17. Gospodarcze instrumenty polityki zagranicznej państwa

Gospodarcze instrumenty polityki zagranicznej państwa obejmują:

1. Zasoby gospodarcze państwa

2. produkty materialne (surowce, żywność- np. 'ropa na żywność', urządzenia)

3. usługi (turystyczne – dochody i wizerunek państwa, bankowe – oazy podatkowe – Szwajcaria)

4. kapitał (inwestycje i kredyty)

5. wiedzę naukowo-techniczną (wynalazki, technologie)

6. jego stosunki gospodarcze (handel zagraniczny, członkostwo w ugrupowaniach gospodarczych)

Metody posługiwania się narzędziami gospodarczymi

- negatywne – nałożenie sankcji gospodarczej

- pozytywne – pomoc gospodarcza

- do WŚ sankcje ekonomiczne towarzyszyły działaniom wojennym – stanowiły ich uzupełnienie

- po II WŚ są niezależnym środkiem polityki w czasie pokoju

Cele sankcji:

• wymuszanie określonego zachowania lub zaniechania

• ukaranie za niewłaściwe działanie

Sankcje:

• unilateralne

• multilateralne (wprowadzone przez grupę państw lub organizację międzynarodową)

Rodzaje:

• bojkot handlowy – najłagodniejsza i najmniej skuteczna forma sankcji ze strony jednego państwa. Raczej symboliczny i ostrzegawczy

• bojkot międzynarodowy – wprowadzony przez grupę państw lub organizację międzynarodową, dotyczy pewnych branż towarów – ograniczenie lub zawieszenie praw eksportu/importu określonych towarów

• blokada handlowa – ostrzejsza forma połączona z zablokowaniem tras handlowych do kraju docelowego przy użyciu środków wojskowych

• embargo handlowe – całkowity zakaz przywozu i wywozu niektórych lub wszystkich towarów z i do określonego państwa

Skutki sankcji gospodarczych dla państwa nakładającego i docelowego – aspekt gospodarczy, moralny, społeczny

Zależą od (efektywność sankcji):

• zasięgu sankcji (czy przyłączają się inne państwa)

• czasu trwania (dopóki cel nie zostanie osiągnięty)

• potencjału obu stron

• szybkości wprowadzenia w życie (czas na przygotowanie się)

• rodzaju stawianych żądań

Pomoc gospodarcza (aspekt pozytywny) – oznacza transfer pieniędzy (bardzo rzadko), dóbr, usług, technologii.

Formy pomocy gospodarczej:

- rozwojowa

- techniczna – często jest częścią rozwojowej

- humanitarna – udzielana jako instrument polityki zagranicznej przez państwo, forma towarów pierwszej potrzeby lub nie – element uzależniania, jeżeli państwo udziela, to państwo na to stać

- wojskowa – forma ekonomiczna uzależniania państw odbiorczych. Sprzęt wojskowy + szkolenia

18. Organy polityki zagranicznej państwa

Wewnętrzne (centralne) organy państwa:

- głowa państwa – tytuł przysługujący głowie państwa ma znaczenie przy ustalaniu ceremoniału w czasie pobytu za granicą. W prawie międzynarodowym głowa państwa posiada prawo wszechstronnego reprezentowania państwa, wysyła przedstawicieli dyplomatycznych, przyjmuje dyplomatów innych państw, zawiera umowy międzynarodowe, ratyfikuje umowy, wypowiada wojnę. Posiada immunitet dyplomatyczny, małżonka i osoby towarzyszące takowego immunitetu nie mają, jednak w praktyce korzystają z analogicznych praw na zasadzie uprzejmości i wzajemności międzynarodowej.

- parlament – w większości państw ratyfikuje umowy międzynarodowe, wybiera lub zatwierdza skład osobowy rządu, uchwala budżet (w tym finanse MSZ). W parlamentach powołuje się komisje spraw zagranicznych wywierające istotny wpływ na kierunki polityki zagranicznej.

- rząd – jego członkowie podczas pobytu za granicą korzystają z przywilejów i immunitetów przysługujących przedstawicielom dyplomatycznym.

- szef rządu – uczestniczy w spotkaniach na szczycie, konferencjach, kontaktach z szefami innych państw – ma zatem duży wpływ na kształtowanie stosunków z innymi krajami.

- minister spraw zagranicznych – razem ze swym resortem realizuje politykę zagraniczną państwa. Bierze udział w konferencjach międzynarodowych, reprezentuje państwo w organizacjach międzynarodowych, prowadzi rokowania z innymi państwami, utrzymuje kontakty z przedstawicielami dyplomatycznymi akredytowanymi w jego kraju, przyjmuje delegacje innych państw, jest obecny przy składaniu listów uwierzytelniających przez zagranicznych dyplomatów, towarzyszy głowie państwa i premierowi w oficjalnych wizytach zagranicznych. Jego oświadczenia (także ustne) są wiążące dla państwa. Odpowiada za kierunek polityki zagranicznej przed parlamentem lub przed głową państwa (zależnie od systemu rządów). Udziela instrukcji pracownikom służby dyplomatycznej.

- minister handlu zagranicznego

- inni ministrowie

Zewnętrzne organy państwa (służba zagraniczna):

- przedstawicielstwa dyplomatyczne (stałe i doraźne)

Wysłanie stałej misji dyplomatycznej wymaga pewnej procedury:

- mianowanie szefa misji

- uzyskanie agrément

- złożenie przez szefa misji listów uwierzytelniających na ręce szefa państwa przyjmującego

Przedstawiciel dyplomatyczny jest zwierzchnikiem pracowników placówki dyplomatycznej, do których należy: personel dyplomatyczny (radcy, sekretarze, attachés, personel administracyjno-techniczny, obsługa misji

Zakończenie funkcji stałej misji dyplomatycznej następuje w przypadku:

- utraty podmiotowości międzynarodowej przez jedną ze stron

- wybuchu wojny między tymi państwami

- zerwania stosunków dyplomatycznych w czasie pokoju

- zawieszenia stosunków dyplomatycznych

- zamknięcia placówki dyplomatycznej (oszczędności), zmiany jej charakteru (np. w ambasadę)

- zmiany ustroju w jednym z państw.

Szefowie misji oraz personel dyplomatyczny wszystkich stałych placówek dyplomatycznych w danym kraju tworzą tzw. korpus dyplomatyczny. Dziekanem korpusu jest zwykle najstarszy rangą przedstawiciel dyplomatyczny w danym kraju (tzn. z najdłuższym stażem). W krajach, w których rezydują nuncjusze papiescy, do nich należy funkcja dziekana, a wicedziekanem jest najstarszy stażem. Ciało dyplomatyczne występuje zbiorowo np. składając życzenia głowie państwa lub protestując w przypadku naruszenia immunitetów dyplomatycznych w państwie pobytu.

- przedstawicielstwa handlowe – podlegają ministrowi handlu zagranicznego

- misje przy organizacjach międzynarodowych

- misje wojskowe – ich zadaniem jest nadzór nad realizacją, przestrzeganiem i obserwacją implementacji określonych umów międzynarodowych. Zaliczamy do nich korzystające z przywilejów i immunitetów:

1. delegacje wojskowe wysyłane do innych państw (zwykle jako dyplomatyczne misje specjalne)

2. misje wojskowe akredytowane przy najwyższej władzy terytorium okupowanego

3. misje nadzorcze wysyłane przez państwa do komisji nadzorczych przy umowach rozejmowych

4. misje doradcze lub instruktażowe wysyłane w celu realizacji umów sojuszniczych

5. okręty wojenne i ich dowódcy w czasie oficjalnych wizyt za granicą

6. oddziały wojskowe przebywające w innym państwie w czasie pokoju na mocy porozumień

7. kontyngenty sił zbrojnych w Doraźnych Siłach Zbrojnych Narodów Zjednoczonych

- urzędy kulturalne – są częściami składowymi ambasad i poselstw, powoływanymi na mocy dwustronnych umów między zainteresowanymi państwami.

- misje specjalne – wysyłane w konkretnym celu, mogą być tajne lub jawne, państwo przyjmujące może, ale nie musi o nich wiedzieć. Jeśli są wysyłani potajemnie, państwo przyjmujące może ich wydalić ze swego terytorium. Tajni kurierzy przewożący wiadomości, tajni negocjatorzy, obserwatorzy, agenci.