Жұмыс күші ұсынысының кері қисығы[өңдеу]

Жұмыс күші ұсынысының кері қисығы - еңбек жалақысы өсуге емес, керісінше қосымша сағаттарға жұмыс істеуге дайындықты төмендетуге әкеп соқтыратын жағдаят. Мысалы, әдеттегі ісімен айналысатын шаруалар және толық жұмыс кестесі бойынша оқу жылы ішінде жұмыс істейтін студенттер қосымша ретінде «мақсатты табыс» алуы мүмкін; осыған байланысты аз сағатты жұмыс пен еңбек жалакысын жоғарлату арасындағы таңдау.^[2]

Түркияда жұмыссыздық көрсеткіштері Түркия Статистика мекемесі деректеріне қарағанда жұмыссыздық көрсеткіші 0,9 пайыз ұпай артты.

Шілде айында жұмыссыздық 9,3 пайыз болып есептелді.

Сол кезеңде жұмысқа орналастыру болса 601 мың адам артып,  26 миллион 99 мыңға жетті.

Түркия Статистика мекемесі деректеріне қарағанда жұмыссыздық көрсеткіші 0,9 пайыз ұпай артып, 9,3 пайыз деңгейіне көтерілді.

Осылайша 2013 жыл шілде айында өткен жылдың осы айымен салыстырғанда жұмыссыздық көрсеткіші 363 мың адам артып, 2 миллион 686 мың болды.

Осы кезеңде егіншілік саласында жұмыс істейтіндер саны 81 мың адам азайды. Егіншіліктен тыс салаларда жұмыс істейтіндердің саны 682 мың адам артты. 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЖҰМЫССЫЗДЫҚ ЖӘНЕ ХАЛЫҚТЫ ЖҰМЫСПЕН ҚАМТЫЛУЫН МЕМЛЕКЕТ ТАРАПЫНАН РЕТТЕУ ЖОЛДАРЫ Қазіргі кезде елдер мен континеттерді тітірентіп тұрған жаһандық әлемдік дағдарыс – бұл адамзат әлі біліп болмаған айрықша құбылыс. Яғни ол әлем және біздің тарихымызда теңдесі жоқ және әлемдік тәртіпті, барлық экономикалық бастауларды түбегейлі құбылыстар санатына жататын анық. Соңғы кездері билік және мемлекет тарапынан дағдарысқа қарсы шаралар жасалып, жоспарлар мен бағдарламалар қабылданып жатыр.Осы бағдарламаның бірі біздің Қазақстан Республиканың Президентінің 2009 жылдың 6 наурызында шыққан «Дағдарыстан жаңару мен дамуға» жолдауын айтуға болады. Бұл жолдауда дағдарыспен күрес, біздің еліміздегі жұмыссыздықты тоқтатудың жолдарын қарастырған. Осының ішіндегі ең актуалды проблема ол – жұмыссыздыққа қарсы күресі. Қазақстанда орта буын мамандарының тапшылығы экономиканың бәсекеге қабілеттілігі мен өндірістің даму қарқынына кері ықпал етуде. Елде жұмыссыздарды жұмыспен қамтудың сауатты жүйесі түбіне дейін орнықпаған. Бірақ қазіргі біздің Қазақстанымызда әрбір қалаларда жұмыссыз адамдарды тіркейтін орталықтар, жүзеге асырылып жатыр. Олар мемлекет тарапынан, Президентіміздің нұсқауы бойынша жұмыссыздықпен жұмыс жасап жатыр. Жұмыссыздық – еңбек нарығының бөлінбес элементі болып табылады. Жұмысшы күші бар ересек адамдар еңбек нарығына қатынасуына байланысты бірнеше негізгі категорияларға бөлінеді. Еңбекке қабілетті адамдар – жасына және денсаулығына қарай еңбек етуге қабілеті бар адамдар. Халықтың жекелеген категорияларға бөлінуі олардың экономиканың нарықтық емес секторларында жұмыс істеуіне байланысты жүргізіледі. Батыс экономистердің көбі нарық жағдайында жұмыссыздықтың белгілі дәрежесінің болуын заңды және қажет деп мойындайды. Дж. Кейнс амалсыз жұмыссыздықтың түсінігі жиынтық сұраныстың бейімділігінің жетімсіздігінен екеніне тудырады. Оның түсінуі бойынша, толық жұмыспен қамтылу, тиімді сұраныстың қосымша кеңеюіне байланысты жұмысшылардың санының өзгермеген жағдай болып табылады. Тиімді сұраныстың әрі қарай өсімі тек инфляциялық өсім болып табылады. Осы жағдайда амалсыз жұмыссыздық нөлге тең. Экономистердің біразы жұмыссыздықтың еңбек нарығы икемділігінің қажетті көрсеткіші деп санайды. Осы жағдайда жұмыссыздықтың табиғи дәрежесі туралы айтуға болады. Осы көрсеткішті сипаттау үшін «шапшаңдалмаған инфляция кезіндегі жұмыссыздықтың нормасы» деген түсінік қолданады. Бұл көрсеткіш сан жағынан 5,5-7%-ға тең. Жұмыспен қамтылған халықтың саны 2003-2005 жылдары 7,0 млн. адамнан 7,2 млн. адамға артты, 2006 жылғы үшінші тоқсанда 7,5 млн.-ды құрады. Елдегі жұмыссыздық деңгейі 2003 жылғы 8,8 пайыздан 2005 жылы 8,1 пайызға дейін төмендеді. Қазақстан Республикасы жұмыссыздық деңгейі орташа елдер тобына кірді. Бірақ қазіргі кезде Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің мәліметі бойынша, 25 кәсіпорынның қызметі тоқтап, 72 мың адам жұмыссыздар қатарын толықтырған. Осылайша, республика бойынша жұмыссыздар саны 9 пайызға өсіпті. 

№80 Жұмыссыздықтың түрлері.

Жұмыссыздықтың негізгі түрлері:

• Жасырын жұмыссыздық - өндірісте артық жұмысшылардың қолданылуы, немесе ақпараттың болмауына байланысты.

• Фрикциондық(еркін) жұмыссыздық - адамдар бір жұмыстан басқа жұмысқа, бір жерден басқа жерге жұмыс іздеумен ауысуын айтады.

• Құрылымдық жұмыссыздық - өндірістік қуаттың жетпеуінің нәтижесінде туындайды: жеке саланың дамуының кері пропорционалды болуынан және ескі саланы жабу мен жаңа саланы дамытудың нәтижесі ретінде қарауға болады, сондай-ақ, жасының, ұлтының, мамандығының, басқа да жеке қасиеттерінің ерекшеліктеріне байланысты болады.

• Циклдық(кезеңдк) жұмыссыздық - өндіріс деңгейінің құлдырауынан немесе жиынтық сұраныстың жалпы төмендеуіне байланысты кез-келген мамандық бойынша жұмыс таба алмаудан орын алатын жаппай жұмыссыздықтың аса ауыр түрі.Және де технологиялық және маусымдық түрлері бар.

№81 Қаржының мәні, қаржылық нарық.

Қаржы – бұл ақша қаражаттарын қалыптастыру, бөлу, пайдаланумен байланысты экономикалық қатынастардың ерекше жүйесі.Қаржы – бұл ақша қаражаттарын бөлу және пайдалануға байланысты қатынастардың жүйесі. Ол экономиканың дамуы мен ұдайы өндіріс процесін қамтамасыз етуге бағытталған. Қаржы дегеніміз – французша қолдағы ақша, кіріс деген ұғымды білдірген. Қаржы(фр. finance, лат. finantia— аяқтау, төлем туралы бұйрық; қолма-қол ақша, табыс) — мемлекеттің аймақтардың, шаруашылық жүргізуші субъектілердің, заңи және жеке тұлғалардың ақшалай қаражатының құралуы, бөлінуі, қайта бөлінуі, пайдаланылуы үдерісін сипаттайтын іргелі, қорытындылаушы экономикалық санат (категория), осы үдеріс барысында туындайтын ақша қатынасы; ақшалай қаражаттың қозғалысына байланысты мемлекет, кәсіпорындар мен ұйымдар, салалар, аймақтар, жекелеген азаматтар арасында пайда болатын экономикалық қатынастардың жиынтығы. Қаржы – қоғамдағы ақша құралдарының қорларын қалыптастыру мен пайдаланудағы жалпы экономикалық қатынастардың жиынтығы. Мұндай қатынастар негізгі субъектілер арасында қалыптасады: мемлекет және оның институттары, компаниялар, кәсіпорындар, үй шаруашылығы. Қаржы шаруашылығы экономика мен қоғамдағы мемлекет рөлінің басым екендігін көрсетеді, яғни қоғамдық құқықтық институттардың қаржы ағыстарын қамтиды.

Қаржының мәнін толық ашу оның ұғымы мен қажеттілігін ғана емес, сонымен бірге қаржының қоғамдық арналымын, яғни оның функцияларын анықтауды да талап етеді. Функциялардың жиынтығы қаржыны жан-жақты сипаттайды, демек оның мәнін толық ашады. Қаржының мәнін тереңірек түсіну үшін өнімнің дайындалу мен бөлістірілу уақыты аралығындағы ақшалай нысандағы қозғалысты, қатынастарды қарастыру қажет. Қаржының мәні, оның даму заңдылықтары, тауар-ақшалай қатынастарды қамту сферасы мен қоғамдық ұдайы өндіріс үдерісіндегі рөлі қоғамның экономикалық құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен айқындалады.

Қаржылық нарық – капитал нарығы мен ақша нарығының жиынтығын құрайды. Қаржылық нарық – бұл басы бос ақша құралдарын сату-сатып алу бойынша және оларды ақша капиталына айналдыру туралы экономикалық қатынастардың белгілі бір жиынтығы. Қаржылық нарықтағы қатынастар субъектілеріне әр түрлі меншік формасындағы кәсіпорындар, үй шаруашылықтары, коммерциялық банктер, қаржы-несие ұйымдары, мемлекет және т.б. жатады. Қаржылық нарық объектілеріне тұрғындардың жеке жинақтары, өнеркәсіп және сауда капиталының айналымы кезінде пайда болатын уақытша босалқы құралдар және т.б. жатады. Бұл нарықтың негізгі элементтері – қарыз капиталына сұраныс пен ұсыныс және оның бағасы. Қаржылық нарықтағы капиталды сатушы ретінде қазіргі таңда коммерциялық және инвестициялық банктер, сақтандыру компаниялары, зейнетақы қорлары, инвестициялық компаниялар, жинақтау ассоциациялары, тұрғындардың айтарлықтай қамтамасыз етілген бөлігін айтады. Әлемнің көптеген елдерінде оларға сондай-ақ әр түрлі халықаралық қаржы-несие ұйымдары, трансұлттық банктер және т.б. жатқызылады. Қаржылық нарықтың негізгі сатып алушылары – өнеркәсіптік, сауда компаниялары, мемлекет және тұрғындар. Бұл ретте олар осы ерекше тауарды сатуды өздері жүзеге асырады. Қаржылық нарықты екіге бөлуге болады: қысқа мерзімді (ақша нарығы) және ұзақ мерзімді (капитал нарығы). Ақша нарығы есептеу құралдары нарығына (сату-сатып алу объектілері қазыналық және коммерциялық вексельдер, жоғары өтімділікке ие қысқа мерзімді құнды қағаздар болып табылатын) және банк аралық (несие мекемелерінің уақытша басы бос ақша қаражаттары банктер арқылы қысқа мерзімге банк аралық депозиттер ретінде орналастырылатын) несиге ыдырауы мүмкін. Капитал нарығында ұзақ мерзімді қарыздар мен құнды қағаздар қызмет етеді, сондықтан ұзақ мерзімді қаржылық нарық ұзақ мерзімді несие нарығы және құнды қағаздар нарығына бөлінеді.

№82 Несиенің мәні формалары. Банк жүйесі.