2. А.С.Пушкин лирикасының ерекшелігі Основные особенности лирики а.С.Пушкина

Лирика (гр. Lyra - лира аспабының сүйемелдеуімен айтылатын көркем әдебиет жанрының бірі) Лириканың басты ерекшелігі - адамның көңіл-күйін, сезім дүниесін тікeлей бейнелеп көрсетеді. Лирикалық шығар өлеңмен жазылады, онда автордың немесе кейіпкердің дүниеге көз қарасы, оның сезімін, нақты ойі көңіл-күйін суреттеу, әсерлеп бейнелеу арқылы көрсетіледі. Кез келген сезіну мен толғаныс Лирика тудыра алмайды, әлеуметтік-толғаныстар Лирика тудырады. Эпика жанры баяндауға негізделсе, Лирикалық шығарма адамның түрлі құбылыстан алған әсерін бейнелеп жеткізу шеберлігімен ұштасады.

Лирикалық шығармалар көпшілікке түсінікті болғанымен аса құнды. Мысалы, Пушкиннің «Чаадаевқа», «Еркіндікке», «Ауыл» секілді өлеңдерінде ақынның өзінің сезімдері мен өзіндік ойлары көрінеді

«Мен сізге ғашық болдым...» өлеңі бар адами құндылықтарды бойына жиғандықтан, барлығының көңілінен шығады. Оның өлеңдерінде ақынның образы қалыптасқан. Оның лирикалық әлемі сан тарапты. Дүниежүзі тарихында Пушкиннің лирикасына айналмаған елеулі оқиға жоқтың қасы. Оның өлеңдеріндегі адамгершілік өз халқының рухани қазынасымен сусындаған.

Оның бай жан дүниесі, жан сұлулығы көрініс тапқан. Пушкин шындықтың ақыны болған. Ол күнделікті, көз үйреніп қалған нәрселердің өзінен сұлулықты көре білген. Оның сұлулық, өлшемдік, гармониялық сезімі жоғарғы дәрежелі. Ол ойышыл суретші. Оның лирикасында сезімдер мимикамен көп суреттерледі. Мысалы, «Анчараға» өлеңінде ақын ашуды былай көрсеткен: "Но человека человек послал к анчару властным взглядом..."

Сонымен қатар, дыбыстық образбен күшті береді. Суреткерлігі мен живопистілігі күшті. ("Яд каплет сквозь его кору, к полудню растопясь от зною, и застывает ввечеру густой прозрачною смолою..."). Мысалы, "В багрец и в золото одетые леса..." ("Осень") деген жолдарда күзгі сурет көз алдымызға анық елестейді.

Ал, биографиялық фактілер шындықпен бірге берілген. Пушкин өз тағдырын орыстың тарихының бір бөлігі деп түсінгендіктен, оның лирикасынан сол дәуірдің үнін сезіледі.

Пушкин әдеби сезімі оан ритм таңдауға көмектескен. Мысалы мына жолдарда экипаж қозғалысы дәлме дәл суреттелген:

Долго ль мне гулять на свете

То в коляске, то верхом, 

То в кибитке, то в карете,

То в телеге, то пешком?

«Обвал» өлеңін оқығанда, тау жаңғырығы келеді:

И ропщет бор,

И блещут средь волнистой мглы 

Вершины гор.

Пушкин әлемнің сұлулығы мен гармониясына, табиғатқа, адами қатынастарға қатты қуана білген. Достық тақырыбы оның лирикасында алғашқы қатарда. Ол өмір бойы Дельвинмен, Пущинмен, Кюхельбекермен дос болған. «Чадаевқа» осындай өлеңдердің бірі:

Пока свободою горим, 

Пока сердца для чести живы, 

Мой друг, отчизне посвятим 

Души прекрасные порывы!

Әрине, махаббат тақырыбы! “Я помню чудное мгновенье”.

Душе настало пробужденье: 

И вот опять явилась ты,

Как мимолетное виденье, 

Как гений чистой красоты.

3.Виктор Гюго. «Париж – Құдай анасының соборы». Собордың сыртында грекше жазылған «рок» сөзі табылады. Ол кейін жоғалып кетсе де, осы сөзден цыган қызы, бүкір адам және шіркеу қызметкері туралы кітап шығады.

1482 жылдың 6 қаңтарында шоқындыру мейрамына байлпнысты Әділет сарайында сахыналық көрініс қойылады. Бұған кардинал Бурбонский мен Фландриядан келген елшілер қатысу керек болатын. Алайда, олар кешігіп жатады. Сонда халық шу көтереді. Басталсын деп. Пбер Генгуар осы қойылымның авторы. Бастауға рұқсат береді. Кіріспесін айта бастаған кезде, кардинал да келеді. Ақынның қойылымы бірнеше рет әр түрлі себептермен үзіледі. Нәски зауытының бастығы Копеноль барлығына қызық болып көрінеді. Ол Фландриядан келген. Ол мазақы адамдардың папасын сайлайық деген ұсыныс жасап, бүкіл жұртты өзіне қаратады. Ұтатын адам түрін әр түрлі қылып өзгертуі тиіс. Квазимодо жеңіске жетеді. Ол Құдай ана шіркеуінің қоңыраушысы. Өзінің түрімен ақ жеңіске жетеді. Оны мантияға орап, қала көшелерін аралауға шығады. Гренгуар пьессасы жалғасын таба ма деп ойлағанда, біреу алаңда Эсмеральданың билеп жатқанын айтып, барлық жұрт соған кетеді. Ол да Грев алаңына келеді. Эсмеральданың сұлулығына тәнті болады. Алайда, оны тақырбас адам сиқыршы деп алаңнан қуып жіберсе, ән айтқанда бір әйел оны қуып жібреді. Сол кезде алаңда Квазимодо бастаған жұрт көрінеді. Клод Фролло Квазимодоның үстіндегі мантиясын жыртып тастайды. Гренгуар Эсмеральданың артынан жүреді. Кенет шыңғырған дауыс естіледі. Екі ер адам қызды тұншықтырмақшы. Сол кездк тәртіп сақшылары да пайда болады. Екеудің бірі Квазимодо болатын. Ал, ақын ғажайптар сарайына түседі. Ол жерде барлық қайыршылар мен ұрлықшылар тұратын. Оны Алтын патшаның алдына әкеледі. Ол тек үйлнсе ғана құтылады. Үйленуге Эсмеральда келіседі.

Келесі күні Квазимодо сот алдына келіп, сабау керек деп үкім шығарылады. Он алты жыл бұрын Шіркеудің алдына баланы қалдырған. Оны Клод Фролло асыпайды. Сол себепті ол оның бар айтқанын істейді. Басында ол үкімді түсінбейді. Тек ағаш түбіне байланғанда ғана ұғады. Оны сабаған соң, халық оған тас лақтырып, күлкі қылады. Су сұраса, күлкі қылады. Эсмеральда оған су әкеліп береді. Бірнеше аптадан кейін Эсмеральданы құтқарған капитан Феб де Шатопер қалыңдығы Флер-де-Лис және оның құрбыларымен көңіл көтермек болады. Олар цыган қызын кешке шақырмақ. Билету үшін. Алайда, Эсмеральданы көргеннен кейін өз шешімдерінен айығады. Себебі, ол өз сұлулығымен әрінен артық еді. Эсмеральданың ешкісі «Феб» деген сөзді жазып шыққанда, оның қалыңдығы талып қалады. Қызды үйден қуады. Квазимодо оның сыртынан қарап жүреді. Клод Фролло да. Олар оның жанында жүрген біреуді байқайды. Ол Пьер Гренгуар болатын. Клод Эсмеральда туралы бәрін сұрайды. Ол пәктігін ата анасын табу үшін сақтап жүр. Себебі, амулет тек пәк қыздарға көмектеседі. Оны бәрі ұнатады. Тек Роланд мұнарасындағы әйел мен шіркеу қызметкері ғана оны ұнатпайды. Ешкісіне фокустары өзі үйретеді. «Феб» деп жазуды екі ай үйретіпті.

Бір күні Феб екеуі кездеседі. Ол өзінің амулетін де құрбан етпек. Екеуі сүйісіп бастағанда, оның артынан қанжалды көреді. Өзі талып қалады. Көзін ашқанда барлығы сиқыршы Эсмеральда капитанды өлтірді деп айтады. Бір ай өтеді. Гренгуар ме ғажайып сарай Эсмеральданың жоғалғанына алаңдауда. Пьер Әділет сарайының алдындағы сотты байқайды. Ол Эсмеральданың соты еді. Ол мен істемедім деп айтады. Оны ұрып соққандықтан, ол өзінің сиқырышы, капитанды өлтіргенін. Және жеңіл жүрісті екенін мойындайды. Оны дарға асу керек. Клод Фролло Эсмеральдаға келеді. Ол оған менімен қашып кет дейді. Қыз келіспейді. Ол Феб өлді дейді. Алайда, ол тірі қалып, қайта өз қалыңдығына қосылады. Дарға асу күні барлығы алаңға қарайды. Алайда, Квазимодо Эсмеральданы құтқарады. Содан бастап, ол шіркеуде тұрады.. Квазимодо цыганкаға свисток береді. Көмек керек болса шақыр дейді. Клод оған тиіскен кезде, Квазимодо оны құтқарады. Ғажайыптар сарайы қызды құтқармақ болады. Квазимодо Жеан Фроллоны өлтіреді. Гренгуар Эсмеральданы шіркеуден шығарып, Клодқа апарады. Ол соңғы рет өз сезімін білдіреді. Цыганка келіседі. Клод оны Роланд мұнарасына қарай апарады. Әйел оны қолынан ұстап жібермейді. Цыгндар менің қызымды алған дейді. Қолындағы қызымның аяқ киімі деп аяқ киім көрсетеді. Эсмеральда соның қызы болып шығады. Екеуі кеш табысады. Бірақ, Эсмеральданы ұстайды. Ол өледі.