2. Mniejsze państwa

1. rozwinięte – państwa europejskie, Kanada, Nowa Zelandia

- odgrywają istotną rolę w polityce i gospodarce światowej.

- dostarczają dużą część światowej produkcji

- starają się działać w większych grupach 'siła słabych'

- prowadzą ostrożną politykę zagraniczną, nie wykraczają poza swój region.

- polityka bezpieczeństwa, udział w sojuszach, np. Pakt północnoatlantycki

- starają się zaistnieć na forum międzynarodowym

2. nierozwinięte i rozwijające się

- mające tradycje narodowo-państwowe (Ameryka Łacińska, Bliski Wschód, Azja Południowo-Wschodnia)

- bez tradycji narodowo-państwowych (Subsaharyjska Afryka)

3. Minipaństwa – suwerenna jednostka polityczna, w której liczba mieszkańców nie przekracza kilkuset tysięcy i której usytuowanie geograficzne i potencjał nie stwarzają możliwości ekspansji

1. europejskie – determinanta geograficzno-historyczna, specyficzne usytuowanie dało im możliwość zachowania niezależności, np. San Marino, Lichtenstein, Andora, Monako, Watykan. Nastawione na rozwój turystyki.

2. pozaeuropejskie

- powstały po II WŚ

- wysepki z dala od stałego lądu, np. Vanuatu i Kiribati

- imperia rezygnowały z tych małych kolonii bo nie przynosiły im zysku

- turystyka

- trudne do zdobycia obywatelstwo

- niskie podatki

- przynależność tylko do ONZ i organizacji wyspecjalizowanych

WATYKAN:

- enklawa – suwerenna jednostka polityczna, której terytorium jest otoczone ze wszystkich stron terytorium innego państwa

- państwo wieczyście neutralne

- specjalne miejsce w polityce zagranicznej

- Watykan + Stolica Apostolska

- umiar, takt i dyskrecja

Grupy państw mniejszych, które mają ogromny wpływ na SM:

1) grupa państw surowcowych

2) kraje taniej bandery

3) państwa świadczące usługi bankowo-finansowe

15. Wojna jako narzędzie polityki zagranicznej państw

Wojna – stan polityczno-prawny, walka zbrojny między państwami. Składają się na nią:

a) Działania wojenne (operacje militarne)

b) Stan wojny to sytuacja prawna, w której uznaje się istnienie wojny. Jego ogłoszenie pociąga za sobą skutki prawne dla państw wojujących, neutralnych i osób fizycznych i prawnych. Powoduje zerwanie stosunków dyplomatycznych i konsularnych oraz zawieszenie umów m.

Wojna może być prowadzona bez formalnego istnienia stanu wojny i odwrotnie – stan wojny nie wiąże się z prowadzeniem działań zbrojnych i może trwać, pomimo zakończenia operacji militarnych.

Ewolucja wojny

• Początkowo uważano, że wojna jest zjawiskiem naturalnym

• Następnie prawo zaczyna się kształtować, ale nie dotyczy wojny

• Ograniczanie prawa do wojny

• Ius at bellum zakazane (tylko samoobrona)

Działania wojenne mogą zostać zakończone zawarciem rozejmu, a wojna – traktatem pokojowym.

W przeszłości wojny były dozwolone i traktowane jako atrybut suwerenności państwowej. Podział na:

• Sprawiedliwe i niesprawiedliwe

W pismach św. Augustyna znajdują się zapisy o wojnach sprawiedliwych i niesprawiedliwych w kryterium religii. W XX w. uczynił to Włodzimierz I. Lenin, zastosował ten podział z kryterium ideologicznym (dozwolone wojny narodowowyzwoleńcze).

• Ograniczone i nieograniczone

Podział wg kryterium celu (nie jest ważny sposób, środki jakimi się posługuje). Wojny totalne – jedna ze stron stawia sobie nieograniczony cel, np. eksterminacje ludności, np. Asyryjczycy.

Ewolucja zakazu stosowania wojen:

• II Konwencja haska (1907)

• Pakt Ligi Narodów

• Pakt Brianda – Kelloga (1928)

• KNZ (1945)

• Zasady prawa międzynarodowego (1970)

• AK KBWE (1975)

Dwa nurty badań nad wojnami w nauce o SM

• „peace research” (badania nad pokojem)

• Polemologia (badania nad wojną)

Pokój bywa różnie rozumiany, również okres rozejmu (sytuacja niepewna).

Grupy źródeł przyczyn wojen

a) teorie subiektywistyczne – skala mikro(węższa)

= sposoby wyjaśniania wojen

- psychologiczne – św. Augustyn już w średniowieczu wskazywał, że źródłem wojen jest grzeszna natura ludzka, człowiek, który jest ułomny, słaby; grzech pierworodny

- biologiczne – poglądy neodarwinistów – między państwami zupełnie jak w naturze między zwierzętami przetrwają tylko najsilniejsi.

Na gruncie neodarwinizmu wyrosły koncepcje nadludzi i podludzi – widać to zwłaszcza w szkole niemieckiej – rasa aryjska-najwyższa

b) teorie obiektywistyczne – skala makro(szersza) 3 nurty:

= przyczyny wojen tkwią w systemie międzynarodowym (wojny systemowe)

- teoria równowagi sił – zakłada, że wojna jest podstawową metodą rozwiązywania sporów między państwami o relatywną siłę. Chęć dorównania innym państwom np. wojna iracko-irańska

- teoria siły przeważającej – jeżeli w systemie międzynarodowym występuje nierównowaga to system jest bardziej stabilny (silniejszy wie, że jest silniejszy, więc nie ma powodu dążenia do wojny, a słabszy wie, że przegra, więc też nie dąży do wojny)

- teoria przemieszczenia siły – do wojny może dojść wówczas, gdy istniejący w systemie hegemon zaczyna słabnąć: albo hegemon wywołuje wojnę, by udowodnić swą siłę, albo druga strona chce pokonać ostatecznie hegemona

- teoria długiego cyklu – okres hegemonii jednego państwa trwa ok. 100 lat i kończy się wojną hegemoniczną (później inne państwo jest hegemonem) system międzynarpdowy po pewnym czasie wraca do punktu wyjścia (występowanie spirali dekompozycji mocarstwa)

= źródła w samym państwie jako ustroju, polityce

- teoria marksistowsko-leninowska – wojna jako zjawisko, które pojawiło się wraz z pojawieniem się podziału na klasy społeczne (ktoś ma więcej, ktoś mniej, wymiana towar za towar, gdy 1 strona miała nadwyżkę, zaczynała dominować nad innymi, z państwami jest tak samo)

- teoria demokratycznego pokoju – demokracje ze sobą nie walczą, demokracje wchodzą w konflikty, ale z państwami niedemokratycznymi, więc wojna zniknie, gdy wszystkie państwa będą demokratyczne

= źródła w procesach decyzyjnych – rola poszczególnych jednostek

- doktryny wojenne – jedno ze źródeł

@ tworzy je kierownictwo polityczno-wojskowe

@ samospełniająca się przepowiednia

@ dobra informacja jest ważna – wywiad, inwigilacja

- nurt mówiący o znaczeniu wybitnych jednostek- znakomity demagog potrafiący poprowadzić za sobą całe społeczeństwo

Stare wojny

1. W średniowieczu istniało prawo wojen prywatnych, w XVI w. wojna została „upaństwowiona”

2. Rozpoczynały się rytualnym wypowiedzeniem i zerwaniem stosunków dyplomatycznych

3. Miały symetryczny charakter – po obu stronach walczyły podmioty p. m. (państwa)

4. Walczyły zorganizowane armie, standardowo umundurowane, skoszarowane zhierarchizowane, zdyscyplinowane, podporządkowane jednemu dowództwu

5. Istniały regularne fronty

6. Klasyczne wojny były bardzo kosztowne, wymagały finansowania dużych sił zbrojnych, zgromadzenia zapasów broni (wyznaczały czas trwania wojny)

7. Brak żywej siły przyspieszał zakończenie wojny

8. Działanie partyzanckie stanowiły wyjątek

9. Przemoc skierowana wyłącznie przeciwko regularnym siłom wroga

10. U podłoża konfliktu głównie motywy polityczne, po ich osiągnięciu zwycięzca kończył wojnę

11. Wojna klasyczna najpierw podlegała niepisanym, honorowym zasadom, a następnie prawu wojennemu, pojęcie zbrodni wojennej ma sens tylko wtedy, gdy nie wszystko jest dozwolone

Nowe wojny

• W XXI w. ponowna prywatyzacja przemocy – państwo utraciło monopol na stosowanie siły

• Rozpoczyna się bez oficjalnego wypowiedzenia i toczy się wewnątrz państwa

• Asymetryczny charakter – tylko po jednej stronie walczy podmiot prawa międzynarodowego (rebelianci, partyzanci, terroryści)

• Uczestnikami są luźne zbrojne oddziały nie prowadzące skoordynowanych działań, niezdyscyplinowane

• Brak frontów i regularnych starć

• Nowe wojny są relatywnie tanie i stały się źródłem zarobkowania dla ich uczestników, którzy w efekcie nie są zainteresowani zakończeniem; wyniszcza gospodarczo państwa

• Zbrojne oddziały rywalizują z rządem o kontrolę nad zasobami państwa, które sprzedają na czarnym rynku (diamenty, drewno egzotyczne, kość słoniowa, narkotyki, broń, żywy towar, zagraniczna pomoc humanitarna) zdobywając fundusze na dalszą walkę

• Rekrutowanie siłą dzieci-żołnierzy obniża koszty prowadzenia walk i wydłuża je

• Działania wojenne i przestępczość zorganizowana przenikają się, przemoc skierowana głównie przeciwko ludności cywilnej

• Walczące podmioty prywatne kierują się motywami ekonomicznymi, są napędzane swoistą ekonomiką, np. produkcja narkotyków na obszarach objętych konfliktem (złoty trójkąt w Indochinach; Afganistan)

• Prywatyzacja i komercjalizacja wojen dzięki kanałom globalnej gospodarki strony są stale zasilane

Nie przestrzega się zakazów i ograniczeń zawartych w Regulaminie Haskim i Konwencjach Genewskich