- •Pytania egzaminacyjne z przedmiotu „międzynarodowe stosunki polityczne”
- •1. Geneza, istota I ewolucja międzynarodowych stosunków politycznych
- •2. Porównaj przedwestfalski I westfalski etap stosunków międzynarodowych
- •3. Scharakteryzuj neowestfalski etap stosunków międzynarodowych
- •4. Czynniki oddziałujące na stosunki międzynarodowe
- •2) Czynniki warunkujące procesy oddziaływań
- •3) Czynniki realizujące
- •5. Państwo jako szczególny podmiot stosunków międzynarodowych
- •1) Atrybuty uczestnictwa w sm
- •2) Atrybuty państwowości – podmiotowość prawno-międzynarodowa państwa
- •3) Atrybuty państwowości – powstanie państwa
- •4) Atrybuty państwowości – uznanie państwa
- •5) Cechy państwa:
- •6) Funkcje państwa w warunkach globalizacji
- •6. Naród jako uczestnik stosunków międzynarodowych
- •7. Organizacje międzynarodowe jako uczestnicy stosunków międzynarodowych
- •2 Procedury podejmowania decyzji ;
- •8. Transnarodowi uczestnicy stosunków międzynarodowych
- •9. Bezpieczeństwo w stosunkach międzynarodowych (pojęcie, ewolucja, typologie bezpieczeństwa)
- •1) W czasie zimnej wojny:
- •2) Po zimnej wojnie:
- •10. Sposoby organizowania bezpieczeństwa międzynarodowego wysiłkami indywidualnymi państw
- •3 Zasady polityki bezpieczeństwa państwa wieczyście neutralnego:
- •11. Sposoby organizowania bezpieczeństwa międzynarodowego wysiłkami zbiorowymi państw
- •12. Polityka zagraniczna państwa (pojęcie, czynniki, cele, środki I metody, racja stanu)
- •13. Motywy polityki zagranicznej państwa
- •14. Międzynarodowa pozycja państwa, a jego polityka zagraniczna
- •Mniejsze państwa
- •15. Wojna jako narzędzie polityki zagranicznej państw
- •16. Dyplomacja jako narzędzie polityki zagranicznej państw
- •17. Gospodarcze instrumenty polityki zagranicznej państwa
- •18. Organy polityki zagranicznej państwa
- •19. Globalizm, globalizacja, problemy globalne, procesy globalnego zarządzania
- •20. Globalne przywództwo I polityka bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych po zimnej wojnie
- •21. Międzynarodowa pozycja I polityka bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej
- •22. Zimna wojna (pojęcie, przyczyny, etapy, konsekwencje zakończenia)
- •24. Doktryny wojenne I obronne supermocarstw I ich wpływ na stosunki międzynarodowe
- •25. Wyścig zbrojeń po II wojnie światowej (pojęcie, przyczyny, uczestnicy, konsekwencje)
- •26. Proliferacja broni jądrowej I konwencjonalnej oraz sposoby jej ograniczania
- •27. Etapy dialogu rozbrojeniowego po II wojnie światowej I jego rezultaty
- •II etap rokowań rozbrojeniowych
- •28. Główne struktury bezpieczeństwa europejskiego I ich przydatność w zwalczaniu nowych zagrożeń (kbwe/obwe, uze, ue, nato, PdP)
- •29. Polska polityka zagraniczna po 1989 roku (uwarunkowania wewnętrzne I zewnętrzne, cele I zasady, sposoby realizacji, rola małych I wielkich państw we współczesnych stosunkach międzynarodowych)
- •31. Środki budowy zaufania I bezpieczeństwa (pojęcie, geneza, ewolucja, znaczenie)
- •32. Spory I konflikty międzynarodowe (systematyka, przyczyny, stosowanie siły w regulowaniu sporów, pokojowe rozwiązywanie sporów)
- •34. Regionalizm w stosunkach międzynarodowych (pojęcie I istota regionalizmu, przesłanki regionalizmu, regionalizm po zimnej wojnie)
- •35. Główne okresy rozwoju stosunków międzynarodowych w Ameryce Łacińskiej (cezury, dominujące tendencje, doktryny, rola usa, najważniejsze wydarzenia)
- •1) Proces kształtowania się państw latynoamerykańskich (1810-1840)
- •2) Okres umacniania niepodległości przez kraje regionu I okres dominacji europejskiej (1840-1880)
- •3) Okres dominacji systemu panamerykańskiego (1880-1930)
- •4) Okres panamerykanizmu zmodyfikowanego (1930-1960)
- •5) Restrukturyzacja ładu politycznego w Ameryce Łacińskiej (od połowy lat 60)
- •36. Uwarunkowania konfliktów w Ameryce Łacińskiej I mechanizmy ich rozwiązywania
- •37. Tendencje integracyjne I płaszczyzny współpracy na kontynencie amerykańskim
- •38. Wojny I konflikty zbrojne w Afryce (przesłanki konfliktów, koszty, konsekwencje dla państwa I społeczeństwa, problem przywrócenia pokoju)
- •39. Państwo w Afryce (geneza, problemy, przeobrażenia)
- •3 Patologie upadku państwa:
- •40. Apartheid w rpa (pojęcie, podstawy teoretyczne, etapy realizacji, fundamenty prawne, ewolucja, demontaż)
- •1) Zróżnicowanie rasowe
- •2) Utrzymanie odrębności rasowej
- •I etap realizacji doktryny apartheidu: konsolidacja władzy politycznej narodu Afrykanerów w rpa
- •41. Konflikt arabsko-izraelski po II wojnie światowej
- •1) Pierwsza wojna arabsko-izraelska 15.V.1948 – 24.II 1949
- •2) II wojna arabsko-izraelska (sueska)
- •3) III wojna arabsko-izraelska (wojna sześciodniowa)
- •5.VI.1967 – trwała sześć dni
- •4) IV wojna arabsko-izraelska (wojna październikowa)/(wojna /Yom Kippur)
- •5) V wojna arabsko-izraelska
- •42. Wojny w Zatoce Perskiej (Iran-Irak, Irak-Kuwejt, operacja sił sprzymierzonych 1991, wojna 2003)
- •43. Proces pokojowy na Bliskim Wschodzie
- •44. Problemy polityczne oraz instytucjonalizacja współpracy w regionie Azji I Pacyfiku
4. Czynniki oddziałujące na stosunki międzynarodowe
1) Systematyka czynników – czynniki oddziałujące na SM możemy podzielić:
a) wg kryterium czasowego na:
- historyczne
- aktualne
- potencjalne – odzwierciedlają relacje między teraźniejszością, a przeszłością i przyszłością.
b) wg kryterium przestrzennego
- narodowe
- międzynarodowe – możemy je podzielić na podstawie ich zasięgu terytorialnego
=lokalne,
=regionalne,
=kontynentalne
=globalne
c) wg kryterium strukturalnego
- obiektywne (materialne, rzeczywiste) – czynniki naturalne (człowiek, obszar, klimat, środowisko, zasoby naturalne), czynniki stworzone przez człowieka (gospodarka, technika, systemy i partie polityczne)
- subiektywne (moralne, świadomościowe) – są to idee, poglądy, koncepcje, doktryny itp.
d) wg kryterium dynamiki i intensywności oddziaływań – czynniki obu tych grup są współzależne
- czynniki warunkujące procesy oddziaływań (mają wpływ pośredni)
geograficzne, demograficzne, narodowe, ideologiczne, religijne
- czynniki realizujące te procesy (mają wpływ bezpośredni)
ekonomiczno-techniczne, organizacyjno-społeczne, militarne, osobowościowe
2) Czynniki warunkujące procesy oddziaływań
a) Środowisko geograficzne – Położenie i ukształtowanie geograficzne terytorium i linii brzegowej państwa (jeśli takową posiada), klimat, rodzaje gleby i surowce. Cechy położenia geograficznego tak silnie rzutowały na postępowanie państw, że ukształtował się podział na państwa morskie i kontynentalne. Państwa morskie miały ograniczone wodami terytorium, za to chronione naturalnymi przeszkodami, a państwa kontynentalne dążyły do maksymalnej rozległości swego terytorium. Łatwo jest jednak popaść w skrajny determinizm tak jak np. Charles de Montesquieu, który w determinizmie geograficznym przeceniał wpływ klimatu na zjawiska polityczne i postawy społeczeństw zorganizowanych. Zwolennikami determinizmu geograficznego byli również: F.Ratzel, E. Huntington, R.W. Wheeler, J. Mackinder, A.T. Mahan, K. Haushofer (Lebensraum). Znaczenie poszczególnych elementów środowiska dla SM ulega zmianom.
b) czynnik demograficzny – w przeszłości liczba ludności pełniła rolę decydującą w określaniu potęgi państwa, a wysoki przyrost naturalny służył uzasadnieniu ekspansji terytorialnej pod pretekstem „przeludnienia”. Potęp naukowo-techniczny wpłynął na spadek znaczenia tego czynnika. Podstawą siły państwa nie jest już potencjał ludnościowy, a poziom rozwoju gospodarczego. Problemem stała się z kolei bomba demograficzna w Trzecim Świecie.
c) czynnik narodowy – podział ludzkości na państwa opiera się głównie na kryterium narodowym. Kryteriami decydującymi o przynależności narodowej są cechy o charakterze obiektywnym i subiektywnym(poczucie przynależności, świadomość narodowa). Rzadkością są państwa jednorodne narodowościowo, wielu krajach są mniejszości narodowe. Najpoważniejsza obecnie kwestia – problem kurdyjski. Sposoby rozwiązywania problemów mniejszościowych :
=zapewnianie mniejszościom ochrony pod nadzorem organizacji międzynarodowych
=przesiedlanie lub wymiana mniejszości narodowych (przesiedlenia dobrowolne lub przymusowe)
=przyznanie danej mniejszości ograniczonej autonomii przez państwo, na którego terytorium zamieszkuje
Spoistość narodowa państw wielonarodowych to czynnik w istotny sposób wzmacniający siłę państwa na arenie międzynarodowej. Problematyka narodowa to podstawa doktryn nacjonalistycznych, niekiedy zabarwionych elementami religijnymi, rasowymi, historycznymi lub ekonomicznymi. Polityka nacjonalistyczna to taka, która zakłada wspólny interes narodowy i zmierza do podporządkowania jej innych narodów.
d) czynniki ideologiczne – u ich podłoża tkwią struktury społeczno-ustrojowe państw, systemy ideologiczne i przynależność do odmiennych systemów światowych. Istnieje pluralizm ustrojowy na świecie. W rezultacie różnego postrzegania zjawisk i procesów międzynarodowych, obserwujemy ścieranie się koncepcji i programów działań dotyczących sposobów realizacji nowego międzynarodowego ładu politycznego, ekonomicznego, społecznego, kulturalnego i informacyjnego. Upadek komunizmu ograniczył rolę ideologii i ich pochodnych (doktryn) w polityce i SM. Fukuyama ogłosił nawet ideologiczny „koniec historii”. Jednakże zwycięska ideologia liberalno-demokratyczna jest poważnie kontestowana przez nowe, totalistyczne koncepcje ładu społecznego, zwłaszcza przez islamski fundamentalizm.
e) czynnik religijny – w przeszłości więź religijna odgrywała znaczącą rolę w polityce i była przyczyną solidarności jak i konfliktów. Więź religijna jest istotnym czynnikiem w formowaniu się narodów i utrzymywaniu świadomości narodowej, ale może być też gruntem, na którym kształtują się ruchy nacjonalistyczne (np. syjonizm). Obecnie czynnik religijny silniej wpływa na politykę państw słabiej rozwiniętych, jednakże nie należy zapominać o nasilaniu się nowego konfliktu, wynikającego z odmiennych wzorców i wartości cywilizacyjnych tzw. Zachodu i świata Islamu.