26. Proliferacja broni jądrowej I konwencjonalnej oraz sposoby jej ograniczania

Proliferacja – gwałtowny rozwój, rozrost.

BROŃ JĄDROWA

Proliferacja broni jądrowej oznacza zwiększanie się liczby państw dysponujących własną bronią jądrową.

Procesowi doskonalenia broni jądrowej służą przeprowadzane z nią doświadczenia.

Pierwszy w świecie wybuch bomby atomowej – 1945 w USA na poligonie wojskowym

Monopol USA na broń atomową złamał ZSRR w 1949 r

Wielka Brytania – 1952

Francja – 1960

Chiny – 1964

1974 Indie przeprowadziły doświadczenie atomowe „w celach pokojowych”

Pakistan również dołączył do „klubu atomowego”

RPA – w latach 80. próba na Oceanie Indyjskim. Zrezygnowała z posiadania broni jądrowej w 1990.Zniszczyła całą dokumentację techniczną.

Izrael – władze Izraela nigdy nie potwierdziły ani nie zaprzeczyły posiadania, ale uważa się, że dysponuje bronią jądrową.

Prowadzenie badań nad bronią jądrową deklaruje Korea Płn., posądza się o to również Iran.

Doświadczenia z bronią jądrową negatywnie wpływają na proces rozbrojeniowy.

Układ o nieproliferacji broni jądrowej (NPT) – podpisany 1 VII 1968 roku w Moskwie, Waszyngtonie i Londynie między USA, ZSRR i UK. W 1992 roku do układu przystąpiły Francja i Chiny, a następnie Białoruś i Kazachstan (1993) oraz Ukraina (1994).

(art.1) Państwa dysponujące bronią jądrową zobowiązały się do:

- nieprzekazywania komukolwiek bezpośrednio lub pośrednio tej broni lub innych jądrowych urządzeń wybuchowych oraz kontroli nad tą bronią i urządzeniami.

- nieokazywania pomocy, niezachęcania i nienakłaniania w jakikolwiek sposób jakiegokolwiek państwa nie dysponującego bronią jądrową do produkowania lub uzyskania inną drogą broni jądrowej lub innych urządzeń wybuchowych.

(art.2) Państwa nie posiadające broni jądrowej zobowiązano do nieprzyjmowania od kogokolwiek bezpośrednio lub pośrednio tej broni lub innych urządzeń wybuchowych oraz do kontroli nad taką bronią lub takimi urządzeniami. Zakazano również produkowania i uzyskiwania inną drogą broni jądrowej lub innych urządzeń wybuchowych oraz ubiegania się i przyjmowania jakiejkolwiek pomocy w produkowaniu tej broni i innych urządzeń wybuchowych.

(art.3) Kontrola przestrzegania zobowiązań podjętych przez państwa nie dysponujące bronią jądrową w ramach systemu Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej.

(art.4) Prawo do rozwoju badań, produkcji i wykorzystywania energii atomowej do celów pokojowych.

(art.5) Zakaz przeprowadzania wybuchów jądrowych do celów pokojowych.

Wszedł w życie 5 marca 1970 roku, 11 maja 1995 roku w siedzibie ONZ w Nowym Jorku 178 państw podjęło decyzję o bezterminowym i bezwarunkowym przedłużeniu układu, początkowo zawartego na 25 lat. Przyjęto także dokumenty:

- potwierdzenie postanowienia układu z 1968r.

- potwierdzenie dążenia państw posiadających broń jądrową do jej całkowitej eliminacji

Traktat o zakazie prób z bronią jądrową (CTBT) – wyłożony do podpisu 24 września 1996 roku podczas sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Zobowiązuje do:

- nieprzeprowadzania próbnych eksplozji broni nuklearnej ani żadnych innych eksplozji nuklearnych.

- zadbania, by takich eksplozji nie dokonywano na terenie znajdującym się pod kontrolą sygnatariusza.

Do końca 2000 roku podpisany przez 152 państwa, ratyfikowany przez 48 (koniec 1999 roku). Wikipedia - Łącznie traktat podpisany został przez 177 państw, z czego 138 go ratyfikowało.

Do jego wejścia w życia wymagana jest ratyfikacja 44 państw wyszczególnionych w układzie (klub atomowy, „państwa progowe”, posiadacze reaktorów atomowych). Spośród nich proces ratyfikacyjny zakończył się w 34, jednak Indie, Pakistan i Korea Północna nie złożyły jeszcze swych podpisów.

3) Strefa bezatomowa (strefa nienuklearna) - wyznaczony obszar wolny od broni nuklearnej. Oznacza to, że na danym obszarze obowiązuje zakaz stosowania i magazynowania broni atomowej. Wolę wyznaczenia tego rodzaju stref w poszczególnych regionach wyrażono w odpowiednich traktatach:

1959 – układ z Waszyngtonu - obejmujący tereny Antarktyki;

1967 - układ z Tlatelolco - obszar Ameryki Łacińskiej;

1985 - układ z Raratonga - obszar południowo-wschodniego Pacyfiku;

1992 - Mongolia

1995 - układ z Bangkoku - obszar południowo-wschodniej Azji;

1996 - układ z Kairu - obszar Afryki.

Z aktywności wojskowej związanej z wykorzystaniem broni masowego rażenia wyłączono również przestrzeń kosmiczną (1967) oraz dna mórz i oceanów, a także obszary pod dnem (1971).

Plan Rapackiego 1957, Plan Gomułki 1963 – idea strefy bezatomowej w Europie Środkowej.

BROŃ KONWENCJONALNA

Natomiast proliferacja broni konwencjonalnej wiąże się z rozbudową ilościową i jakościową swego potencjału zbrojnego.

Coraz większy wpływ na silę militarną państwa wywiera nowoczesna technika, niektóre państwa posiadają bardzo rozbudowane armie. Na koniec XX w. czołową gr państw dysponujących największym ilościowym potencjałem konwencjonalnych sił zbrojnych były: Chiny, USA, Rosja, Indie

W rozwoju jakościowym armii zaznaczyło się przechodzenie od tradycyjnej triady sił militarnych(lądowe, morskie, powietrzne), stanowiących siły konwencjonalne, do formacji wyposażonych w broń nuklearną.

Broń konwencjonalna jest trudniejsza do kontrolowania. 2 tory:

- oficjalny handel bronią

- czarny rynek, nielegalny handel bronią

Układy dotyczące zbrojeń konwencjonalnych:

1. traktat paryski z 19.XI.1990 w sprawie konwencjonalnych sił zbrojnych w Europie (CFE), negocjowany

w ramach KBWE – zawarty między NATO i Układem Warszawskim, obowiązuje od 17.VII.1992 – ograniczenia w pięciu kategoriach broni konwencjonalnych: czołgów (do 20 tys. dla obu organizacji); artylerii o kalibrze ponad 100 mm (20 tys.), samolotów bojowych (6800), helikopterów (2000) i wojskowych pojazdów bojowych (30 tys.). 15.05.92 w Taszkiencie porozumienie państw sukcesorskich ZSRR o podziale limitów uzbrojenia przyznanych ZSRR, podpisane 5.VI.92 w Oslo.

2. akt kończący rokowania w sprawie liczebności sił konwencjonalnych w Europie (CFE-1A) - 10.VII.1992

Helsinki, wszedł w życie 9.XI.1992 – ustanawia limity osobowe, pułapy liczebności personelu wojskowego sił konwencjonalnych

Dążenia Rosji od 1995 r. do rewizji CFE, uzależniającej przestrzeganie traktatu od niedopuszczenia

poszerzenia NATO na wschód. II.95 – Białoruś wstrzymała swe zobowiązania wynikające z CFE.

Nowelizacja CFE – negocjacje we Wiedniu zakończone III.99; formalne porozumienie podpisane w XI.99

podczas szczytu OBWE w Stambule. Rosja uzyskała prawo do zwiększenia pułapów flankowych (Kaukaz,

Psków), w zamian zobowiązała się nie zwiększać stanu posiadania w Kaliningradzie. Polska utrzymała

swoje pułapy, dodatkowo NATO może wysłać w razie zagrożenia dwie ciężkie dywizje z 459 czołgami.

3. traktat o otwartych przestworzach 24.III.92 – możliwość dokonywania obserwacji dowolnej części

terytorium innych państw