i realizowany przez kolejnych premierów.

Z założeń programu apartheidu wynikają 2 zasady doktrynalne:

1) Zróżnicowanie rasowe

2) Utrzymanie odrębności rasowej

Widoczny jest charakter misji, którą ma do spełnienia rasa biała w stosunku do ras kolorowych, będących na niższym poziomie rozwoju – ponosi ona odpowiedzialność za ochronę tej cywilizacji przed atakami z zewnątrz i działalnością wywrotową od wewnątrz

Cel apartheidu: umocnienie panowania białej rasy, zakłada też współpracę różnych ras, a także przewiduje, że zwierzchnictwu białych w ich strefach zamieszkania odpowiada analogiczne zwierzchnictwo innych ras w ich strefach zamieszkania. Idealnym rozwiązaniem jest stworzenie w Afryce Południowej dwóch odrębnych państw: białych i Afrykanów. Ta zasada legła u podstaw „bantustanizacji” RPA.

Podstawy teoretyczne doktryny apartheidu znajdziemy w poglądach rasowych 3 holenderskich kościołów reformowanych, które reprezentują południowoafrykańską wersję kalwinizmu. 2 dogmaty u podstaw doktryny apartheidu – dogmat o predestynacji i dogmat „narodu wybranego”

Malan chciał stworzyć nowy układ stosunków wewnętrznych w kraju. Miał na myśli następujące posunięcia:

- wprowadzenie zakazu małżeństw mieszanych

- przekształcenie rezerwatów afrykańskich w „prawdziwą ojczyznę” ludów Bantu

- zahamowanie dalszej koncentracji Afrykanów w okręgach miejskich i odseparowanie tych, którzy już tam są od przedstawicieli innych grup rasowych

- traktowanie Afrykanów zamieszkujących „białe” okręgi miejskie wyłącznie jako „gości”

- uznanie Azjatów za element obcy i cudzoziemski

I etap realizacji doktryny apartheidu: konsolidacja władzy politycznej narodu Afrykanerów w rpa

Bezpośrednio po przejęciu władzy przez Partię Nacjonalistyczną i utworzeniu rządu z Malanem na czele, zaczęto realizować politykę apartheidu. Okres I – od 1948 r. do początku Lat 60. charakteryzował się dążeniem ekipy rządzącej do zbudowania solidnego fundamentu wznoszonego konsekwentnie systemu apartheidu.

Szczególną cechą polityki apartheidu jest to, że jej realizacja odbywa się w formie ustaw. Wydano niezliczoną ilość ustaw, które regulowały każdą dziedzinę życia. Naczelną zasadą rządów Afrykanerów stało się hasło „Biały człowiek musi pozostać panem”

1) Ustawa o zakazie zawierania małżeństw mieszanych 1949 – dotychczasowe, nieliczne małżeństwa mieszane zostały unieważnione.

2) Poprawka do ustawy o niemoralności – 1950 – kara więzienia lub grzywny za utrzymywanie stosunków seksualnych z osobami innej rasy

Cel obu ustaw: zachowanie czystości rasy białej i odrębności między rasami

3) Ustawa o rejestracji ludności 1950

4) Ustawa o obszarach grupowych 1950- zapobieganie wspólnemu osiedlaniu się białych i niebiałych w pewnych okręgach miejskich

5) Ustawa o władzach Bantu – 1951 – wprowadzono zmiany w dziedzinie administracji afrykańskiej oraz wprowadzono nakaz umieszczania członków różnych plemion na osobnych ulicach w podmiejskich osiedlach afrykańskich.

6) Ustawa o szkolnictwie Bantu – 1953 – językami wykładowymi (zamiast afrikaans i angielskiego) były od tej pory języki plemienne, co ograniczało dalszą możliwość kształcenia się młodzieży afrykańskiej.

7) Ustawa o zastrzeżeniu odrębnych urządzeń użyteczności publicznej 1953 – całkowita segregacja we wszystkich miejscach publicznych i środkach komunikacji (odrębne parki, kina, restauracje, hotele, wejścia, poczekalnie dworcowe, pociągi, autobusy, taksówki, sklepy, osobne miejsca w kościołach itp.)

8) Ustawa o przesiedleniu tubylców – 1954 – prawo do przesiedlenia tubylców z terenów uważanych za „białe”

9) Poprawka do ustawy o prawach tubylczych – 1957

10) Ustawa o szkolnictwie uniwersyteckim – 1957 – utworzenie odrębnych uniwersytetów, na uniwersytetach niebiałych – tylko języki tubylcze

11) Ustawa o zdławieniu komunizmu – prowadzenie działalności komunistycznej = przestępstwo (definicja komunizmu tak szeroka, że wszelka działalność niezgodna z duchem rządzących była przestępstwem)

12) Ustawa o bezpieczeństwie publicznym – minister sprawiedliwości miał prawo zawiesić w prawach konstytucyjnych każdego, kto jego zdaniem tworzy zagrożenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego państwa

13) Poprawka do ustawy o prawie karnym – srogie kary za prowadzenie agitacji podburzającej do oporu przeciwko ustawodawstwu apartheidu

14) Ustawa o nielegalnych organizacjach – delegalizacja organizacji afrykańskiego ruchu oporu

15) Ustawa o sabotażu

16) Ustawa o pracy tubylczej – zaraz działalności afrykańskich związków zawodowych

II etap apartheidu: teoria i praktyka programu bantustanizacji RPA

II etap, od lat 60. poświęcony został stworzeniu systemu bantustanów.

Powodem była chęć doprowadzenia do trwałego podziału terytorium państwa na odrębne organizmy polityczne. Postanowiono stworzyć południowoafrykańską wspólnotę narodów, złożoną z 1 białego i 8 czarnych państw (8 bantustanów)

1) Ustawa o popieraniu samorządu Bantu 1959 – zapewnienie stopniowego rozwoju samorządnych jednostek narodowych Bantu. Stopniowe zespalanie się rozdrobnionych rezerwatów w 8 bantustanów.

2) Ustawa konstytucyjna Transkei 1963 – bantustan Transkei otrzymał samorząd wewnętrzny

3) Ustawa o popieraniu rozwoju ekonomicznego bantustanów

4) Ustawa o obywatelstwie bantustanów – pozbawienie ich obywatelstwa „białej” RPA

5) Ustawa konstytucyjna bantustanów – nadanie innym bantustanom samorządu wewnętrznego na wzór Transkei

6) Ustawa konstytucyjna Republiki Transkei – podstawa ogłoszenia niepodległości przez bantustan – potępienie na arenie międzynarodowej

Pomimo sprzeciwu międzynarodowego i ONZ władze w Pretorii przyznawały kolejne „niepodległości”

1976 – wcielanie w życie programu „kontrolowanego osłabiania barier rasowych” – konieczność modyfikacji systemu apartheidu w obliczu przemian w regionie Afryki Południowej (przesłanki polityczne, kulturalne i ekonomiczne) i przemian na świecie (dekolonizacja)

Chciano osłabić nastroje opozycyjne w RPA

- zmiany w ustawodawstwie dotyczące tzw. małego apartheidu np. desegregarcja miejsc użyteczności publicznej

- uchylenie zakazu nabywania przez Afrykańczyków domów na „terytoriach białych”

- dopuszczenie niebiałych do funkcji publicznych, politycznych

- anulowanie 2 ustaw: ustawy o pracy tubylczej i ustawy o arbitrażu w przemyśle

Stopniowe rozszerzanie uprawnień Afrykańczyków i modyfikacja i osłabianie polityki apartheidu

W latach 90. XX w. w wyniku stale powiększającej się presji międzynarodowej i sprzeciwowi wobec polityki apartheidu rząd RPA na czele z prezydentem F. de Klerkiem rozpoczął demontaż systemu apartheid.

1990 – rozpoczęcie reform, usuwanie dyskryminujących ustaw, zalegalizowanie niebiałych partii politycznych (m.in. Afrykański Kongres Narodowy) uwolnienie czarnych działaczy

1994 – nowa konstytucja, pierwsze wolne wybory. Pierwszy czarny prezydent RPA – Nelson Mandela