25. Wyścig zbrojeń po II wojnie światowej (pojęcie, przyczyny, uczestnicy, konsekwencje)

Wyścig zbrojeń jest to wzmożona rywalizacja w dziedzinie militarnej przejawiająca się wykorzystaniem postępu naukowo-technicznego do ilościowej i jakościowej rozbudowy środków służących prowadzeniu działań zbrojnych. Charakterystyczną cechą wyścigu zbrojeń jest jego zasięg. Uczestniczą w nim wszystkie regiony i większość państw. W wyścigu zbrojeń uczestniczyły po II wojnie państwa Wschodu (Układ Warszawski) i Zachodu (NATO) oraz państwa neutralne i niezaangażowane, nie należące do żadnych bloków wojskowych. W rezultacie wyścig zbrojeń uzyskał wymiar globalny, a następnie został rozszerzony na przestrzeń kosmiczną. Tylko nieliczne państwa (Islandia, Kostaryka) nie utrzymują sił zbrojnych.

Przyczyny wyścigu zbrojeń:

- chęć osiągnięcia przewagi nad przeciwnikiem

- chęć niedopuszczenia przeciwnika do osiągnięcia przewagi

- państwo chce mieć możliwość pokonania przeciwnika jeśli dojdzie do konfliktu zbrojnego

Państwa zbroiły się od zawsze, jednak po II wojnie światowej pojawiły się nowe cechy ilościowe i jakościowe. Zmieniły się też rodzaje zagrożeń.

Do II wojny światowej głównym zagrożeniem była agresja z zewnątrz, dzisiaj państwa stoją przed różnymi zagrożeniami, np. atakami terrorystycznymi. Myślano, że im państwo dysponuje większym potencjałem militarnym, tym jest bezpieczniejsze, okazało się to fikcją. Przykładem może być atak na WTC 11 września.

Nowe cechy ilościowe – w wyścigu zbrojeń uczestniczą wszystkie regiony i większość państw

Nowa cecha jakościowa – pojawienie się broni jądrowej, broni masowej zagłady (A,B,C), przechodzenie od triady konwencjonalnych sił zbrojnych (lądowe, morskie, powietrzne) do triady atomowej (ICBM – międzykontynentalne lądowe wyrzutnie rakiet balistycznych, SLBM – rakiety umieszczane na okrętach podwodnych oraz ALCM – ciężkie bombowce dalekiego zasięgu przenoszące bomby nuklearne lub rakiety samosterujące wyposażone w ładunki nuklearne). Broń jądrowa, neutronowa, laserowa, rakietowa, satelitarna.

Dwutorowość wyścigu zbrojeń

a)broń masowego rażenia (A,B,C)

b)broń konwencjonalna

Główną siłą napędzającą wyścig zbrojeń były dwa rywalizujące ze sobą mocarstwa i ich sojusznicy. W roku 1986, przy łącznej sumie 900 miliardów dolarów przeznaczanych na świecie na zbrojenia, USA i ZSRR przeznaczały na cele militarne około 60% tej kwoty. W kategorii prac badawczych – 80% kosztów światowych, w kategorii wydatków na broń nuklearną 97%.

Rozwój broni nuklearnych:

1) broń atomowa: USA – 16.VII.1945; ZSRR – 29.VIII.1949; Wielka Brytania – 3.X.1952; Francja –

13.II.1960; Chiny – 16.X.1964; Izrael – 1970 (?); Indie – 19.V.1974; RPA - prawdopodobnie 22.IX.1979;

Pakistan 28.V.1998

2) broń termojądrowa (wodorowa) - USA – 1.XI.1952; ZSRR -12.VIII.1953; W. Bryt. - 1957; Chiny - 1967;

Francja – 1972

3) broń neutronowa (wzmocnionego promieniowania) - pierwsze testy USA 1963 - decyzją prezydenta Cartera

w 1978 zaprzestano dalszych badań

 

Technologie nuklearne: Brazylia, Argentyna, Libia, Korea Płn., Korea Płd., Irak, Iran, RFN, Japonia, Arabia Saudyjska

Państwa progowe - rozwijają programy budowy arsenału atomowego, dysponują nuklearnymi technologiami wojskowymi. Obecnie: Korea Północna, Iran, Syria

 

„Gwiezdne wojny” - program SDI - 23.III.1983 - pierwotna koncepcja: 300 stacji orbitalnych wyposażonych w 10 zespołów przechwytujących, opartych na skomplikowanym systemie laserów i zwierciadeł; w 1988 ze względów finansowych zmniejszono liczbę stacji o połowę; 1990 - "brylantowe kamyki": 100 tys. małych rakiet umieszczonych w przestrzeni kosmicznej, zdolnych do zidentyfikowania toru lotu rakiet przeciwnika i zniszczyć je przez kolizję; 1993 - odstąpienie od programu

 

Przykłady współczesnych technologii napędzających wyścig zbrojeń:

·         technologia Stealth - specjalna powłoka ograniczająca echo na ekranach radarowych - USA: samolot wielozadaniowy F-117, bombowiec strategiczny B-2

·         "Broń inteligentna" - optoelektronika, mechanika precyzyjna, inżynieria materiałowa - bomby szybujące naprowadzane techniką telewizyjną, laserową lub podczerwienią; urządzenia walki elektronicznej

·         urządzenia telekomunikacyjne – GPS, łączność satelitarna

·         urządzenia nasłuchu radioelektronicznego - AWACS, J-STARS, ASTOR; systemy sonarowe

·         działa laserowe - rozwijane poprzez SDI - eksperymenty z laserem opartym na dwutlenku węgla; w X.1997 laser jodowy

·         wyścig w powietrzu – supermyśliwce F-22 Raptor; Eurofighter; S-37 Bierkut

Konsekwencje:

- państwa przeznaczają coraz większe środki finansowe na zbrojenia

- paradoksalnie zamiast zwiększać bezpieczeństwo, to je zmniejsza

- groźba użycia broni masowego rażenia staje się realna

- overkill capacity – potencjalna możliwość wielokrotnego zniszczenia sił przeciwnika zasobami broni masowego rażenia. Termin odnoszony do wzajemnego zniszczenia USA i ZSRR w wyniku wymiany ciosów atomowych.

- negocjacje rozbrojeniowe, podpisywanie układów ograniczających zbrojenia

- w czasie zimnej wojny tylko USA i ZSRR miały broń jądrową, teraz ma ją 5 stałych członków RB, Indie i Pakistan od 1998r. RPA miała ale zrezygnowała, Izrael (jego władze nigdy nie potwierdziły ani nie zaprzeczyły posiadania takiej broni)

- tworzenie stref bezatomowych