Тiзбектi қоздырылатын қозғалтқыштар

Тiзбектi қоздырылатын қозғалтқыштың қоздыру ток I_Қ якорь тоғы Iа-ға тең. Сол себептен магниттiк ағын Ф якорь тоғына тәуелдi, яғни Ф=К_фI_a. Моменттiк мiнездеменiң түрi-гипербола (1.7.3 сурет)

n=(U-I_аR_a)/C_eФ=U/C_eK_ФI_а-R_A/C_eK_Ф=К₃U/I_a-K₄ ,

мұнда 1/С_еК_Ф=К₃=Const; R_a/C_eK_Ф=К₄=Const.

Аралас қоздырылатын қозғалтқыштар

Бұл қозғалтқыштың айналма жиiлiгi тең

,

мұнда Ф₁ және Ф₂ параллель және тiзбектi орамалар туғызатын магниттiк ағындар.

«Плюс» таңба қоздыру орамалардың ұйғару қосылғандарына сәйкес (орамалардың МҚҚ-терi). Бұл жағдайда жүктеме өскенде ортақ магниттiк ағын өседi, ал соған қарай қозғалтқыштың айналма жиiлiгi азаяды. Қоздыру орамалар «керi» қосылса, ортақ магниттiк ағын азаяды да, айналма жиiлiк өседi.

Қоздыру орамалардың МҚҚ-терiн өзгерту арқылы (олардың тiзбектерiнде реостаттардың кедергiлерiн өзгерту арқылы) қажеттi мiнездеменi құруға болады.

133. Тұрақты ток қозғалтқышының айналу жиілігін реттеудің қандай тәсілдері болады?

Айналма жиілікті реттеу әдістері Тұрақты токтың қозғалтқышының айналма жиілігі тең

n=

айналма жиілікті үш әдіспен реттеуге болады:

а) қоректендіру кернеу U-ды өзгерту арқылы;

б) якорь тізбегіне қосымша реостат R_ҚОС енгізу арқылы;

в) магниттік ағын Ф-ты өзгерту арқылы.

Қоректендіру кернеуді өзгерту

Қоректендіру кернеу U₁-ден U₂-ге дейін өзгергенде айналма жиіліктер мына формулалар арқылы белгіленеді

Параллель қоздырылатын қозғалтқыштың бос жүрiс кезiндегi айналма жиiлiктерi кернеулердiң өзгеруiне пропорционал, яғни  n₀₂/n₀₁=U₁/U₂, ал жүктеменiң әсерiмен айналма жиiлiктердiң азаюлары ( M_H=Const ) тұрақты, яғни n₁= n₂=Const. Сол себептен қолғалтқыштың жылдамдық мiнездемелерi 1,2,3 параллель сызықтардың тұқымдастығы болып көрiнедi  (17.3 a-сурет).

Якорь тiзбегiне қосымша реостатты енгiзу

Якорь тiзбегiне реостатты енгiзген кезде, жүктеме өскенде айналма жиiлiк төмендейдi      

Паралелль қоздырылатын қозғалтқыштың жылдамдық және механикалық мiнездемелерi 17.4 суретте көрсетiлген: I-орынды ( R_ҚОС =0 ); 2-реостатты (R_ҚOC>0 ). Бос жүрiс кезiнде екi мiнездемелердiң айналма жиiлiктерi тең болады (n=n₀), ал жүктелген кезде әртүрлi болады ( n_OP n_PEOC).

 Якорь токтары тең кезде

n_OP/ n_PEOC.= /( )

Неғұрлым қосымша кедергi үлкейген сайын, жүктеме өскен сайын соғұрлым айналма жиiлiк құламалы болады. Бұл реттеу әдiстiң негiзгi кемшiлiгi - реостаттағыш электр шығындарының өсуi (әсiресе айналма жиiлiк төмен болғанда).

Магниттiк ағынды өзгерту

 Магниттiк ағынды өзгерту үшiн қозғалтқыштың тоғын реттеу керек. Әртүрлi Ф1 және Ф2 магниттiк ағындар кезiнде айналма жиiлiктер мына формулалармен белгiленедi

          Параллель қоздырылатын қозғалтқышта, бос жүрiс кездегi айналма жиiлiкте және айналма жиiлiктердiң магниттiк өрiстердiң мәндерiне керi пропорционал

n₀₂/n₀₁= n₁/ n₂=Ф₁/Ф₂.

Сонымен қозғалтқыштың 1 және 2 жылдамдық мiнездемелерi әртүрлi Ф1 және Ф2 магниттiк ағындар кезiнде бiр- бiрiне параллель емес ( 17.5 a-сурет). Бұл мiнездемелер айналма жиiлiгі нөлге тең болғанда А нүктеден қиылысады, себебi бұл жағдайда якор тоғы I_аҚ  магниттiк ағыннан тәуелдi емес.

I_аҚ=U/R_a,

мұнда  n=0 кезiнде I_аҚ токты қысқа тұйықталу тоғы деп атайды.

 

Әртүрлi магниттiк ағындарға сәйкес қысқа тұйықталу кезіндегi моменттерiн салыстыра табамыз

М_Қ1/М_Қ2=CмI_aҚФ₁/СмI_aҚФ₂=Ф₁/Ф₂.

Сонымен магниттiк ағын азайғанда бос жүрiс кезіндегi айналма жиiлiгi өседi, ал қысқа тұйықталу кездегi момент азаяды. Сондықтан, әртүрлi магниттiк ағындарға салынған механикалық мiнездемелер моментiнің мәнi М_кр-ге тең кезде қилысады (17.5 б-сурет).

134. Тұрақты ток қозғалтқышының айналу жиілігін якорь тізбегіне реостат қосу арқылы реттейді?

Якорь тiзбегiне реостатты енгiзген кезде, жүктеме өскенде айналма жиiлiк төмендейдi      

Паралелль қоздырылатын қозғалтқыштың жылдамдық және механикалық мiнездемелерi 17.4 суретте көрсетiлген: I-орынды ( R_ҚОС =0 ); 2-реостатты (R_ҚOC>0 ). Бос жүрiс кезiнде екi мiнездемелердiң айналма жиiлiктерi тең болады (n=n₀), ал жүктелген кезде әртүрлi болады ( n_OP n_PEOC).

 Якорь токтары тең кезде

n_OP/ n_PEOC.= /( )

Неғұрлым қосымша кедергi үлкейген сайын, жүктеме өскен сайын соғұрлым айналма жиiлiк құламалы болады. Бұл реттеу әдiстiң негiзгi кемшiлiгi - реостаттағыш электр шығындарының өсуi (әсiресе айналма жиiлiк төмен болғанда).

135. Тұрақты ток қозғалтқышының айналу жиілігін магнит ағынын арқылы реттейді?

Магниттiк ағынды өзгерту үшiн қозғалтқыштың тоғын реттеу керек. Әртүрлi Ф1 және Ф2 магниттiк ағындар кезiнде айналма жиiлiктер мына формулалармен белгiленедi

          Параллель қоздырылатын қозғалтқышта, бос жүрiс кездегi айналма жиiлiкте және айналма жиiлiктердiң магниттiк өрiстердiң мәндерiне керi пропорционал

n₀₂/n₀₁= n₁/ n₂=Ф₁/Ф₂.

Сонымен қозғалтқыштың 1 және 2 жылдамдық мiнездемелерi әртүрлi Ф1 және Ф2 магниттiк ағындар кезiнде бiр- бiрiне параллель емес ( 17.5 a-сурет). Бұл мiнездемелер айналма жиiлiгі нөлге тең болғанда А нүктеден қиылысады, себебi бұл жағдайда якор тоғы I_аҚ  магниттiк ағыннан тәуелдi емес.

I_аҚ=U/R_a,

мұнда  n=0 кезiнде I_аҚ токты қысқа тұйықталу тоғы деп атайды.

 

Әртүрлi магниттiк ағындарға сәйкес қысқа тұйықталу кезіндегi моменттерiн салыстыра табамыз

М_Қ1/М_Қ2=CмI_aҚФ₁/СмI_aҚФ₂=Ф₁/Ф₂.

Сонымен магниттiк ағын азайғанда бос жүрiс кезіндегi айналма жиiлiгi өседi, ал қысқа тұйықталу кездегi момент азаяды. Сондықтан, әртүрлi магниттiк ағындарға салынған механикалық мiнездемелер моментiнің мәнi М_кр-ге тең кезде қилысады (17.5 б-сурет).