Қондырғыны суреттеу

Тамшыларды үзіп алу әдісімен беттік керілісті анықтау үшін қондырғы тік штативке бекітілген тамызғыш (сурет 4.1, а) немесе сталагмометр (сурет 4.1, б) болып келеді. Тамызғыш – ол тар төмеңгі сақинасы бар шыны түтікше.

Сурет 4.1

Сурет 4.2

Түтікшенің тар бөлігі алдында тамызғыштан сұйықтың ағуы реттелетін кран бар. Түтікшеге ағатын сұйықтың көлемін өлшеуге мүмкіндік беретін бөлгіштер салынған.

Сталагмометр – шар тәрізді кеңейтуі бар шыны капилляр түтікше. Сталагмометре сұйықтың белгілі бір көлемін шектейтін А және В белгілері бар. Сталагмометрге сұйық резеңке грушамен сорылады.

Ауа көбікшесінде максималды қысым әдісімен беттік керілісті өлшеу үшін құрылғы (сурет 4.2) П. А. Ребиндермен құрастырлған.

Ол манометрмен және жабық сауытпен В қосылған сумен толтырылған аспиратордан N тұрады. В сауытын электроплиткамен жылытыла алатын суы бар стаканға салады. Температура термометрмен өлшенеді. К кранын жауып, аспиратордың кранын ашса, онда одан ағып кетеді. Бұл аспираторда қысымның төмендеуіне әкеледі, демек онымен қосылған В сауытында да. Қысымдардың кейбір айырмашылықтарында (атмосфералық және жүйе ішінде арасында) сұйыққа капилляр арқылы ауаның көбікшесі жылжытылады. Осы кезде (4.6) шарты орындалады. Δр қысымы манометрмен өлшенеді. Беттік керіліс (4.7) формуласы бойынша анықтала алады. Капиллярдың радиусын табу үшін салыстырмалы әдісті қолданады. Алдымен стандартты сұйық үшін Δр₀ өлшеуін жүргізеді, оның беттік керілісі σ₀ белгілі. А = r/2 шамасы берілген құрылғының тұрақтысы болып табылады және стандартты сұйық үшін өлшеулерден анықталады

Зерттелетін сұйықтың беттік керіліс

(4.9)

Жұмысты орындау тәртібі

1 Тамшыларды жұлып алу әдісімен беттік керілісті анықтау:

а) тамызғышты жуыңыз, оны штативке тігінен бекітіңіз және оған тазартылған судың белгілі бір мөлшерін құйыңыз;

б) кранды аша отырып, берілген көлемде су тамшыларының санын есептеңіз п₀. Бақылауды үш рет қайталаңыз және табыңыз ;

в) тамызғышқа С концентрациялы спирттің ерітіндісінің сондай көлемін құйыңыз және берілген көлемде тамшылардың п санын есептңіз. Бақылауды үш рет қайталаңыз және табыңыз ;

г) басқа концентрациялы С₂ және С₃ спирт ерітінділерімен осындай өлшеулерді жүргізіңіз;

д) спирт ерітінділерінің беттік керілісін есептеңіз σ;

е) өлшеулер мен есептеулер нәтижелелерін 4.1 кестесіне енгізіңіз;

Кесте 4.1

п1	п2	п3		σ, Н/м

ж) сенімді ықтималдылығы р = 0,95 әрбір концентрациялы ерітінділер үшін беттік керілісті өлшеудің қателігін анықтаңыз Δσ;

з) концетрациядан спирттің беттік керілісінің тәуелділік графигін салыңыз.

2 Ауа көбікшесінде максималды қысым жасау әдісімен беттік керілісті анықтаңыз:

а) аспираторға бүйір бөлшек деңгейіне дейін суды құйыңыз;

б) ұстауышқа В тазартылған су бар сауытты салыңыз.

Капиллярдың ұшы суға 2 мм аспай салынатындай етіп, капилляры бар қақпақпен тығыз жабыңыз;

в) К кранын жабыңыз;

г) қысымның өзгеруі баяу өтіп, көбікшелердің жұлынып алынуы кезінде сұйықтықтың деңгейлерін жеңіл есептеуге болатындай етіп аспиратордың кранын ашыңыз;

д) көбікшелердің жұлынып алынуы кезінде манометрдің сол жақ тізесі бойынша есептеуді жүргізіңіз Н₁. есептеуді үш рет кем емес жүргізіңіз және табыңыз;

е) көбікшелердің жұлынуын бақылай отырып, манометрдің оң жақ тізесі бойынша үш реттен кем емес есептеуді жүргізіңіз Н₂ және табыңыз;

ж) есептеңіз ;

з) құрылғының тұрақты А анықтаңыз [(4.8) формуласн];

и) өлшеулер мен есептеулер нәтижелелерін 4.2 кестеге жазыңыз;

Кесте 4.2

Н11, мм	Н12, мм	Н13, мм	, мм	Н21, мм	Н22, мм	Н23, мм	, мм	Δр0, мм. су. ст.	А,

к) В₁ тазартылған су бар сауытты В₂ зерттелетін сұйық бар сауытқа алмастырыңыз;

л) электроплитканы қосыңыз және әр түрлі температураларда 1 тапсырмада сияқты өлшеулер жасаңыз;

м) әр түрлі температурада сұйықтан беттік керілісті есептеңіз [(4.9) қара];

н) өлшеулер мен есептеулердің нәтижелелерін 4.3 кестеге енгізіңіз;

Колориметр (латынша color – түс және ... метр).........құрал. Боялған