18.МатэрыялызаканадаўствазямельРусi IX-XIII стст.

На раннiх этапах развiццядзяржавы закон амаль не адрознiваецца ад судзебнагарашэння па прыватнамупытанню. Так, у Кароткайрэдакцыi "Рускайпраўды" за забойстваканюшага - штраф 80 грывен,. Найбольшзначныя нормы агульнарускага права X ст.утрымлiваюцца ў  дагаворахРусi з Вiзантыяй 911 i  944 гг. Так, згоднаартыкулудагавора 944 г. злодзейпавiненвярнуць не толькiўкрадзенуюрэч, але i заплацiцьяе кошт, а калiпрадаўукрадзенае, то заплацiць у падвоенымпамеры.Дагаворутрымлiвае такую прававую норму як права кроўнайпомсты. Наступныартыкулдагавораўстанаўлiвае, што за ўдар мячом, кап'ём, цiiншайякойзброяйвiнаватыпавiнензаплацiць 5 лiтраўсрэбра.

"Руская праўда" -- першы з дайшоўшых да нас сiстэматычных зборнiкаў заканадаўчых норм усходнеславянскiх земляў X-XII стст. Адначасоваераспаўсюджваннеўсiхгэтыхправавыхнормаў на тэрыторыiБеларусiазначанага часу можнааспрэчваць. Але нельгапакiнуцьпа-заўвагайуплыў "Рускайпраўды" на так званаемясцовае "звычаевае" права i наступныякодэксы права. "Руская праўда" з'яўляецца каштоўнай крынiцай для вывучэння сац.-экан. гiсторыi ўсходнеславянскiх земляў. Яна характарызуестановiшчахалопаў i смердаў, толькi з гэтайкрынiцы мы даведваемсяабiснаваннi такой феадальна-залежнайкатэгорыi як закуп. "РускаяПраўда" - гэтазводпастаноў i судзебныхзвычаяў.

Кiеўская Русь аб'ядналаўсходнеславянскiяземлiтолькi на кароткi час. Гэтая "шматковая" дзяржавааб'ядноўвалаземлi, дзедзейнiчала свае мясцовае звычаевае права.

Звычаевым правам у перыяд ранняга сярэднявечча рэгулявалiся ўсе праваадносiны ў грамадскiм жыццi: структура i кампетэнцыя дзяржаўных устаноў, правы i абавязкi розных класаў, саслоўяў i сац. груп нас-ва, грамадскiя, сямейна-шлюбныя, зямельныя, судова-працэсуальныя, крымiнальныя iiншыя праваадносiны.

Першыязапiсызвычаевага праваБеларусiбылiзроблены ў граматах i дагаворахПолацка, Вiцебска i Смаленска з Рыгай i ЛiвонскiмОрдэнам. Першы з iх (1229 г.) захаваўся ў некалькiхспiсах, магчымаперакладзеных з лацiны.