24. Doktryny wojenne I obronne supermocarstw I ich wpływ na stosunki międzynarodowe

Doktryna wojenna: przyjęty oficjalnie przez kierownictwo polityczne i wojskowe państwa lub koalicji państw zespół idei, poglądów, wytycznych określających koncepcje wojny, metody jej prowadzenia oraz kierunek przygotowań wojskowych.

Doktryny USA:

- doktryna 2,5 i 1,5 wojny

W ramach „realistycznego powstrzymywania” w latach 70. USA planowały uzyskanie gotowości do prowadzenia „1,5 wojny” czyli jednej wielkiej wojny w Europie lub Azji i jednej małej wojny lokalnej w różnych regionach świata. Wielka wojna miała być prowadzona nawet z użyciem broni masowego rażenia, a mała wojna z użyciem klasycznych form walki.

Było to odejście od doktryny 2,5 wojny czyli jednej w Europie, jednej w Azji, małej w innych częściach globu. Małe wojny miały być poligonem doświadczalnym dla nowych środków walki. Prowadzenie małej wojny nie zagraża bezpieczeństwu USA, ich terytorium i wciągnięciem do dużej wojny. Służyć miał temu rozbudowywany system obrony przeciwrakietowej USA. Odejście od doktryny 2,5 wojny tłumaczy się olbrzymimi kosztami przygotowań do ich prowadzenia, postępami w zbrojeniach ZSRR oraz porażką w Wietnamie.

Doktryna zmasowanego odwetu została opracowana w 1954 r. przez Johna Fostera Dullesa, sekretarza stanu. Była militarnym odpowiednikiem politycznej doktryny powstrzymywania.

Zakładała użycie przez USA broni jądrowej w celu totalnego unicestwienia ZSRR w wypadku zainicjowania przez niego konwencjonalnego konfliktu zbrojnego, tzn. przekształcenie potencjalnego konfliktu konwencjonalnego w totalną wojnę termojądrową („zmasowanego odwetu”). Zakładano znaczną przewagę ZSRR w ilości sił konwencjonalnych, niemożność przewidzenia miejsca wybuchu konfliktu zbrojnego, a w związku z tym niemożność utrzymywania na całym świecie konwencjonalnych sił zbrojnych w ilości niezbędnej do pokonania przeważających sił wroga. Dlatego siły konwencjonalne miały zostać użyte tylko w pierwszej fazie konfliktu, dając sygnał do użycia broni jądrowej przeciwko newralgicznym punktom obrony przeciwnika: centrom decyzyjnym, miastom, zapleczu, gospodarczemu, ośrodkom przemysłowym. Wojna powinna mieć przebieg błyskawiczny, nie będzie czasu na mobilizację. Decydujące znaczenie będą miały siły konwencjonalne gotowe do walki już w pierwszych godzinach wojny. Rezultatem traktowanie każdego konfliktu konwencjonalnego jako potencjalnego początku wojny jądrowej. Doktryna opierała się na przewadze USA wynikającej z faktu posiadania lotnictwa strategicznego, mogącego korzystać z sieci baz wojskowych wokół granic ZSRR.

Koncepcja Tarczy (siły konwencjonalne NATO) i Miecza(strategiczne siły jądrowe USA): Siły konwencjonalne miały zmusić przeciwnika do ześrodkowania sił na określonym obszarze, aby zniszczyć je bronią jądrową.

Doktryna szybko przestała być aktualna (ZSRR stworzył potężne lotnictwo strategiczne i poczynił postępy w technice rakietowej)

Doktryna elastycznego reagowania 1961

Nowa strategia wojenna opracowana przez gen. Maxwella Taylora.

ZSRR nie tylko miał przewagę w klasycznych formach walki ale i przełamał monopol USA na broń jądrową. Doktryna ta polegała na rozbudowie rozmaitych rodzajów sił zbrojnych i nastawieniu na prowadzenie różnych rodzajów działań wojennych, ze szczególnym uwzględnieniem wojen ograniczonych i działań przeciwpartyzanckich. Została sformułowana w warunkach „pata nuklearnego”, spowodowanego zlikwidowaniem przez ZSRR amerykańskiej przewagi w broni jądrowej i środkach jej przenoszenia. ZSRR utrzymał także przewagę w broni konwencjonalnej. Spowodowało to skupienie się USA na „pluralizmie strategicznym”, czyli rozbudowie sił zbrojnych USA tak, by były przygotowane do prowadzenia 3 rodzajów wojen:

• powszechnej wojny nuklearnej, z nastawieniem na niszczenie sił zbrojnych przeciwnika, a nie jego skupisk miejskich

• wojny konwencjonalnej ograniczonej do Europy z niewykluczonym użyciem taktycznej broni jądrowej

• wojen lokalnych na terytoriach państw Trzeciego Świata (wojny specjalne: psychologiczne, propagandowe, przeciwpartyzanckie) z ewentualnym zastosowaniem sił ekspedycyjnych USA.

NATO oficjalnie przyjęło doktrynę dopiero w 1967 roku, po wprowadzeniu poprawek. Zmieniono rolę konwencjonalnych sił państw NATO. Odwrócono rolę Tarczy i Miecza: siły jądrowe USA stały się Tarczą, pod której osłoną miały toczyć się wojny przy pomocy Miecza (sił konwencjonalnych). Doktryna oznaczała odejście od „zastraszania” na rzecz „odstraszania” – starano się uczynić ataki nieopłacalnymi.

Doktryna ograniczonej wojny jądrowej Cartera została wprowadzona w 1980 r. Ograniczony charakter wojny jądrowej opierał się na zaatakowaniu tylko wybranych celów na terytorium Związku Radzieckiego – ośrodki decyzyjne, centra administracyjne oraz miejsca, w których znajdowała się broń jądrowa. W ten sposób Stany Zjednoczone zamierzały pozbawić nieprzyjaciela możliwości skutecznego odwetu i obrony.

Taka taktyka wojenna oznaczała, że USA od koncepcji reagowania na ewentualny konflikt, przeszła do koncepcji pierwszego uderzenia i powstrzymywania skutków odwetu przeciwnika.

Kontynuacja tej nowej polityki wojennej widoczna jest w doktrynie ograniczonej wojny jądrowej Reagana (1981-1987). Zakładała ona prowadzenie konfliktu jądrowego tylko na obszarze Europy, bez ryzyka przekształcenia go w konflikt globalny lub przeniesienia na teren USA. Wzbudziło to sprzeciw ze strony europejskich sojuszników Stanów Zjednoczonych, jednak doktryna została przyjęta. Stany Zjednoczone zaczęły przygotowywać się do zaskakującego pierwszego uderzenia jądrowego na obiekty wojskowe wroga w razie konfliktu zbrojnego w Europie. Wówczas znacznie zwiększono budżet wojskowy oraz rozbudowano potencjał militarny USA i ich sojuszników.