6. Жылу электр станцияларының (маэс, жэо) технологиялық процесінің принциптік схемалары. Цехтары. Циклдері. Ерекшеліктері.
Жылу электр орталықтары тұтынушыларды тек электр энергиясымен ғана емес, сонымен қатар бу түріндегі жылумен немесе ыстық сумен қамтамасыз етеді.
Осы мақсатта саты аралық турбинарадан алынатын, пайдаланатын суды регенеративті түрде жылытатын будың бөлінуінен басқа будың тағы да екі түрлі бөлінуі жүзеге асырылады: бірі- 7- 10 атм. және одан жоғары қысымдағы бумен өндірісті қамтамасыздандырса, ал екіншісі- 1,2 атм. қысымдағы бу тұрғын үйлерді жылумен қамтамасыз етеді.
Мұның өзі екі түрлі мақсатты көздейді: біріншіден, қысымды 100- ден 10 атм- ға төмендегенннен кейін де әрі қарай бу ұтымды пайдаланылады, бұл ретте цехтардағы және үй жылыту жүйесіндегі тиімсіз ұсақ қазандардан бас тартуға тура келеді; екіншіден, конденсаторға пайдаланылған будың аз ғана бөлігі түсіп, айналмалы су мен жылу шығыны күрт төмендейді.
Осының нәтижесінде жылу электр орталықтарының жалпы ПӘК- і 60%- ға дейін артады, яғни ең үлкен деген конденсациялық станциялардың ПӘК- мен салыстырғанда 1,5 есе көп.
Алайда ЖЭО- ы тұтунуға жақын жерлерде, көбінесе қалаларда немесе өндірістік кәсіпорын орталығыныда орналасуы керек, өйткені ЖЭО- нан 4- 6 км радиусты бумен өамтамасыз ету аса тиімді, сөйтіп, жергілікті тұтынушылар 6- 10 кВ электр энергиясымен қамтамасыз етіледі. Мұың өзі қағида бойынша жылу электр орталықтарының 200- 300 МВт- қа дейінгі қуаттылығын шектейді. Яғни қуатты ЖЭО- ы тұтынушылардың саны аса үлкен болған жағдайда ғана салынады.
Мұндай ЖЭС- ң технологиялық процесінің сұлбасындағы бес циклды атап өтуге болады: отын, ауа, су, бу және электр энергиясы.
ЖЭС- ң негізгі өндірісітік цехтарын мыналар жатады: отын беру, тозаң дайындайтын құрылғы, қазан цехы, машина залы, электр энергиясын тарату құрылғылары. Әр цехта агрегаттар мен электр жетекпен жабдықталған механизмдер орналасқан. Негізгі цехтардың түрлі өндірістік механизмдерін қозғалысқа келтіретін электр өозғалтқыштардың көпшілігі өзінің мұқтаждықтарын өтейтін шаруашылыққа жатады, бұдан басқа қосымша цехтар мен құрылғылар, мысалы, компрессорлық қондырғылар, аккумулятор батареялары, май шаруашылығы және т.б. жатады.
ЖЭО- ның ерекшеліктері:
Жылу энергиясын тұтынушыларға жаұын салынады;
Әдетте әкелінген отынмен жұмыс істейді;
Өндірілген электр энергиясының айтарлықтай бөлігн жергілікті тұтынушыларға таратады;
Негізгі жылу энергиясын өндіру графигімен жұмыс істейді;
Төменгі маневрлі станция;
Басқа электр станцияларымен салыстырғанда ПӘК- і шарты түрде жоғары.
7. Аз көлемді майлы ажыратқыштар. Олардың түрлері. Ерекшеліктері.
Мұндай ажыратқыштарды әдетте 20 кВ- қа дейінгі кернеулі құрылғыда орнатады. Шағын көлемді майлы ажыратқыштардың әрбір үзілісі доға өшіргіші бар жеке бактармен жабдықталған. Екі қайтара үзілетін ажыратқаштардағы фазада екі бак, ал бір рет үзілетін ажыратқыштардағы фазада үш бак болады.
ВМГ (майлы горшокты ажыратқыш) типті ажыратқыштар кернеуі 10 кВ- қа дейінгі қондырғыларда қолданылады. ВМГ- 133 ажыратқыштардың номинал кернеуі 10 кВ және ажырату қуаты 350 мың кВ- қа дейін барады.
МГТ (майлы, генераторлы, горшокты) типті көлемді майлы ажыратқыштардың әр фазада екі бакы болады. Бұлар кернеуі 20 кВ, номинал тогы 20000 А және одан көп болатын жабық қондырғыларда қолданылады. МГГ- 529 типті ажыратқыштың номинал қуаты 1,5 млн. кВт , МГГ- 20 типінің номинал қуаты 2,5 млн. кВт болады.
Сонымен қоса МГГ- 10 типтес жинақты майлы ажыратқыштар жасалынады. Оның номинал қуаты- 500 мың кВт. Бұл ажыратқыштар алты бактан тұрады, ал құрылымы ВМГ- 133 типті ажыратқышқа ұқсас.
МГГ типтес ажыратқыштар тез әрекет ететіндерге жатпайды, олардың ажырау уақыты 0,25- 0,33 с.
Сыртқа орнатылған МГ- 35 типті шағын көлемді майлы ажыратқыштардың номинал қуаты 400 мың кВт, МГ- 110 типінің номинал қуаты 2,5 млн. кВт болады. Бұл ажыратқыштардың мөлшері мен салмағы біршама шағын, құрылымы қарапайым.
Негізгі кемшіліктері: доға өшіретін камерада орналасқан жанасу жүйесі қолайсыз және ажырату қуаты шағын.