13. Motywy polityki zagranicznej państwa

- rzeczywiste – przesłanki, którymi faktycznie kierują się politycy podejmując decyzje w polityce zagranicznej

- deklarowane – uzewnętrznione przesłanki decyzji podane do publicznej wiadomości

Układają się one odmiennie w odniesieniu do własnego społeczeństwa i do środowiska międzynarodowego

Aspekt wewnątrzpaństwowy – motywy pierwotne wyznaczające cele każdej polityki zagranicznej to bezpieczeństwo i rozwój. Decydenci często używają haseł „dobro państwa”, „racja stanu”, „żywotne interesy narodowe”, by uzasadnić swoje działania.

W odniesieniu do opinii wewnętrznej relacje między motywami rzeczywistymi, a deklarowanymi:

- wariant faktycznej zgodności

- wariant „zgodności blankietowej” – decydent używa pojęcia „racji stanu”, a społeczeństwu takie wyjaśnienie wystarcza i akceptuje podjęte działania

- wariant niezgodności – rzeczywiste motywacje napotkałyby opór społeczeństwa, więc niezbędne jest ich ukrywanie

Aspekt środowiska międzynarodowego - ważne jest by przekonać inne państwa do własnych decyzji. Sytuacja jest trudniejsza bo polityk nie zna odbiorców (środowisko jest zróżnicowane)

Decyzje o motywacji twórczej, uznawanej, nieuznawanej. Motywacji nieuznawanych zwykle nie przedstawia się jako deklarowane.

Motywacje twórcze: doskonalą stosunki między państwami

1. pokój – cel decyzji sam w sobie

a) wariant dominacji - sytuacja, kiedy silne państwo podporządkowuje sobie słabsze, twierdzą, że robią to by zapewnić pokój, np. Pax Romana, Pax Britanica, Pax Americana i Pax Sowieta.

b) wariant zdobywczy - państwo proponuje pokój w trakcie konfliktu zbrojnego, robi to w momencie gdy ma przewagę na froncie (może dyktować warunki pokoju)

c) wariant prewencyjny - państwo przygotowuje się do wojny twierdząc, że czyni to, aby utrzymać pokój, np. wyścig zbrojeń. Skrajnym przejawem jest wojna prewencyjna.

d) wariant otwartych opcji – państwo deklaruje pokój, by uśpić przeciwnika

2. prawo do samostanowienia

- w czasie zimnej wojny USA i ZSRR deklarowali dekolonizację, ich motywacje rzeczywiste:

- ZSRR - bo kolonie posiadały tylko mocarstwa zachodnie

- zgodnie z propagandą

- USA - z powodów ekonomicznych, brak partnerów do handlowania

- brak dostępu do surowców i rynków zbytu na obszarach, które zależały od mocarstw europejskich

3. obrona praw człowieka – doktryna Cartera 1980r.

• chodziło o izolowanie ZSRR; ZSRR nie przestrzegał praw człowieka i miało to nie być już jego własną sprawą

• w tym samym czasie USA wspierały dyktatury i reżimy USA nie ratyfikowało jeszcze praw człowieka

4. posłannictwo – w czasach kolonialnych obowiązek rozprzestrzeniania cywilizacji, USA: 'manifest destiny'- poczucie obowiązku Ameryki względem świata

5. egalitaryzm (demokracja)

6. współpraca

7. solidarność – np. koalicja antyhitlerowska

Motywacje uznawane – nie doskonalą stosunków, ale im nie szkodzą. Motywy pierwotne są akceptowane jako naturalne i dlatego są przedstawiane jawnie. Mogą jednak służyć za pretekst do podejmowania decyzji, których treść i skutki są sprzeczne z zasadami współżycia międzynarodowego.

Motywacje nieuznawane – ich realizacja przynosi szkody innym państwom. Zwykle wiążą się z polityką ekspansji i są sprzeczne z prawem międzynarodowym. Dla ich uzasadnienia stosuje się motywacje deklarowane, np. potrzebę ochrony porządku.

Motywacje wygasłe:

1) motyw dynastyczny – interes rodu panującego. 2) honor. 3) prestiż