14. Międzynarodowa pozycja państwa, a jego polityka zagraniczna

Międzynarodowa pozycja państw (status) musi być oceniona jako kategoria:

• dynamiczna- państwa, które w przeszłości były mocarstwami dziś nimi nie są, te które dziś nie są w przyszłości nie będą, zmienność.

• Relatywna- stosunek, pozycja międzynarodowa państwa wynika z tego, że mamy porównanie do innych państw.

Międzynarodowa pozycja państwa opiera się na jego szeroko rozumianym potencjale (gospodarczym, politycznym, wojskowym, demograficznym, społecznym, itd.) powiększonym o umiejętność efektywnego wykorzystywania i aktualizacji.

Międzynarodowe role państw:

- Role przyjęte

- role narzucone

- role przypisywane sobie

Uwarunkowania (to, co pozwala korzystać z danych środków)

-faktyczna zdolność do wpływania na SM

-zakres uznania przez inne państwa

-zakres zdolności do działań wynikających z dobrowolnego umiejscowienia się państwa w hierarchii międzynarodowej

-zakres nawiązanych stos dyplomatycznych

Systematyka państw wg wpływu na SM

-kreatorzy systemu międzynarodowego – grupa nieliczna, najpotężniejsza – swą polityką określają charakter systemu międzynarodowego

-moderatorzy – większa ilość państw, te, które tylko w danej dziedzinie lub dziedzinach mogą wprowadzać zmiany (np. G7)

-odbiorcy systemu międzynarodowego - grupa najliczniejsza, wpływają w niewielki sposób lub w ogóle na kształt SM, one tylko reagują

Międzynarodową pozycję państwa określa suma czynników składających się na siłę i zasięg jego interesów. Na tej podstawie wyróżniamy:

1. Mocarstwa – mocarstwowość przejawia się w działaniu państwa, nie tylko w posiadaniu statusu. Mocarstwowość to kategoria zmieniana w czasie:

• ilościowo - rożna ilość mocarstw

• jakościowo - różne atrybuty decydują o mocarstwowości (woda, powietrze, ląd, broń jądrowa)

• podmiotowo

• przestrzennie

1. Supermocarstwa – pojęcie nowe, wcześniej mówiło się o „mocarstwach uniwersalnych”. Na początku supermocarstwami były tylko USA i ZSRR, z powodu:

- dużej przewagi zbrojeń (98% zasobów światowych broni należało do tych dwóch państw

- wyłącznie te dwa państwa dysponowały całkowitą samowystarczalnością obronną

W trakcie zimnej wojny wywiązywały się między mocarstwami pewne niepisane reguły, które kształtowały się zwłaszcza w momencie ostrych napięć między mocarstwami, jak np. I Kryzys Berliński (1948-1949)

II Kryzys Berliński

• zasada nieustannej troski by powiększać własny potencjał, ciągle chciano utrzymać przewagę nad przeciwnikiem.

• Utrzymywanie w miarę dobrych relacji w dziedzinach, które grożą wybuchem konfliktu.

• Nieustanne zwiększanie ilości swoich sojuszników

CHINY

- W czasie zimnej wojny prowadzą politykę, która różni się od polityki innych państw.

- Chiny są mocarstwem regionalnym, jednak mają aspiracje do bycia mocarstwem światowym.

- od momentu kiedy powstało ChRL lawiruje ono między USA a ZSRR i odwrotnie, stając raz po jednej stronie raz po drugiej i będąc zagorzałym sojusznikiem, napawało obawami stronę przeciwną,

- Pozycję Chin w owym czasie najlepiej przedstawia doktryna 'Chaosu pod kopułą nieba' (zawierała ona negatywne treści)

- współcześnie Chiny starają się uzyskać mocarstwowość jednak już nie za pomocą siły lecz pracy.

- wadą Chin jest to, że nie interesują się sprawami, które bezpośrednio ich nie dotyczą.

2. Mocarstwa europejskie – państwa, będące mocarstwami, gdyż kiedyś miały kolonie. Mocarstwa bezwzględne – Wielka Brytania i Francja mają stałe miejsce w radzie bezpieczeństwa ONZ, posiadają broń atomową, miały swoje strefy okupacyjne w Niemczech

Mocarstwa musiały się dogadać:

1. Ustosunkowanie się do posiadania broni jądrowej, czy zostawić, czy nie (jeżeli nie to spadamy do rangi zwykłych państw). Podjęto decyzję, że budujemy dalej broń jądrową.

2. Przyszłość kolonii, które zachować, które ewentualnie można wyzwolić, a z których zrezygnować.

- 'Odejść aby pozostać' – Brytyjczycy dawali wolność swoim koloniom, ale na własnych warunkach

- Francja utrzymuje kolonie siłą

3. Polityka zagraniczna: Francja utrzymuje 'specjalne' stosunki z USA, czyli mają poparcie USA w sprawach polityki zagranicznej

1. Mocarstwa selektywne (sektorowe i regionalne) – państwa wielkie lub duże, które nie mogą aspirować do rangi najwyższej z powodu niedostatku potencjału gospodarczego, militarnego i innych, które jednak w określonej dziedzinie lub na określonym obszarze wyraźnie wybijają się na tle innych państw.

• Sektorowe – np. Japonia, Niemcy (gospodarka). Oba te państwa mają wspólny mianownik – po wojnie zostały zdemilitaryzowane. Niemcy od czasów Adenauera postawiły sobie za cel zjednoczenie Niemiec. Rozbudowa potencjału gospodarczego bez potencjału militarnego sprawiała, że Niemcy nie stanowiły zagrożenia, więc swobodnie można było pozwolić na ich zjednoczenie. Japonia natomiast znajdowała się pod 'parasolem atomowym' USA

• mocarstwa regionalne – wybijają się na określonym obszarze.

W każdym regionie świata mamy co najmniej 2 państwa, które aspirują do rangi mocarstwa regionalnego, np.:

- Irak (1980 atakuje Iran)

- Indie i Pakistan – rywalizacja, państwa te jednocześnie zaczęły produkować broń jądrową.

- Brazylia, która początkowo konkurowała z Argentyną. Brazylia aspiruje do rangi państwa pierwszego świata (NAFTA, OECD).

- RPA- 'białe mocarstwo czarnego lądu'

- Nigeria- za względu na duże zasoby ropy naftowej. Należy do ECOWAS- organizacja skupiająca państwa Afryki Zachodniej.

- współpraca między Brazylią i Indiami- aspirują o miejsce w Radzie Bezpieczeństwa