2.3 Басқарушы органдар дискретті әсердің құралымы үшін үдеріс және оның сипаттамалары
Басқарушы органның айтылмыш түріне жататындар :
-Кедергілі түрлі констукциялық тиектің арматурасының тасқындар үшін сұйық, газтәріздес орталарын(тиек, қалқалағыштар және т.д);
-мөлшерлеуіш органдар түрлі констукцияларды реттелмейтін өндіріспен сұйық және газтәріздес қоршаған ортаға(сорап, вентиляторлар, компрессорлар жұмысшының айландыру үзіліссіз жылдамдығымен n=nном=const дөңгелегі ) үшін;
- органдар түрлі констукциялық реттелмеуші өндіріспен қатты құйылма материалдар(қырнауыш,, шнек таспаның қоректендіргіштерінің n=nном=const жұмыстың органының айландыру реттелмейтін жылдамдығымен) үшін.
Ескерту- Электрлі ТС мынадай органдармен контактілі ажыратқылар болып табылады, ал механикалы үшін ТС түрлі жалғастырғыш, тіркемнің құрылымдарының және т.д.
ТАУ сәйкес аталған басқарушы органдар сияқты дискретті немесе екіпозициялы басқарма жүйесінің екіліктің элементтерінің ара түрлі әдеби бастауларда салаланады және олар суреттеу болады "0" или"1" екі күйімен.
"0" күй кедергілік тиектің органдары үшін "ЖАБУ" деген дискретті белгімен сипаттайды, ал мөлшерлеуіш органдар үшін реттелмейтін өндіріспен "ӨШІРУЛІ" деген дискретті белгімен сипаттайды.
"1" күй кедергілік тиектің органдары үшін "АШЫҚ" деген дискретті белгімен сипаттайды, ал мөлшерлеуіш үшін "ҚОСУЛЫ" деген дискретті белгімен.
Басқарушы органның айтылмыш көрінісінің ТС екі күймен сипаттау болады:
- "0"-байланыс болады, жұмыс ортасының шығыны G=0;
- "1"-байланыс болмайды, G=Gmax жұмыс ортасының шығыны қатысады.
Кедергілік тиектің органдары қағидашыл технологиялық нобайларда [5],ал тағайынды гипотезаларда басқарманың жүйесінің құрылымды нобайларында түрінде көрсетіледі:
*h(u) fB
f
B U(G) *h(u) U(G)
а) б)
fв және U(G) жұмыстың ортасының тасқындары нысанның бастаудан және қабылдағыш нысанына сәйкесінше;
*h(u) –механикалық дискретті ілгерілемелі(айланпас) ауыспалылық үшін қамсыздандырудың әсер ауданның өзгерісіне тиектің органының қимасы.
2.2 сурет.-Кедергілік тиектің органының шартты жазу-сызудың белгілері
а) қағидашыл технологиялық нобайларда;
б) басқарманың жүйесінің құрылымды нобайларында.
Дросселдiк тиек арматурасының негiзгi конструктивтiк техникалық мiнездемелерi болып табылады:
- Ду - кiрiс және шығатын түтiктердi ммдағы шартты өту диаметрі;
-(Ржәне tp) жұмыс ортасының параметрлерi;
-ξ(кси ) - ашық күйдегi гидравликалық кедергiнiң коэффициентi;
-*h(φ)ның орын ауыстыруы үшiн Н*м Мкр(бұрау моментi ) жұмыс органы.
Жұмыс ортасының Gmax максималды шығынының шамасы (2.2 ) өрнекке сәйкес дросселдiк тиек органы арқылы анықтала алады.
Дросселдiк тиек органдарының *h(φ) орын ауыстыру механизмі әр түрлi өткізгіш конструкциясының қолданылуымен қамтамасыз етiледi және басқару объектісіне дайындау кезіндегі маңызды бір шарттардың бiрi болып табылады.
fв
Сұйық және газ сияқты жұмыс орталары үшiн реттелмейтiн өнiмдiлiкпен мөлшерлегіш органдары [5] принципиалды технологиялық сұлбада, сонымен қатар басқару жүйесінің құрылымдық сұлбаларында 2.3 суретте көрсетiлгендей белгiленеді.
fв
U(G)
fв
U(G)
U(G)
*n
*n
*n
a) б) в)
Жұмыс ортасының ағыны fв және U(G) сәйкесінше объект-көзден және объект-қабылдағышқа ;
айн/мин –та номиналды жылдамдықпен *n-механикалық реверстiк емес айналдырушы әсер етуі.
Реттелмейтiн өнiмдiлiкпен мөлшерлегіш органдарының шартты графикалық белгіленуі 2.3 суретте келтірілген:
а) сұйық жұмыс ортасы үшін (үрлегiштер);
б) газ сияқты жұмыс ортасы үшін(компрессорлар, желдеткіштер).
Желдеткiштердің негiзгi техникалық сипаттамалары [7 ] болып табылады:
-(Qmax ) Gmax - жұмыс ортасының жаппай немесе көлемдi шығыны бiрлiктерiндегi максимал өнiмдiлiгi;
-Н - үрлегiштер үшiн ағын күші;
nном –жұмыс кезіндегі номиналды айналу жылдамдығы;
N - жұмыс доңғалаққа тұжырымдалатын қуат.
*n айналу механизмі қуатқа сәйкес айнымалы тоқтың асинхронды электродвигатель өткізгіштер есебінде қолдануын қамтамасыз етеді.
Ескерту- қатты сілтілік материалдар үшін реттелмеген өнімділікті мөлшерлегіш басқарушы органдардың шартты графикалық белгіленлеруі және олардың сипаттамалары әр түрлі анықтамалық әдебиеттерде келтіріледі.
Реттелмейтін өнімділікті дроссельді органдар және мөлшерлегіш органдары ТС арқылы жұмыс ортасының дискретті басқару операцияларын ағынмен орындайды.
Бақылау сұрақтары
2.3.1 Кроссельді және мөлшерлегіш органдар процеске қандай әсерін тигізеді?
2.3.2 Реттелмейтін өнімдік дроссельді және мөлшерлегіш органдар дың қандай негізгі техникалық сипаттамалары бар?
2.3.3 Реттелмейтін өнімдік дроссельді және мөлшерлегіш органдар қандай басқару операцияларын орындайды?
2.3.4 А қосымшасында келтірілген түсініктемені қолдана отырып, реттелмейтін өнімдік дроссельді және мөлшерлегіш органдар қандай қосымша ТО қолданатыны табыныз.
2.4 Процеске үзіліссіз-дискретті әсерді алу үшін басқарушы органдары және олардың қасиеттері
Мұндай басқару органдары түрлері жатады:
Сұйық және газ тәрізді орталар үшін әртүрлі конструкциялы өнімділікпен реттелетін мөлшерлегіш органдар ( жұмыс доңғалағының n айналымның реттелетін жылдамдықты компрессорлар, үрлегіштер және желдеткіштер);
Қатты сілтілік материалдар үшін әртүрлі конструкциялы реттелетін өнімділікті мөлшерлегіш органдары(қоректендіргіштер және жұмыс органының n айналымның реттелетін жылдамдықты мөлшерлегіштер) .
Реттелетін өнімділікті үрлегіштер үшін 2.10 өрнекте келтірілген тәуелділіктері бар.
G=f(n) және H=f(n) (2.10)
Басқарушы органдардың осы берілген түрі үшін негізгі техникалық сипаттамасы келесі өлшемдер болады:
∆G- өнімділікті реттеу диапазоны
∆G= Gmax-Gmin (2.11)
-∆n- айналу жылдамдығын реттеу диапазоны
∆n=nmax-nmin (2.12)
nmin мәні-процеске дискретті (реттелмейтін) әсерінің мәнін үрлегіштің (желдеткіштің) жұмыс ортаға енгізілгеннен кейінгі ең төменгі айналу жылдамдығын анықтайды.
∆n мәні процеске үзіліссіз(реттелетін) әсер ету мәнін анықтайды .
Берілген басұарушы органдардың принципиалды технологиялық сұлбадағы шартты графикалық белгілері 2.3 суретке сай келеді.
Айналатын әсерді бар механизация реттеуші жетектердің көмегімен жүзеге асады;
-бастаудағы түпкілікті ток электркозғалтқышы реттеуші ток көзімен;
-айнымалы қырманның электрқозғалтқыш нәрмен ілеспе реттеуші жиіліктің түрлендіргіштерінен;
-булы немесе газды турбиналардың;
Ақырында мөлшерлеуіш органдар реттеуші өндірістікпен үзіліссіз-дискретті басқарманың операциясына жұмыс ортасыарқылы ТС жасайды.
Бақылау сұрақтары
2.4.1 Өндірістік реттеуші мөлшерлеуіш органдар қандай әсер қалдырады?
2.4.2 Мөлшерлеуіш органның қандай негізгі техникалық мінездемелері бар реттеуші- өндірістікпен?
2.4.3 Басқарманың қандай операциясын мөлшерлеуіш органдар реттеуші- өндірістікпен жасайды?
2.4.4 Басқарушы органдар бір уақытта қандай ТО орындайды?