36. Uwarunkowania konfliktów w Ameryce Łacińskiej I mechanizmy ich rozwiązywania

Wśród konfliktów w Ameryce Łacińskiej są konflikty graniczne i terytorialne, głównie w Ameryce Południowej, wynikające z jej kolonialnej przeszłości. Część z nich została uregulowana, część tylko zamrożona. Nadal wiele państw ma nieuregulowane problemy graniczne np.: Argentyna i Paragwaj, Boliwia z Chile i Peru. Niektóre spory były w ostatnich latach przyczyną konfliktów zbrojnych np. brytyjsko-argentyńska wojna o Falklandy (1982)

Ważnym konfliktem był również trwający wiele lat konflikt środkowoamerykański

3 główne propozycje zakończenia tego konfliktu:

1) Koncepcja administracji Reagana

- polityka Reagana była powrotem do doktryny Monroe’ego i doktryny T. Roosevelta „grubej pałki”. USA zostały zmuszone przez wydarzenia w Ameryce Środkowej do przyjęcia roli żandarma międzynarodowego. w regionie. Ostro krytykowano politykę regionalną Cartera, która zdaniem republikanów osłabiła bezpieczeństwo USA i ich dominację w regionie.

Reagan proponował militarno-wyborcze rozwiązanie konfliktu (wspieranie armii salwadorskiej przy jednoczesnym naleganiu na wybory, które wyłonią rząd posiadający legitymizację) Najpierw miano zlikwidować zbrojną partyzantkę, potem przeprowadzić umiarkowane reformy w ramach systemu kapitalistycznego. Aby usprawiedliwić pomoc USA dla salwadorskiej junty, sugerowano, że partyzanci są wspomagani przez blok wschodni. Wykorzystując tezę o radzieckiej ingerencji, USA zwiększyły swą obecność w regionie, rozbudowały bazy wojskowe. Agresywna polityka nie sprawdziła się i spowodowała, że USA jako jedna ze stron konfliktu nie mogły wpłynąć na jego skuteczne rozwiązanie

2) Propozycja grupy z Contadory

Jest to propozycja 4 państw Ameryki Łacińskiej: Meksyk, Panama, Kolumbia, Wenezuela. W 1984 opracowała ona projekt traktatu pokojowego Pt.: Akt z Contadory w sprawie pokoju i współpracy w Ameryce Środkowej. Plan składał się z 3 części, zawierał ogólne zasady, którymi powinny się kierować państwa Ameryki Środkowej, jak również szczegółowe ustalenia dotyczące uregulowania konfliktu. Wejście planu w życie zablokowały USA, wprowadzając takie modyfikacje, że Nikaragua nie mogła się zgodzić na jego przyjęcie. Pomimo wzmocnienia grupy z Contadory tzw. Grupą Limańską w 1985 (Argentyna, Brazylia, Peru, Urugwaj) plan pokojowy nie został zrealizowany. Osiągnięcia grupy z Contadory:

1. zbliżenie stron konfliktu

2. określenie przedmiotu sporu

3. określenie ram negocjacji w sprawie pokoju

4. zapobiegła umiędzynarodowieniu konfliktu

3) Plan prezydenta Kostaryki O. Ariasa – 1987 plan był zmodyfikowaną wersją planu grupy z Contadory. 4 zasadnicze punkty:

a) przerwanie ognia

b) amnestia dla więźniów politycznych

c) dialog rządu z opozycją

d) demokratyzacja (przeprowadzenie powszechnych wyborów)

VIII 1987 prezydenci 5 państw A.Ś.(Nikaragua, Gwatemala, Salwador, Kostaryka, Honduras) podpisali w TEGUCIGALPIE porozumienie oparte na planie Ariasa pt.: ”Procedura dla ustalenia pewnego i trwałego pokoju w Ameryce Łacińskiej”

Jednak walki nadal trwały. Sytuacja zaczęła się stabilizować razem z przemianami Wschód-Zachód.

1990 demokratyczne wyboru prezydenckie w Nikaragui +porozumienie o demobilizacji contra.

Polityka nowego rządu nie była zadowalająca, walki na nowo. Rząd ogłaszał kolejne amnestie dla rebeliantów, którzy złożą broń.

Salwador – 1992 w Chapultepec podpisano porozumienie między rządem a partyzantką z FMLN, kończące 12-letnią wojnę domową.

Lata 80. – narasta konflikt amerykańsko-panamski. Apogeum – zbrojna interwencja USA w Panamie w 1989r. Konflikt rozpoczął się na początku XX wieku. Treść podpisanej konwencji w 1903 r. o Kanale Panamskim była kwestią sporną między obu państwami. (Na jej mocy USA, które miały gwarantować Panamie niezależność, otrzymały prawo użytkowania i ochrony strefy o szer. 10 mil wzdłuż kanału, który zostanie zbudowany. (otwarcie kanału panamskiego 1920). Panama tuż po podpisaniu traktatu chciała rewizji.) Pierwsze zmiany w 1936 r. w związku z doktryną dobrego sąsiedztwa. Uchylono wtedy prawo USA do interwencji w Panamie i podwyższono opłaty dzierżawne za korzystanie z Kanału. W czasie II wojny USA wzmocniły swą obecność w Panamie, strefę kanału przekształcono w największy kompleks militarny USA – bazy wojskowe i tzw. Szkoła Ameryk.

1964 r. (kilkudniowe zamieszki z powodu nie respektowania przez USA prawa do wywieszania panamskiej flagi.) Panama zerwała stosunki dyplomatyczne z USA

Panama uzależniła wznowienie stosunków dyplomatycznych od podjęcia negocjacji w sprawie nowych traktatów o kanale.

Rozmowy trwały 3 lata od 1964, jednak wynegocjowanych układów nie podpisano.

1968 zamach stanu – władzę przejął O. Torrijos Herdera, który głównym punktem polityki zagranicznej uczynił odzyskanie suwerenności nad kanałem i strefą.

1977 w Waszyngtonie – uroczystość podpisania przez J. Cartera i O Torrijosa m.in. traktatu o Kanale Panamskim, ważny do końca 1999r. Na jego mocy anulowano układy z 1903, 1936 i 1955. Panama przejęła jurysdykcję nad strefą kanału i przekazała USA prawo do użytkowania terytorium niezbędnego do obrony kanału przy zachowaniu suwerenności Panamy. Zredukowano liczbę amerykańskich baz wojskowych(do 5), zlikwidowano szkołę Ameryk.

Problem Kanału Panamskiego wrócił z powodu 3 wydarzeń:

- zmiana sytuacji geopolitycznej w regionie po zwycięstwie rewolucji nikaraguańskiej w 1979

- objęcie władzy przez Reagana, przeciwnika oddania Kanału

- śmierć Torrijosa w 1981 w katastrofie lotniczej

Konflikt pomiędzy Reaganem, a naczelnym dowódcą panamskiej Gwardii Narodowej gen Noriegą, który był nieugiętym orędownikiem sprawy odzyskania suwerenności nad Kanałem Panamskim.

Jego antyamerykańska polityka, udział w międzynarodowym handlu bronią i narkotykami, wspieranie lewicowego rządu w Nikaragui, zabójstwa przeciwników politycznych i fałszerstwa wyborcze spowodowały interwencję zbrojną USA w Panamie w 1989r. Noriega ujęty, skazany za handel narkotykami.

Demokratyczne wybory w 1994 – wygrała Rewolucyjna Partia Demokratyczna (z której wywodzili się Torrijos i Noriega) prezydentem został E.P. Balladares