1. Электр энергиясын пайдалану. Тұтынушылардың (жүктемелердің) түрлері, ерекшеліктері.

Электр энергетикалық жүйелердің негізгі ерекшелігі, ондағы электр энергияның өндірілуі және тұтынылуы бір мезгілде болуы керек. Электр станциялармен әрбір мезгілде өндірілетін энергия, сол уақытында пайдаланылуы керек. Пайдалану графигі үнемі өзгеріп отырады. Бұл өзгерістер бір топ электрді тұтынушылардың жұмыс режіміне байланысты. Электр тұтынушыларға жататындар: электрмен жарықтану лампалары, тұрмыстағы және өндірістегі қыздыру аспаптары, электр қозғалтқыштары, өндірістік электр пеші, электрондық қондырғылары, электротермиялық және электрмен пісіру қондырғылары, ауа баптағыштары мен тоңазытқыштар, радио және телеқондырғылар, дәрігерлік және басқа да арнайы қондырғылар. Сонымен қатар, электр энергияны өндіріс кәсіпорындары, электрлендірілген тасымалдау көлігі, ауыл шаруашылығы, үй-жай шаруашылығы мен тұрмыстық тұтынушылар, электр станциялардың өзіндік мұқтаждары пайдаланады. Қалалардың, ауылдардың және өндірістердің электр энергияны тәулігіне, айына және жылына пайдаланулары бір қалыпты емес. Оның себебі, кәсіпорындары бар, екі және үш кезекпен жүктеменің әр түрлі деңгейімен жұмыс істейді. Тағы да ескеретін мәселелер, олардың кезектерінің арасында үзіліс болады, жаз күндерінде, мейрамдарда және демалыс күндері тұтынушылардың жұмыс режімі әр түрлі. Жүктеменің графигіне ауаның температурасы да әсерін тигізеді. Сөйтіп, электр қабылдағыштардың және бір топ электр тұтынушылардың жұмыс режімі олардың түрлеріне, атқаратын қызметтеріне және оларды пайдалану тәртібіне байланыст. Жұмыс режімі тәулік сағаттарында және жылдың айларында өзгеріп тұрады. Осы өзгерістерге сәйкесті электр станциялардағы және энергетикалық жүйенің әрбір бөлігінде жүктемелер өзгеріп тұрады.

2. Өткізгіштерді және аппараттарды таңдап алуға керекті қысқа тұйықталу тоғының мәні. Ерекшеліктері.

Ажыратқыштарды таңдау үшін келесі есептеу тоқтарын білу қажет: I^”, i_уд, I_пτ және i_аτ – τ ажыратқыштың доғаны сөндіретін түйіспені ажырату кезеңіндегі периодикалық және апериодикалық өшетін тоқтар. Уақыттың кез келген моменті бойынша I_пτ анықталуы қарастырылған. Бірақ, міндетті түрде, соққы тоқтың анықталуындай, қ.т. үш сипаттамалық жағдайларын қарастырған жөн. Өшірілген қ.т. кезінде периодикалық тоқты өшпейтін және де қ.т. жеріндегі қосынды жоғары өтпелі тоққа тең I_пτ =I^”_∑ деп алады. Өшіру моментіндегі апериодикалық тоқ: . Қ.т. кезінде τ моментінде синхронды машинаның жанында генератор тоғы өшеді; жүйені қарастыратын болсақ тоқты өшпейді деп қабылдаймыз: , мұндағы - қисық бойынша анықталатын генераторлардың қосынды периодикалық тоғы; I^”_c – жүйе тоғы. Апериодикалық тоқ келесі қосындыға тең: қ.т. кезінде жүктеме қуатты электр қозғалтқышы түйінінің жанында , мұнда - өшпейтін периодикалық жүйенің тоғы; - көмегімен анықталатын электр қозғалтқыштың қ.т. өшірілуі моментіндегі периодикалық тоқ. Апериодикалық тоқ: . Кейбір кезде қ.т. симметриялы емес тоқтары үшфазалы қ.т. тоғынан үлкен болуы мүмкін, сондықтан ЭҚЕ (ПУЭ) бойынша қысқа тұйықталу тоғын есептеу үшін келесі мәселелерді қарастыру қажет:

а) аппараттардың және құрылымдардың тіректі қатты шиналардың динамикалық орнықтылығын анықтау үшін – үшфазалық қ.т. тоғын;

б) аппараттардың және өткізгіштердің жылулық тұрақтылығын анықтау үшін – үшфазалық қ.т. тоғын;

в) аппараттардың қосатын немесе ажырататын қабілетін таңдау үшін, үшфазалы және бірфазалы жерге қосылған қысқа тұйықталу тоғының ең үлкен шамасы алады.