Экономикалық теорияның атқаратын қызметі және қоғамдық құбылыстарды зерттеу әдістері

Экономикалық ткорияның атқаратын қызмеиті көп. Солардың негізгілеріне мыналарды атауға болады:

1.Танып-білу қызметі.Экономикалық теория қоғамның экономикасын оқып үйренеді ждәне түсіндіреді, алған білімдерді бір жүйене келтіріп теория береді.

2.Тәжірибелік қызметі. Шаруашылықты ұғымды жүргізудің нақты тәсілдері мен негіздерін жасайды, мемлекеттің тиімді саясатын ғылыми тұрғыдан негіздейді.

3.Теориялық –әдістемелік қызметі. Экономикалық теория экономикалық ғылымдар жүйесінің теориялық және әдістемелік негізі болып табылады.

Әр пәннің өзіне тән зерттеу әдістері болады. Экономикалық құбылыстар мен процестердің ішкі мәнін, олардың бір-бірімен байланысын және бір-біріне бәуелділігін ашуға мүмкіндік беретін әдістер өп. Солардың ең негізгілеріне тоқталайық.

Ғылыми абстракцияя әдісі.Абстаркция әдісі- зерттеліп отырған процесс туралы біздің ұғымымызды кездейсоқ, өткінші сипаттағы, жекеленген құбылыстардан тазартып, олардағы берік, тұрақты, типтік белгілерді тауып көрсетуге негізделеді. Абстракция әдісі арқ ғана құбылыстардың мәнін ашуға бір дәрежедегі мәннен жоғарырақ дәрежедегі мәнгекөтерілуге, осы мәнді бейнелейтінғылыми категориялар мен заңдарды тұжырымдауғы мүмкіндік туады.

Талдау және синтез. Экономикалық процестерді танып білу үшін оны жеке элементтерге бөліп, олардың әрқайсысының қасиеттеріне жеке-жеке ьалдау жасалынады да, содан оны біріктіріп, тұтас қалпында қарайды.

Тарихи және логикалық әдістердің бірлігі. Бұо әдңс экономикалық процестерді тарихи жүйелілікпен, бірақ артық бөліктерге көңіл бөлмей, оқып-үйренеді, жаолпы зерттейді.

Позитивтік әдіс талдау жүргізгенде кеңінен қолданылады. Мұнда экономикалық ортаның даму заңдары мен категорияларды таңып білууде нақты фактылар негізінде бір жүйеге келтіреді.Ал, нормативтік әдіс адамдардың барынша жоғары үнеммділікке жету әреекеттерін жан- жақты талдауға

Экономикалық теорияның ғылыми мектептері – меркантализм және физиократтар

Меркантилизм – ең алғаш экономикалық ілім XVI­XVII ғасырларда меркантилизм мектебі болды (итальян сөзі «мерканте» - саудагерлер көпес, сауда, пайда). Бүл ілімнің негізінде қоғам байлығының қайнар көзі материялдық өндіріс емес, тауар ақша қатынастарында болды. Меркантилистердің талабы бойынша тауарды шет елдерге көп сату олардан аз сатып алу, сөйтіп елдегі ақша қорын көбейту. Олар сыртқы сауданы дамыту арқылы елдегі алтын мен күмістің көлемін молайту негізінде халықты байытуға болады деді. Демек меркантилистер тек сауда капиталының мүддесін қорғады. Сондықтан халық шаруашылығын толық қамтитын ілімге айнала алмады. Бұл ілімнің көрнекті өкілдері Т.Мен, А.Монкретьен, І Петр, И.И.Посошков.

Физиократизм – (XVIII) қоғамның байлығы саудада емес өндірісте деген қағида ең бірінші «физократтар» мектебінің өкілі Франсуа Кенэнің еңбегінде пайда болды, бірақ ол ұлттық байлықтың қайнар көзі ауыл шаруашылығының еңбегінде деп есептеді. «Физио» - табиғат, «кратос» - үстемдік. Алайда өндірісті тек ауыл шаруашылығымен шектеп халық шаруашылығын басқа салаларын өнімсіз деп есептеу дұрыс болмады. Бұл кезеңнің көрнекті өкілдері Ф.Кенэ, А.Тюрго, Дюпон де Немур