2.Э.Хемингуэй. «Шал мен теңіз». Көркемдік ерекшелігі.

1899 жылы 21 шілдеде Чикаго түбіндегі Оук-Парк қалашығында дәрігер отбасында туған Эрнест Миллер Хемингуэй – әлем әдебиетінің жарық жұлдызы. Заманында оны ХХ ғасырдың Байроны деп те атаған.

Хемингуэйдің қаламгерлік стилі ХХ ғасыр­дағы әлем әдебиетіне нақты әсер етті. Бүкіл дү­ние даусыз мойындаған жаһандық жазушы­лар­­дың бірі ол.

Қалам­гердің «Фиеста», «Күн көтерілгенде», «Қош бол, майдан!», «Килиманджаро – қарлы тау», «Қоңы­рау кімді шақырады?», «Мұхиттағы аралдар», «Жаныңда жүрер мереке» сияқты атақты туындылары әлемге әйгілі.

«Шал Гольфстримге қайығымен бір өзі ғана шығып жүрді. Міне, сексен төрт күн болды, теңіз­ге күнде шығады, бірақ қармағына әлі де ештеңе іліккен жоқ. Бастапқы бір жарым айдай уақыт бойында бұған бір бала серік болған еді. Күндер өте берді, қолға балық түспеді, содан соң баланың ата-анасы күдер үзіп, бұл шалды «жолын қырсық шал­ған сорлы-бейбақ» десіп, балаға енді басқа қайыққа ауыс деп әмір еткен-ді. Басқа қайыққа бар­ғанда бала­ның жолы болып, серігі мен екеуі алғашқы аптаның ішінде-ақ үш ірі жайын ұстаған-ды» – повесть осылай басталады (аударған – Нығ­мет Ғаб­дуллин). «Шал­дың бетін басқан таңдақ мо­йынға дейін жайылып тараған; екі қолы тілім-тілім, бұл – қармаққа ілінген ірі балықты судан сүйреп шы­ғарған кездерінде алақанды тіліп кеткен қармақ­баудың іздері. Жақында түскен жара­ның орны емес, талайдан қаңсып жатқан қуаң жердің жары­ғын­дай. Шалдың өңі де, киімі де – бәрі де тозған, тек көнерген көзінде ғана ерекше бір нұр бар, теңіз суы түстес жанары қайсар адам­ның қалпын танытады» – жазушы кейіпкерін осылай таныстырады. Соңғы сөйлемнің орысшасы былай: «Все у него было старое, кроме глаз, а глаза были цветом похожи на море, веселые глаза человека, который не сдается». Мәсе­ле орысшадағы 16 сөздің қазақ­шада 21 сөзге жет­кенінде де емес, мәселе бұл адамның «еш­те­ңеге бой бермейтін» қасиетінде.

«Веселые глаза человека, который не сдается» деген тіркестің бүкіл шығарма концепциясы үшін қаншалықты маңызды екенін біз көп өтпей-ақ көре­міз. Қайығына мініп, теңіз төсіне шыққан шал тал түс шамасында-ақ қармағын қаптырады. Тәжі­рибелі балықшы оның бірден-ақ алып жайын екенін айнытпай таниды. Қайық-майығымен қоса айдын төсіне тартып әкетіп барады, әкетіп барады. «Япыр-ай, бұл бір ғаламат ірі балық болды, мұ­ның қанша жасқа келгенін бір құдайдың өзі ғана білер. Мұндай күшті балық қармағыма бұрын-соңды ілініп көрген жоқ еді. Ал енді тіпті қызық балық! Әлі бір бұлқынып тулаған жоқ, соған қара­ғанда өте ақылды болса керек», дейді шал. Оның қуаты қаша бастаған қолдары қарысуға айналды. Жазушы теңіз стихиясын ғажайып нақтылықпен, қолға ұстатқандай етіп суреттейді. Сол арпалыс­пен күн өтеді, түн өтеді. Ақыры әлгі алып балық судан бүкіл тұрқымен көтеріліп шығады. Сөйтсе, жайын қайықтан да үлкен екен! «Қария қармақ­бау­ды тастай беріп, табанымен басты да, қолына гарпунды ала салып, шалқая беріп, бар пәрмені­мен балыққа сілтеп қалды; жайынның бауыр қанатының артқы жағынан дәл бүйіріне қадады гарпунды. Үшкір темір балықтың жұм­сақ етіне кірш етіп қадалған соң, шал оны енді бар салма­ғын сала итеріп, бойлата берді. Балық сонда ғана ышқынып қалды, бүйіріне ажал найзасы қадалып тұрсадағы өзінің зор тұлғасына, әсемдігі мен қуатына бейне масаттанғандай жоғары ырғыды. Қайық пен шалдың үстінде – ауада бір сәт асылып тұрғандай болды да, теңізге қайта күмп беріп құлағанда шалды да, қайықты да суға көміп кетті». «Аппақ күмістей жайын балық толқында ақы­рын ғана тербетіліп жатты». Шығарманың нағыз ширыққан шағы осы тұста басталады. Неге десеңіз, жаңағы жайын балықтың суға аққан қызылала қанының иісіне… акулалар жан-жақтан жинала бастайды. Олар жайынның етін жұлмалап жеуге кіріседі. Енді шал акулалармен айқасқа тү­се­ді. «Екі акула қайыққа жақын келді. Біреуі жарқ етіп қайық­тың астына қарай сүңгіп жайынның етіне ауызды салып жұлқып қалғанда, қайықтың дір ете түскенін байқады шал. Ал екінші акула қиық­ша біткен сарғыл көзімен қарттың қимы­лын бағып қарай берді де, аузын арандай ашып атылып кеп, дәл манағы акуланың талқандап кеткен жері­нен қапты. Жыртқыштың қоңырқай төбесінен ар­қа­сына қарай тартылған сызаты шалға анық көрін­ді, қарт сол межемен акуланың дәл қарағұсын нысанаға алды да, сабына пышақ байланған ескек­пен періп қалды; пышағын қайыра суырып алып, енді акуланың қиықша көзіне қадады. Акула бұлғаң етіп, балықты тастай беріп, жұлып алған кесек етін жұтып, төмен қарай сусыды». Қысқасы, содан акулалармен арпалыса-арпалыса келіп, олар жан-жақтан жайын балықты қар­пып асай-асай береді, шалдың қайығы Гавана­ның оттарын бетке алады. Акулаларға сілтей жүріп шал гарпунынан да, пышағынан да, шоқпарынан да айырылады. Жағалауға жеткенше алып жайыннан тек қаңқа – скелет қалады. Жа­ғалауға жеткен соң шал балық­тың басын бала­­ға сыйға тартып, қаңқасын сол жер­дегі ресто­ранның жанына іліп кетеді де, қал­жыраған күйі сұлай түсіп, ұйқыға бас қояды. «Тағы да ет­петінен жатыр, серік баласы қасында қарауыл­дап отыр. Шал түсінде арыстандарды көріп жатты» – Хемингуэйдің теңіз симфониясы осындай нотамен аяқталады.

Хикая алғаш жарияланғаннан-ақ әлем әде­биетіндегі елеулі құбылыс деп танылды. Жазу­шы­ға 1954 жылы Нобель сыйлығы берілгенде ресми құ­жатта: «Шал мен теңізде» тағы да танылған баян­дау шеберлігі, сондай-ақ бүгінгі прозаға жаса­ған ықпалы үшін» деп көрсетілген еді. Бұл туынды Америка әдебиетінің ең үздік үлгілерінің бірі. «Шал мен теңіз» – хикая-тәмсіл. Ол Хемингуэйдің өмірдің мәні жөніндегі ой-толғамдарының асқар шыңы. Жазушы өзінің шығармаларын сегізден бір бөлігі ғана су бетіне шығып тұратын айсбергке теңе­ген. Хемингуэй мәтіндері – айсбергтің сондай бөліктері. Айтқандай, әдебиеттанудағы «айсберг қағи­даты» атауы жазушының осы бейнелі образынан шыққан. Шал мен теңіз деген ұғымдардың өзі айна­лып келгенде адам мен табиғат, өткінші мен мәң­­гілік деген проблемалардың бейнелі атауы емес пе. Шығарманың аллегориялық сипаты, фи­ло­со­фия­лық астары жөнінде жүздеген зерттеулер жазыл­ған. «Повесть жазушының отыз жылғы ең­бек-ізденістерінің нәтижесіндей қабылданды. 1936 жылғы «На голубой воде» атты очеркінде журналист Хемингуэй бір балықшының теңізде үлкен балықпен жалғыз қалғанын баяндаған еді. Очеркте кәрі балықшының балық ұстауы, бірақ оған ие бола алмай айырылып қалуы – акула­лар­дың жемі бол­ғаны айтылған», деп жазады белгілі ға­­лым Айгүл Ісмақова. «Ерлік, адам рухының мо­йы­­майтындығы қаламгерді өмір бойы толған­ды­рып келген, «Шал мен теңіз» повесін Хемингуэй шы­ғар­машы­лы­ғы­ның асқақ шыңы, оның «аққу әні» деп қарауға болады. Повестің аллегориялық ма­ғы­на­сы кейіп­кер­дің – 84 жастағы қарт куба­лық­тың «Адамды құр­ту­ға болады, алайда оны жеңуге болмайды» деген сөзімен берілген», дейді Т.Грудкина.

Қандай қаламгердің де бүкіл шығармашылығы тұп-тұтас ұлылықтан тұруы қиын. Бәлкім, мүмкін емес. Хемингуэйдің ұлы жазушы ретіндегі даусыз сипаты, біздіңше, адам жалғыздығы тақырыбын кейіпкерін ұшы-қиыры жоқ мұхит төсіне алып шығу арқылы шешкендігінен көрінеді. Әрине, күн көру, қорек ету қажеттігі болмаса, мына өмір тір­шілік үшін күрестен тұрмаса, шал да мұхит төсіне шығандап, Жаратқанның тағы бір мақұлығын – балықты өл­ті­ріп жатпас еді. Хемингуэй хикаясы адам рухы­ның ұлылығын, адам күшінің мүмкін­дігін сон­ша­лықты кемел көркемдікпен, керемет кернеумен көрсетіп берген. «Шал мен теңіздің» адамның өмір үшін күресін көрсететіндігі жайында жүз­де­ген, бәлкім, мыңдаған рет жазылған. Сонымен бірге, бұл хикая адамның өмірмен күресі жөнінде де деудің еш артықтығы жоқ.

«Шал мен теңіз» адамның мына дүниеге жала­ңаш келіп, жалаңаш кететінін, ешкімнің ештеңе алып кетуі мүмкін еместігін, бар мәселе тал бесік пен жер бесіктің арасындағы жолыңды лайықты өтуге, адам атын алу үшін, адам болып қалу үшін күнбе-күн күресуге тірелетінін тағы да еске салады. Хикаядағы шал, былайша қара­саңыз, жеңілген сияқты. Күн-түн жағала­сып жүр­генде жағалауға балықтың тек сүйегін жет­кізсе, сол аралықта талай күшін кетірсе, талай қару-жабдығынан айырылса, жеңілгені емей немене? Жоқ. «Адам жеңі­ліс үшін жаралмаған» (Эрнест Хемингуэй). Шал ең бастысы өмір үшін, өзі үшін күресте жеңіп шық­­ты. Жағалауға же­ңімпаз болып оралды. Әйт­песе, мұндағы жұрт оны енді қуаты қайтты, күні бітті дегенге көшкен-ді («Шалдың қайығының маңына ба­лық­­шылар жиылып қалған еді, қайыққа қосақ­талған ғаламат нәрсеге бәрі таңдана қара­са­ды; біреуі шалбарының балағын түріп алып, су ішінде жайынның қаңқасын жіппен өлшеп жатыр»). Сын сағатта шыдас берді. Рухын сақтап қал­ды. Қал­жы­рап келіп ұйқыға құлағанда тү­сін­де қайтадан арыстандарды көре бастады.

3.Данте Алигьери. «Құдіретті комедия» Данте Алигьери (май 1265. Флоренция – 14.9.1321. Ровенна) – итальян ақыны. Дворян әулетінен шыққан. Жасынан теологиямен, философиямен, астрономиямен, орта ғасырлық схоластикамен терең шұғылданды. Флоренцияның саяси өміріне белсенді араласты. Көпестердің мүддесін жоқтаған «ақтар» партиясында болды. Қала дворяндарының партиясы – «қаралар» ақтарды жеңеді де, Дантені отқа өртеу, дүние мүлкін конфискелеу туралы үкім шығарады. Осыдан кейін Данте бүкіл Италияны шарлап кетеді. Өмірінің соңғы 6 жылын Ровеннада өткізеді. Данте Беатриче деген әйелге ғашық болады, оның өміріне арнап жыр шығарған. Бұл жыр мен Дантенің басқа да прозалық шығармалары «Жаңа өмір» (1292) ктітабына енген. Оның моральдық, философиялық трактаты саналатын қара сөзбен өлең аралас «Пир» (1307-1308) шығармасы мол кездегі ресми тіл – латын тілінде емес, итальян тілінде жазылған. Халық тілін қорғау ниетімен «Халық сөзі туралы» (1305) атты кітап жазды. Онла бүкіл Италия үшін біртұтас ұлттың тіл жасау жөнінде пікір айтқан. «Монархия ттуралы трактатында» (1312-1313) дүние жүзі монархиялық идеалды қорғады. Дантенің дүние жүзіне даңқы шыққан әйгілі шығармасы «Құдіретті комедия» (1307-1321). Бұл поэманы орта ғасырлық мәдениетінің көркем синтезі деп санауға болады. Әдебиетке Данте орта ғасырдың ақырғы ақыны және жаңа заманның алғашқы ақыны болып кіреді. Ақын М.Мақатаев «Комедияның» 1-бөлімін қазақ тіліне аударды, ол 1971 ж. жеке кітап болып шықты.

«Құдіретті комедия» Данте бас кейіпкер, Беатриче ғашығы, Вергилия ежеогі грек ақыны, Харон өлілерді өзеннен өткізеді. Тозақ.

1. Лимб. Шоқындырылмаған сәбилер. Дінсіздер. Даналар мен ақындар. Қатты қиналмайды. Тек мұңаяды, қайғырады.

2. Минос шайтан. Күнәхарлардың тозақтығы орнын анықтайды. Клеопатра, Елена Прекрасная, Франческа

3. Қанағаттанбаған, тойымсыздар. Цербер айуан, ит. Жерлесі Чакко. Еске алу.

4. Сараң, ысырапшылдарды жазалау; Папа, кардинал. Плутос шайтан.

5.Стигий болотасы.. Жалқаулар мен ызалылар. Флегий шайтан, ескекші.

6. Тозақ қаласы. Дит. Табыт Фарината, Гвидо

7.Тау ортасында. Қоғаушы шайтан, жартылай өгіз.

Жақындарынан қиналғандар. Өз өздерін өлтіргендер. Құдіретін қинағандар.

8. Алдап, өтірік айтқандар. Әйелдер айн, Өтірік айт, Шіркеулік қызм, Жемқорлар.

9.Мұз асты. Өркөкірек, ыза, ашу, сараң, ысырап.

Тазару бөлімі. Күнәдан тазару. Катон қарсы алады. Әйелі Марция. Сарделло көмектесті.

Жұмақ.

1. Ай. Обет ұстанбағадар.

2.Меркурий.

3. Венера. Махаббат. Күлкі. Флоренция шайтан мекені.

4. Күн. Даныша Фома Аквинский.

5.Марс. Каччагагвида.

6.Юпитер. Әділеттер мекені. Қыран.

7. Сатурн. Ағартушылар мекені.

8.Праведники. Дұрыс жолға түсушілер.

9.Құдіретті символ. Кристалды аспан.

10. Бернард. Эмпирея. Сәбилер мекені.

Тазару бөлімі. Күнәдан тазару. Катон қарсы алады. Әйелі Марция. Сарделло көмектесті.

№ 19 билет 1.Карло Гольдони – итальян театрының реформаторы Крупнейший итальянский драматург Просвещения, реформатор комедийного театра Карло Гольдони (Carlo Goldoni, 1707 — 1793) родился в Венеции, получил образование в иезуитской коллегии в Перудже, затем в доминиканской коллегии в Римини.

С детства Гольдони увлекался театром; в 11 лет он сочинил комедию. Свою первую пьесу, которая была поставлена на сцене, — «Венецианский гондольер» — он написал в 1733 г. и приблизительно с этого же времени начал писать для театра.

Художественное наследие Гольдони огромно: помимо «Мемуаров» и сценариев для импровизированной комедии (комедии дель арте, или комедии масок) им было написано более 150 комедий, 18 трагедий и трагикомедий, а также оперные либретто, интермедии, сатиры, диалоги и т. п.

В историю итальянского театра Гольдони вошел как реформатор комедии. В своей деятельности он учитывал сложившиеся до него театральные традиции: популярную в XVIII в. импровизированную комедию, творческий опыт своих литературных предшественников, а также очень сильные в Италии традиции мольеровского театра.

С передовыми мыслителями XVIII в. Гольдони роднил культ разума и понимание «природы», лежащее в основе как его эстетических взглядов, так и общественно-политических убеждений

Гольдони не только создавал новую драматическую форму, но и насыщал ее новым идейным содержанием, придающим его комедиям подлинно национальный и глубоко народный характер. Просветительская критика быта и нравов феодальной и буржуазно-патрицианской аристократии, которой пронизаны многие из лучших комедий Гольдони, не перерастала в политические призывы к разрушению всех и всяческих бастилий. Зато в этих комедиях содержалась такая острая демократическая критика темного царства буржуа-«самодуров», какую в XVIII в. нечасто можно было обнаружить даже у самых передовых идеологов третьего сословия. Он по-революционному смелым реалистом.

Реформу итальянского театра Гольдони осуществлял медленно и постепенно. В своем творчестве он опирался на традицию лучших образцов ренессансной комедии (особенно большое значение Гольдони придавал «Мандрагоре» Макиавелли), на литературно-эстетическую теорию ранних итальянских просветителей (Гравина, Муратори, Маффеи) и на опыт некоторых своих непосредственных предшественников (П. Я. Мартелло, Дж. Джильи и др.). Однако в отличие от драматургов раннего Просвещения Гольдони был непосредственно связан с практикой современного ему венецианского театра, в котором по-прежнему господствовала любимая широким зрителем комедия дель арте. В 1734 г. Карло Гольдони стал постоянным драматургом труппы венецианского антрепренера Д. Имера, для которого работал в течение восьми лет. Гольдони всегда был связан с актерами и писал комедии, учитывая их индивидуальность. Поэтому переход от одной к другой труппе неизменно сопровождался изменениями в его драматургии.

2. Ранның поэзиялық шығармалары Хикмет Назым Ран — турецкий писатель, поэт, драматург, сценарист и общественный деятель. Годы жизни 1902-1963.

В период с 1916 по 1919 года Хикмет являлся офицером-стажером и курсантом в ВМФ Османского халифата. В 1921 году он покинул Стамбул и переехал в Анатолию, в которой в то время располагался центр национально-освободительного движения, возглавлял которое Кемаль-паша (Кемаль Ататюрк). В Анатолии он преподавал в лицее города Болу. Затем, воодушевившись происходящим в России, и под влиянием революционных идей, он едет в Батуми, а потом в Москву. В Москве он поступил в Коммунистический университет трудящихся Востока, на факультет

«Экономика и общественная жизнь» (1922-1924 годы). В 1922 году Хикмет стал членом коммунистической партии Турции.

В Турцию вернулся в 1924 году, там стал работать в журнале «Айдынлык». В этот период в его стихах встречаются элементы футуризма. Из Турецких поэтов он первый, кто стал использовать верлибр и акцентный стих.

Эта книга выпускалась с приложением в виде брошюры под названием «Национальная гордость» (это был сокращенный перевод работы «О национальной гордости великороссов» В.И. Ленина).

Творчество Хикмета Назыма Рана оказало значительное влияние на становление турецкой поэзии, он ввел в нее свободный стих, а также экспериментировал с поэтической формой. Литературоведы Турции считают Хикмета крупным реформатором турецкого поэтического языка.

Сам Хикмет на родине сразу был арестован и провёл в тюрьме восемь месяцев. После освобождения публиковал стихи, романы, рассказы, статьи, эссе и пьесы в ежедневной газете «Akşam». В 1929 году вышли в свет его сборники стихов «835 строк», «Джоконда и Си Я-у». Тогда же он начал работать в редакции авангардистского журнала «Resimli Ay» («Иллюстрированный ежемесячник»), который вызвал фурор в интеллектуальных кругах. В то время Хикмет познакомился с Пирайе Алтиноглу, которой тогда было 22 года.

Несмотря на репрессии со стороны государства, литератор быстро получил общественное признание, в 1930—1932 годах он выпустил пять сборников стихов и две пьесы. Впрочем, произведения Хикмета часто подвергались цензуре, а самого его неоднократно арестовывали. За сборник стихов «Телеграмма, поступившая ночью» (1932), в которой автор призывал турецких коммунистов стойко бороться за демократию, в 1933 году он был обвинён в участии в запрещенной организации и стремлении свергнуть режим, арестован и осуждён на пять лет лишения свободы (через год освобождён по амнистии). В дальнейшем почти после каждой книги его приговаривали к тюремному заключению.

1933—1935 годы Хикмет провёл в тюрьме в Бурсе, где написал революционную «Поэму о шейхе Бедреддине Шимавне» и «Письма к Таранта Бабу» — поэму о вторжении итальянских фашистов в Эфиопию. В сборнике стихов «Портреты» (1935), поэме «Письма к Таранта Бабу» (1935) и публицистической работе «Немецкий фашизм и расовая теория» (1936) он разоблачал фашизм и его турецких сторонников.

Но творческая деятельность Хикмета продолжилась и в тюрьме: в частности, за решёткой он перевел «Войну и мир» Льва Толстого, написал цикл стихов «Письма из тюрьмы» и эпопею «Человеческая панорама из моей страны». В тюрьме он знакомится с молодыми художниками Орханом Кемалем и Ибрахимом Балабаном. В 1948 году он влюбился в дочь своего дяди Мюневвер Андач (Берк), посвятил ей ряд стихотворений и наконец, выйдя из тюрьмы, женился на ней, расставшись с Пирайе.

3.Анна Зегерс. «Жетінші крест».Өмірі.Зегерс родилась в еврейской семье, отец — антиквар и художественный эксперт. Училась в Кёльнском и Гейдельбергском университетах. В 1925 году Зегерс вышла замуж за венгерского писателя и социолога Ласло Радвани, с которым у Анны Зегерс родилось двое детей. Член Коммунистической партии Германии с 1928 года (с 1947 года член СЕПГ).

В 1933 году после прихода к власти нацистов Зегерс была ненадолго арестована гестапо, а её книги сожжены, после чего она иммигрирует во Францию. Фактически именно это обстоятельство делает из "обыкновенной домохозяйки и матери семейства" писательницу, пламенного борца с фашистской идеологией. В 1940 году гитлеровские войска вступают во Францию, и Анна Зегерс из оккупированного Парижаперемещается на юг, в Марсель. В 1941 году она перебралась в Мехико, где основала антифашистский «Клуб Генриха Гейне» (нем. Heinrich-Heine-Klub) и журнал «Свободная Германия» (нем. Freies Deutschland).

После окончания Второй мировой войны, в 1947 году она вернулась в Германию и поселилась в Берлине.

Зегерс была членом Всемирного Совета Мира и Комитета по международным Ленинским премиям; председателем Союза немецких писателей (1958—1978); членом Немецкой академии искусств.

Краткое содержание

ГЛАВА ПЕРВАЯ

Действие происходит в Германии в нескольких деревнях вокруг Концентрационного лагеря Вестгофен. Повествование ведет один из заключенных, но непонятно, кто, потому что он все время говорит «мы». Около барака номер три были спилены под человеческий рост необычайные деревья — семь платанов. К ним прибили доски, они казались издали семью крестами. В бараках очень грязно и сыро. Начался дождь.

Франц Марнет — работник хим. завода едет на работу на велосипеде. У него хорошее настроение.Проезжает мимо пастуха Эрнста.

Франц любил на работу ездить один и немного был раздосадован тем, что ему придется ехать вместе с Антоном Грейнером, с которым он встретился по дороге. Антон заговорил с Францем.Грейнеру показалось, что утром что-то стряслось — он привел в доказательство странное поведение военных. Сначала Франц не понял и думал, что это бред. Но потом он вдруг сам почувствовал в воздухе, что-то случилось.

В столовой от Антона, что из лагеря бежали несколько человек, говорят, большинство уже схватили.

Георг Гейслер лежал в трясине. Побег обнаружен. Повсюду бегают военные, воет сирена. Очень густой туман. Одного беглеца поймали — Бейтлера.

Фаренберг — комендант лагеря — в своем кабинете думает, что это сон. Все соответствующие подобному событию (побегу) мероприятия уже были сделаны, приказы отданы. Оставалось только ждать, пока поймают беглецов. Когда приволокли избитого Бейтлера, следователи Оверкамп и Фишер вошли в ворота лагеря. Оверкамп приказал немедленно вызвать врача и был зол на то,что беглеца сейчас даже допросить будет невозможно, настолько сильно его избили.

Георг все полз. В голове у него всегда вырисовывался образ Валлау, который как бы мысленно давал ему советы, что делать и чтобы он не сдавался и не поддавался панике и страху.

Когда он вышел на дорогу, он повстречал старика по прозванию Грибок, бабушку, «по прозванию Корзиночка» и ее внучку. С ними он дошел до деревни. Вдруг резко появился мотоцикл. Георг перепрыгнул через стену, утыканную сверху битым стеклом. Его не заметили, но его рука была вся в крови и ужасно болела. Это была стена сельскохозяйственного училища. Рядом был сарай,в котором Георг оделся в чью-то коричневую вельветовую куртку с молнией, обувь и брюки. Взял машинную часть, что лежала у двери, и пошел с ней на улицу «ведь такая ноша указывает на определенность пути и узаконивает несущего». Когда его остановил патруль, он показал ярлычок фирмы с детали от машины, и его отпустили. Он дошел до деревни Бухенау. Вдруг деревню оцепили. Георг спрятался в ближайшем дворе за дровами.

Фриц Гельвиг — ученик с/х школы, садовник — обнаружил в сарае пропажу куртки, на которую он долго копил и сообщил в полицию.

Во дворе женщины снимали белье с веревок. Георг все еще прятался за дровами. Во двор пришли обыскивать, но в соседнем доме нашли другого беглеца. Это был Пельцер. Георг узнал об этом,потому что о пойманном сказали, что он в очках. А только Пельцер носил очки. Все в деревне решили, что больше опасности нет и больше беглецов нет. Пельцера доставили в лагерь и стали допрашивать. Ему сказали, что Георг Гейслер уже пойман и дал показания.

Георг лежал в поле и думал о том, что ему непременно надо попасть к Ленни. Это девушка,с которой он познакомился за 21 день до ареста. Он опять думает, что бы посоветовал ему Валлау.Один шофер подбросил его. Они ехали, и их остановили на посту. Военный долго рассматривал Георга, потому что он подходил по описанию, которое разослали по всем постам (куртка коричневая, вельветовая), но отпустил машину. Через некоторое время водитель молча высадил Георга по середине дороги и уехал. Георг дотопал до ближайшего города и зашел в собор.

Франц и Георг познакомились очень давно и сначала не полюбили друг друга, а потом они подружились и долго жили вместе, пока Георг не увел у Франца девушку Элли. Даже женился на ней, и у них был ребенок, но она от него ушла.

ГЛАВА ВТОРАЯ

Собор закрыли, и Георг там ночевал.Альфонса Меттенгеймера — отца Элли — вызвали в гестапо для допроса. Его спрашивали по поводу Георга Гейслера (мужа его дочери), но Альфонс сказал, что не желает знать этого мерзавца и его отпустили.

Георг случайно зашел к частному доктору Герберту Левенштейну (еврею, который работает врачом) и тот, догадавшись, кто такой Георг, очень испугался и перевязал ему руку бесплатно.

В гостинице «Савой» ловили вора. Толпа думала, что это вор. А это был один из беглецов. Беллони в обыкновенной жизни — Антон Мейер. Ему выстрелили в ноги, когда он сидел не крыше. Он упал посреди гостиничного двора. Беллони умер в больнице. Разговор врачей: «Какое вам дело до его ног? Не от них же он умер».

Георг шел вдоль Рейна, он обменял у лодочника куртку на свитер, потом пошел дальше, но к нему привязался Щуренок — один из рыбаков. Он довел Георга до косы и признался, что ввел в заблуждение Георга, чтобы рыбаку было не скучно идти. Георг уже собрался обратно. Вдруг из кустов вышел полицейский, когда он попросил документы у Георга, тот побежал. Ему удалось сбежать. Он опять оказался в городе. Зашел в кафе. У грузчика он узнал имя женщины, котораякуда-то собиралась ехать на грузовике — фрау Биндер. Он забрался к ней в машину и начал рассказывать что-то о дальних родственниках, больнице и т. д. Через пару глав, его высадили.

За Альфонсом Меттенгеймером установили слежку, и он ее заметил. За домом его дочери — жены Георга — тоже. Когда к ней пришел в гости поклонник Генрих Кюблер, военные перепутали его с Георгом, схватили его и увезли на допрос, там жестоко избили.

Это примерно 128 страница. Всего страниц 390. Дальше подробно рассказывать нет смысла. Итак.Георг все ходит. Он пришел к Ленни, но она сделала вид, что не узнала его, и он ушел. Валлау поймали. Его жена готовила побег и оставила ему одежду и деньги в сарае на даче у друзей. Вот друг и сдал его, а потом повесился. На допросе Валлау молчал, так как считал себя уже мертвым.Теперь осталось на свободе только 3 беглецов: Георг, Фюльграбе и Альдингер. Их фотографии поместили в газете. С Фюльграбе Георг случайно встретился на остановке, тот сообщил Георгу, что собирается сдаться. История старика Альдингера проста — на него доложил в гестапо, чтобы получить должность. Когда он сбежал, он просто шел прямо, ведомый каким-то внутренним чувством ориентира. Он дошел до своей деревни, лег под кустик отдохнуть и умер. Его нашли и похоронили. Остался одни беглец — Георг. Он пришел к старому школьному другу — Паулю Редеру. Тот решил помочь Георгу, сходил к его старым товарищам, но одного уже посадили,а второй Зауэр сделал вид, что не знает Георга. Под видом двоюродного брата, Пауль устроил Георга к своей тете Катарине Грабер на сутки. А сам пошел за помощью к Фидлеру — коллеге по работе. Тот поселил Георга у семьи Кресс. Пауля увезли на допрос.

А в это время Франц рассказал Герману, как выглядит Пауль. И один из товарищей Георга — Зауэр тоже рассказал, что Пауль приходил. Герман решил передать паспорт Георгу.

Пока Георг был у Крессов, Фидлер вспомнил еще одного товарища, который тоже может помочь — Рейнгардт. Пришел к тому все рассказывать, а тот уже все знает и у него готовые документы на имя Георга и деньги. Получилось так, что Георгу одновременно с двух сторон помогали.

С документами Георга отвезли на пристань, в кафе он познакомился с официанткой Марией. А его ждал пароход «Вильгельмина». Там был человек, по которому сразу ясно, что он «готов на любой риск».

Заканчивается продолжением первой страницы, где кто-то рассказывает. Становится понятно, что это говорит заключенный уже после побега, когда уже назначили нового коменданта в лагерь.

№ 20 билет 1.Лессинг – неміс ағартушысы. Готхольд Эфраим Лессинг 22 қаңтарда 1729жылы Камен Саксония қ—15 ақпан 1781 Брауншвейг қ. неміс ақыны, драматург, теоретик және әдеби критик. Неміс классикалық әдебиетінің негізін салушы.Лютерандық сенімде болған(дін); Лейпцикте оқыған. Ол өзіне Берлинде, Дрезденде, Венеде және Гамбургте жұмыс таппағандықтан, тұрақты ақша табу үшін Вольфенбюттелде 1769 жылы библиотекада жұмыс істеді. Лессинг бұл жерде 12 жыл өмір сүрді.Ерте жасынан бастап өлеңдер шығарып, пьесалар жаза бастады. Мектеп бітір.кейін Лейпциг университетінде (1746—1748) физика математикалық факультетінде оқиды.1748 жылы Виттенбергке қайта келіп сол жердің университетіне түсіп оқып бітіреді.Берлинде ол ағартушылар Мендельсон және Николаи Раномен танысады. Оның поэзияға драматургияға деген қызығушылығы жоғары болады, сондықтан бала кездегі достары оқыған емес, театр саласындағы адамдар болды. Газетте сотрудник болып тұрып, аударумен айналысады. 1751 Виттенбергте магистр атағын алады. 1755 жылы Лессингке ең алғаш отбасылық «мещанскую» драммасы және «Мисс Сара Сампсон» деген пьессасы оған атақ даңқын көтерді.1759 дан 1765 жылға дейін «Письма, касающиеся новейшей литературы» деген шығармасын жазып шығарады және ол Германияға үлкен әсерін қалдырып, Лессингке неміс журналистикасында жұмыс дайын болады. 1760 жылы Лессингте Силезии губернаторының секретары болып жұмыс істейді. 1766 жылы ол трактат «Лаокоон, или О границах живописи и поэзии» трактатын жазып шығады. 1781 жылы Брауншвейкте қайтыс болған.

 Пьессалары:«Минна фон Барнхельм, или солдатское счастье», «Эмилия Галотти», «Мисс Сара Сампсон»,«Натан Мудрый».др. труды«Материалы к Фаусту», «Гамбургская драматургия»,«Воспитание человеческого рода»Комедиялары: Минна фон Барнхельм немесе «Солдатское счастье».

2.Абулькасим Лахути шығармаларының тақырыптық сипаты. Лохути Абулькасим (Гасем) Ахмад-заде 1887 жылы 4 желтоқсанда батыс Иранның Кирманшах деген жерде етікшілер отбасында дүниеге келген. Ерте жасынан өзінің еңбектік жұмысын бастады. Басында әкесінің қасында көмектесіп жүргенмен, кейінірек слесарларда оқыды.

Через некоторое время после поражения иранской революции 1905—1911 гг. Лахути, приговоренный к смертной казни, эмигрирует в Багдад.

В апреле 1915 года он возвращается на родину и вновь принимает непосредственное участие в национально-освободительной борьбе своего народа. Вскоре после февральской революции 1917 года происходит первое знакомство Лахути с большевиками, находящимися в русских оккупационных войсках в Иране. Это оказало огромное воздействие на дальнейшее идейно-политическое развитие поэта-революционера.  В декабре 1917 года, когда с началом вывода русских войск советским правительством английские империалисты приступили к оккупации Ирана, Лахути снова эмигрирует, на этот раз в Турцию, в Стамбул — возможный путь в Советскую Россию был тогда уже перерезан войсками англичан и белогвардейцами. 

В конце 1921 года он без разрешения возвращается в Иран и через некоторое время возглавляет второе тавризское восстание, известное также под названием «Восстание Лахути-хана» — заключительную вспышку национально-демократического движения в Иране в 1920—4921 гг., возникшего и развившегося под влиянием Великой Октябрьской социалистической революции. После подавления восстания Лахути, за голову которого была обещана крупная награда, во главе отряда в 150 человек перешел на советскую территорию. Около года он проживал в Нахичеване, Тбилиси и Баку.  В начале 1923 года переехал в Москву, где поступил на работу в Издательство народов СССР в качестве наборщика и литературного сотрудника. 

В средине 1925 года Лахути по его собственной просьбе направляется на работу в Таджикскую АССР.

Здесь он находит аудиторию, понимающую его стихи в подлиннике, завязывает творческие связи с рядом таджикских писателей, в первую очередь С Садриддином Айни.  Активно участвует в борьбе с врагами советского строя в Таджикистане, работает заведующим отделом агитации и пропаганды Оргбюро Таджикского обкома партии, заместителем Народного комиссара просвещения, принимает большое участие В создании Таджикского государственного издательства, в периодической печати республики.  В 1929 году Лахути избирается членом ЦИК Таджикистана. Много времени уделяет воспитанию писательских кадров, идеологической борьбе с буржуазными националистами, мешавшими развитию таджикской советской литературы.  С 1931 года работает корреспондентом газеты «Правда».

В 1933 году литературная общественность Советского Союза торжественно отметила 30-летие творческой деятельности ведущего поэта Советского Таджикистана. Высокую оценку получает в это время идейность и революционная страстность творчества Лахути со стороны основоположника советской литературы М. Горького.  Лахути всеми силами способствует росту ставшей для него родной республики. Выступает с докладом на сессии Академии наук СССР, посвященной изучению производительных сил Таджикистана; проводит большую организаторскую работу среди писателей и поэтов республики по подготовке к Парному съезду писателей СССР. Как руководитель подготовительной группы по Таджикистану фактически руководит Первым съездом писателей республики и, избранный почетным председателем писателей Таджикистана, особенно большое внимание уделяет работе с молодыми литераторами.  В сентябре 1934 года выступает на Первом Всесоюзном съезде советских писателей с докладом о таджикской советской литературе. После съезда в течение ряда лет является ответственным секретарем Союза писателей СССР.

В 1936 году входит в состав делегации советских писателей и деятелей культуры на Международный конгресс в защиту культуры в Париже, где выступает с речью «Октябрьское воскресение народов».

На Втором Всесоюзном съезде советских писателей избирается членом правления Союза писателей СССР. 

Член КПСС с 1924 года. 

Начал писать стихи с шестнадцати лет. Первые газели, написанные под влиянием отца, носили в основном суфийский характер. 

Позже под влиянием революционных событий стал публиковать остросоциальные и высокопатриотические произведения, воспевающие свободу и справедливость, обличающие социальное неравенство, прославляющие трудового человека. Однако в силу идейной ограниченности и политической незрелости восхваляет шаха, по воле бога даровавшего народу конституцию («Любовь к родине от веры», 1907), представляет Иран единой сплоченной нацией («Клич нации», 1909), считает парламентскую борьбу основным средством защиты народных прав («О, труженик», 1909). Вскоре сам поэт убедился в неверности этих представлений и уже в конце 1909 года в стихе-памфлете «Или оба...» разоблачает предательство меджлиса (парламента) и всей правящей верхушки, призывает народ к вооруженной борьбе, считая ее единственным средством спасения нации и родины.

В стихотворении «Что есть человек» (1910) утверждается мысль о том, что только тот, на труде которого зиждется человеческое общество, достоин называться человеком.  Стихи, написанные в период усиления реакции в Иране и эмиграции поэта, в открытой и иносказательной форме пропагандируют идеи революции, необходимость борьбы против внутренних и чужеземных угнетателей («Восток», «Свеча и мотылек», 1914). В некоторых стихах, посвященных родине и ее судьбе, в раздумьях поэта слышатся нотки пессимизма и отчания («Возвращение на родину»,1915).

В результате подъема национально-освободительного движения иранского народа, особенно под воздействием революционных событий в России, иго яснее становятся цели и идеалы поэта. Призыв к революционной борьбе снова громко звучит в стихах: «Тот Греции, а этот Риму служит» (1916), «Дворец богача» (1917), «Хоть покрывала нет в шариате красавиц» (1917). 

Большое место в стихах этих лет начинает занимать тема борьбы за раскрепощение женщин («Не накидывай больше на лицо этого черного покрывала», «Сними покрывало», «Девушка Ирана» и другие). 

В некоторых произведениях поэт уже не только зовет к битве, но и пытается определить пути ее подготовки. Единство и организованность, союз рабочих и крестьян, вот что он считает необходимым для победы («Даны нам две руки могучие», 1921, «Коль серп твой», «Дехканин — хлеб, а рабочий мир создает», 1922). В этих стихах символ единства рабочих и крестьян — серп и молот — впервые в персидской поэзии выступает символом победоносной революции.

Таким образом, когда Лахути вступил на советскую землю и торжественным стихом «Рабочая клятва» вошел в советскую литературу, он уже имел большой опыт в поэзии и революционной борьбе. Это дало ему возможность быстрее устранить некоторую идейную и творческую ограниченность, в полной мере развернуть свою литературную и общественную деятельность в условиях социалистического мира и стать одним из передовых советских поэтов. 

Еще до приезда в Таджикистан имя Лахути было здесь чрезвычайно популярно. Его стихотворение «Рабочая клятва», положенное на музыку, стало любимой песней таджикской молодежи, гимном тюнеров республики. Другое стихотворение —«Красная революция» — вызвало целый поток откликов поэтических ответов.  В 1923 году издается первое крупное произведение Лахути, написанное в СССР, поэма «Кремль», получившая высокую оценку литературной общественности нашей страны и зарубежного Востока.

В январе 1924 года с большой силой прозвучала новая поэма «Ленин жив».  В 1926 году в Душанбе выходит первый сборник стихов Лахути «Красная литература».  В творчестве поэта особое место занимают революционные марши, гражданские и лирические песни, сложенные на мелодии популярных русских революционных маршей и народных песен («Красная Армия», «Мы дети рабочих», «Идол мой прекрасный» и др).  В начале 30-х годов выступает с рядом значительных произведений, пользующихся и по сей день широкой известностью и любовью читателей. Таковы поэмы: «Букет на гроб Ленина» (написана в шестую годовщину смерти вождя), «Мы победим», «Победа Донбасса», «Сила СССР», стихотворения «Завтра», «Басмач» и др.  Социалистическому преобразованию таджикского кишлака посвящены стихотворения «Корреспонденция» (1932) и поэма «Корона и знамя» (1935), справедливо считающиеся одними из лучших произведений таджикской поэзии того времени.  Известная поэма «Путешествие в Фарангистан» (1935), созданная под впечатлением поездки за границу, открывает новый этап в художественном развитии поэта.  Пропаганда идей дружбы народов и пролетарского интернационализма занимает большое место в творчестве Лахути, составляет основной пафос многих его стихотворений.  В 1941 году в честь первой Декады таджикского искусства в Москве создает либретто оперы «Кузнец Кова». 

В годы Великой Отечественной войны Лахути выступает с целым рядом произведений, сыгравших действительно боевую роль. К ним следует отнести стихотворение «Не время отдыха»— одно из наиболее популярных стихотворений среди воинов-таджиков тех лет, стихи «Ленинград», «Борющемуся народу Украины», «Станет свободным дом Тараса», «Таджикский сын» и др.

Большой любовью пользовались и пользуются военные поэмы Лахути: «Витязь Мир», «Мардистон» (в память о 28 героях-панфиловцах»), «Победа Тани» (о героическом подвиге Зои Космодемьянской), поэма «Спутники», посвященная дружбе народов.  В 1945 году Лахути пишет стихотворение, ставшее текстом Гимна Таджикской ССР.  Одна из основных тем послевоенного творчества поэта—тема советского патриотизма, любви к социалистической Родине, к партии, — раскрывается во многих его стихотворениях («Партии — руководительнице», «Город героев», «Латышскому народу», «Голос Азербайджана», «Старикам Ленинабада» и др.). Эта тема тесно сплетается в послевоенном творчестве поэта с темой борьбы за мир против международной реакции («Дочь героического народа», «Шапка и мед», «Песня мира», «Слово простых людей», «Митинг сторонников мира» и др.). 

В 1948 году выходит одно из крупнейших произведений Лахути поэма-аллегория«Пери счастья». Особо следует отметить послевоенные стихи Лахути, посвященные Ирану. Он создает ряд небольших поэм о прошлых революционных событиях в Иране («Ночная атака партизан», «Мой друг», «Страница славы»), воспевает борцов против империализма («Вижу тебя», «Десять героев», «Листовки доставлены» и др.). В стихотворении «Ответ провокаторам» (1954) поэт дает .достойную отповедь попытке реакционных элементов в Иране использовать популярное среди иранских трудящихся имя Лахути для грязных целей антисоветской литературы. 

Стихотворение «Мечты» (1954) выражает заветную надежду поэта на счастье людей во всем мире. Большое значение имеет переводческая деятельность Лахути. Его перу принадлежат замечательные переводы произведений А. Пушкина, Т. Шевченко, М. Горького, В. Маяковского, В. Лебедева-Кумача, Л. Ошанина, Е. Долматовского. Переводческое мастерство Лахути особенно проявилось в переводах произведений классиков мировой драматургии: В. Шекспира «Отелло», «Ромео и Джульетта», «Король Лир», Лопе де Вега «Фуэнте Овехуна», А. Грибоедов «Горе от ума». 

Стихи и поэмы Лахути разных лет вошли в его сборники: «Избранные стихи» (1935), «Песни» (1936), «Диван Лахути» (I том—1938, II том — 1940), «Таджикистанские стихи» '(1940), «Диван, избранных произведений» (1946), «Избранные произведения» (1949), «Песни о свободе и мире» (1954), «Зов жизни» (1956), «Диван Абулькасима Лахути» (1957), «Жемчужина любви» (1958),. «Пламя и сабля» (1974), «Избранное» (1978). Полное издание — шести томное Собрание сочинений (1960—1963). 

Произведения Лахути с 30-х годов издаются в. переводах на русский язык московскими, ленинградскими и душанбинскими издательствами: «Избранные стихи» (1932), «Сердце» (1936), «Избранные поэмы» (1937), «Избранная лирика» (1940),, «Вооруженные песни» (1942) «Избранное» (1946, 1949, 1954), «Стихи и поэмы» (1951,1981) и др.. Большинство произведений переведено на языки, народов СССР. 

Поэзия Лахути пользуется популярностью не только в нашей стране, но и в Иране, Афганистане, Индии, Пакистане, а также в ряде других стран Запада и Востока. С первых дней победы Апрельской революции в Афганистане известное стихотворение Лахути «Если жить, то не в рабстве» стало одной из любимых песен афганских революционеров. 

За большие заслуги в области литературы н активную общественную деятельность награжден орденами Ленина, «Знак Почета», республиканским орденом Трудового Красного Знамени. 

Член Союза писателей СССР с 1934 года. 

Скончался 16 марта 1957 года в Москве. 

3.Теодор Драйзер. «Америка трагедиясы». Драйзер Теодор (27.08.1871, АҚШ, Индиана штаты, Терре-Хот қаласы — 28.12.1945, Калифорния штаты, Голливуд қаласы) — америкалықжазушы. АҚШ әдебиетіндегі сыншыл реализмнің ірі өкілі. Кедейленген кәсіпкердің отбасында дүниеге келген Драйзер балалық, бозбалалық шағынан жоқшылық көріп өседі. 14 жасында еңбекке араласып, фермада, ресторандарда әр түрлі жұмыстар істеген. 1882 жылы Чикаго қалалық мектебінде, 1888 — 89 жылдары Индиана штатындағы Блумингтон университетінде оқыған. АҚШ-тың көптеген газет-журналдарында қызмет істеген. Алғашқы “Керри қарындас” (1900) романы АҚШ-тағы жақсы өмір туралы аңызды айқын сынаған шығарма болды. Драйзер “Дженни Герхард” (1911) романында әлеум. теңсіздікке адамгершілікті қарсы қояды. “Финансист” (1912), “Алып” (1914), “Қайсар” (1947, аяқталмаған) трилогиясы — алпауыттардың елдегі материалдық игіліктерді монополиялық иеленуінің жалпы халыққа зардапты тұстары болатынын ашып көрсеткен шығарма. “Данышпан” (1915) романында өнер адамының трагедиялық тұрмысы суреттеледі. Жазушы шығармаларының ең биігі “Америка трагедиясы” — Драйзердің сыншыл реализмнің ірі өкілі екенін айқындаған шығарма. Оның бұл шығармасы 1960 — 62 жылдары қазақ тілінде жарық көрген.

«АМЕРИКАН ТРАГЕДИЯСЫ» Бірінші кітап Жаз.АҚШ-тың Канзас-Сити қаласы.Көше бойымен әуендетіп келе жатқан жанұя. Бұлар миссионерлік бағытта жұмыс істейді.Бұрындары Рэпидс, Детройд, Чикаго және Милуоки қалаларында діни үгіт таратады. Қолдарында Библияның, Христаның дана сөздері мен музыкалық аспаптары бар.Жанұяның отағасы Эйса Грифитс 50 жас шамасын алқымдайды. Әйелі миссис Грифитстің жасы 45-терге келеді. Мінезі ашық, қуатты кейуана. Екеуі де Иса (с.ғ.с) пайғамбарды мадақтайды. Үлкен қызы Эста (15 жасар), одан кейінгі ұл Клайд (12 жасар), үшінші перзент Жуля (9 жас), сондай-ақ 7 жасар Френк те көшеде дұға тілеп тұрады.Эльвира Грифитс – балалардың анасы, жартылай сауатты, көп нәрсеге терең көз жүгіртпейтін әйел. Эйске ғашық болып, қалай бастары қосылды, солай Евангелизмнің уына шырматылады. Тапқан олжалары мардымсыз, кез келген мәселені діни тұрғыдан шеше салып, сиқыр мен тылсым күштерге сеніп отыра береді. Кедей өмір сүргендеріне, әке-шешелерінің қажетсіз сеніммен бас қатыратындарына ересек ұл – Клайдтың намысы келеді.Бойжетіп қалған қыз Эста күйеуге қашады. Ол мүлдем ошарсыз кетіп, кейін оралады. Тасжүрек күйеуі кедей қызды алдауға түсіріп, ішіндегі баласымен тастап кетеді. Шешесі отағасынан жасырып, бағы ашылмаған сорлы қызына пәтер тауып, тамақпен қамтамасыз етіп, жасырын қатынап тұрады.Клайд діни миссиядан бөлініп, қаладан жұмыс іздейді. Ата-анасының қызметінде өспейтіндігін, ел қатарлы ресторандарда отырмайтындығын көріп қаны басына шабады. Әкесінің ағасы Сэмюэл Грифитстің Нью-Иорк штатының Ликург қаласында тасы өрге домалап тұрғанын біледі. Қиындықтан көз ашпай, ақыр соңында тұрақты жұмысқа орналасады. «Грин-Дэвидсон» отелінде форма киіп, қонақтарға қызмет көрсетеді. Тапсырыстарын әкеледі. Жаңа достар тауып, қызу өмірге араласады.  Айлық алып, жаңа жарасымды киімдер киеді. Отбасына көмектеседі. Қонақүйдегі Хегленд, Томас Ретерер, Дойл, Скуайрс сынды жақын достарымен түнгі отырыстарға қатысады. Алғаш рет ішімдіктерден ауыз тиеді. Қызбен билейді, сүйіседі, әңгімелеседі. Ақшаның молдығы еркіндікке алып келеді. Луиза, Грета, Китти, Гортензия деген арулармен танысады.Клайд анасының жасырын бір жерге барып жүргенін көріп, артынан аңдып, әпкесінің қиын жағдайға тап болғанын біледі. Алғашында әпкесін көшеден шырамытып, ұқсайтын біреу деп шешім шығарғаны дұрыс емес екен. Сонымен қатар, әпкесінің жүкті болғанын түсінеді. Бұл құпияны үшеуі ғана біледі. Клайд екі есе жұмыс істеуге көшеді.Клайд Гортензияға ғашық болады. Қу қыз екенін білмейді. Алайда көп жігіттің арманы. Мінсіз сұлу ару. Қыз қашанда ақшалы жігіттердің көзіне түсуге тырысады. Клайдты әуре-сарсаңға салып, ойыншық етуді жөн көреді. Сонымен бірге, ешкімде жоқ стильмен тігілген жакетті сатып алуға ақшасы жетпегендіктен, жігітті пайдалануды ойластырады. Анасы жалынып, қызына қажетсініп сұраған ақшаны Клайд Гортензияға жакет әперуге жұмсайды. Ана мен әпке тағдырынан қитұрқы қыздың ұсынысы артық болады. Гортензия қанша қашқақтаса да, оның үстіне, жакетке қол жеткізген соң, сөз салған Клайдты жақын тартады. Бірақ іштей қулық сақтап, есек дәме етеді. Жігіт  қызды ертіп, бір топ жолдастарымен қыдыруға шығады. Хегленд Спарсер деген танысын машинасымен жалдайды. Бірақ көлік сенімхатсыз, біреудікі болатын. Гортензияның жеңіл мінезділігі осында байқалады. Ол автокөлікті Спарсерді айналдырып, конькиді сонымен теуіп, биді де сол жүргізушімен билейді.Қызу қанды жастар жолда қатты жылдамдықпен келе жатып, төрт-бес жасар қызды жер жастандырады. Соңдарынан полиция қуғындайды. Сауықшылдар көзсіз жылдамдықпен жол апатына ұшырайды. Жаралы жастар енді жаяу қашып, іздерін суытады. Бетінен оңбай мертіккен Гортензия да, қатты қорыққан Клайд та, күліп-ойнаған достары да қою түнге сіңіп, жан-жаққа бытырайды.

Екінші кітап. Сұлу Гортензиядан қол үзіп, сезіміне сызат түсіп, полиция назарына іліккен соң, Клайд Канзас-Ситиден ешбір ескертусіз табанын жалтыратады. Сент-Луисте, Пеори мен Чикагода ұсақ-түйек жұмыстар атқарады. Дәріханада содалы су сатады. Аяқ киім дүкенінде істейді. Ресторандарда ыдыс жуады. Чикагода бір мекемеге тауар тасушы болып тұрақты жұмысқа орналасқанда, үйіне хат жазады. Бүркеншік атпен жүргендігін, аман-есендігін айтады. Анасы: «Денверде тұрамыз. Діни үгіт жүргізетін үлкен үй қолға тиді. Інің мен қарындасың есейді. Фрэнк газет таратушы. Сені сағындық, өмірің туралы жаз. Қайғыдан қан жұтып отырмыз», – деп жауап қайырады. «Юнион-клубта» істейтін Том Ретерер деген дос табады. Клайдты ол жұмысқа тартады. Өзін «Гарри Тенет» деп таныстырады. Жақын араласқанннан кейін, барлық құпияларын ашады. Бұл жұмыс орны әлем мен Американың белді кәсіпкерлеріне арналған көлемі үлкен қонақүй болатын. Сэмюэл Грифитс есімді бизнесменнің келіп жатқанын, осы қонақүйге түскенін досы Томнан естіп біледі.Сэмюэл Клайдтың үлкен әкесі. Ликургтегі әлеуетті жанұя. Көйлек жағаларын дайындайтын фабрикасымен әйгілі. Үш баласы бар: үлкені – Майра қыз, ортаншысы ұл – Гилберт, кішісі қыз – Белла. Майрадан басқасы жастайынан сауық-сайран құрып, ерке болып өседі. Автокөлігі бар Гилберт ақсүйек екенін ұмытпай, қоғамда өзін паң ұстайды. Түсі суық, салқынқанды жігіт. Шешесінің есімі Элизабет. Үйлері көпқабатты, ауласы түгел саябақ. Сэмюэл Ликургқа 25 жыл бұрын келіп, галстук пен жаға құрастыратын фабрика ашады. Ең бай адамдардың қатарына қосылады. Клайд ағасымен жолығады. Кәсіпкер інісін өз фабрикасына шақырады. Жиырма жастан асқан еңбекқор жігіт Нью-Иорк штатындағы Ликургке келіп, директор орынбасары Гилберттің қабылдауында болады. Мамандығы жоқ Клайдпен інісі ретінде, жалпы туысқандық сезімде байланыс ұстағысы келмеген Гилберттің ішін қызғаныш кернейді. Немере ағайындылардың түрлері қатты ұқсайтын болып шығады. Туысқаным деп алыстан құшақ жая келгенін Гилберт жақтыртпайды. Әкесі ерке ұлға қатаң ескерту жасайды. Клайд үшін жаңа достар табылады. Уолтер Диллард есімді қара жұмысшымен танысып, жақын серігіне айналады. Екі жігіт қыздар мен би кештерінен қалмайды. Диллардтың сүйгені – Зелла болса, Клайд Зелланың құрбысы Ритамен достық құрады. Жақын қатынасқа да барады.Сэмюэл Грифитстің отбасы жақын інілерімен терең танысуға салтанатты дастарқан ұйымдастырады. Әдеттегідей, Гилберт автосына отырып кетіп қалады. Клайд отырысқа кіреді. Ақ сарай үйдің қайта-қайта шақырған ұсынысын қабыл көреді. «Ликург қалай екен?», «Әке-шешең қайда жұмыс істеп жатыр?», «Біз көріспегелі 25 жыл, сен Гилберттен аумай қалғансың!» деген сұрақтар мен таңданыстарға іштей ыңғайсызданып отырады. Шын мәніне үңілген адам Гилберттен гөрі, Клайдтың аса сымбаттылығын, мейірімділігін қосқанда, тіпті жарасымды көрінетіндігін байқайды.Бірде Клайд ағаларының шақыртуымен басқармаға кіреді. «Сен сияқты туысқанымыздың төменгі дәрежедегі жұмысты атқарып жүргені – бізге үлкен сын. Ол жерге еті үйренсін деп уақытша қойғанбыз. Бүгіннен бастап сенің қызметің – бесінші қабаттағы жағалар мөлшерін жапсыратын бөлімге есеп жүргізу. Жағаның өлшемі мен санын тіркеп отырасың. Бесінші қабатта тұрмыс құрмаған қыздар жұмыс жасайды. Грифитстердің әулетіне қара таңба жағып, қарапайым қыздарға көз салып жүрме. Нашар киімді төменгі жұмысшылармен елпілдеп сөйлеспе. Жаңа және аса әдемі киін,» – деген ағасы Гилберттің сөзімен айнытпай жүруге уәде береді. Туысқандары ұсынған 25 долларға киімдер алады. Қалада пәтер жалдап тұрады. «Стар» газетінен 11 жасар қызды қағып кеткен қашқынның сотталғанын оқиды. Клайд өзін жоғары ұстап, Диллард пен Ритадан қол үзеді. Қаланың белді кәсіпкерлерімен араласады. Ақшалы тұрғындармен қарым-қатынас жасау қиынға соққанмен де, «үш күннен соң, көрге де үйренеді.» Жазда қайда барып демалу қажеттігі, қандай киімдердің әдемі екендігі – олардың ең ауыр проблемалары. Көп әңгімелерден тыс қалады.Клайдтың жұмыс бригадасына Роберта деген іскер, сұлу, жасы 22-лер шамасындағы бойжеткен келеді. Қаншама қыздың ғашықтығына мән бермеген жігіт Робертаны құлай сүйеді. Қыз отбасының кедейлігін жеңу үшін, жұмысқа орналасқан екен. Беті ашылмаған қарапайым, өте ұяң, бірақ қайсар қыз. Екеуі жұмыстан соң, жасырын қыдырып жүреді. Қыз алғашқы махаббатын шексіз сүйгені сонша, құрбысы Грейспен сөзге келіп, жеке пәтерге шығады. Ғашықтар сүйісіп, аймаласуды азсынып, жақын байланыс жасайды.Гилберттің үйіне келіп жүріп танысқан Белланың ақсаусақ құрбылары Бертина Крэнстон, Грэнта, Стюарт пен Сондра Финчли қаланың ең көріктілері болатын. Әке-шешелері де Грифитстермен қатты бәсекелес байлар. Сондықтан  қыздары да, іштей алшақтық ұстайды. Бірақ Сондра Финчли Клайдтың әдемілігіне ғашық болып, мұның бөлек бір төбе екенін түсініп, жақын тартады. Жаңа жыл жақындаған сайын, Трамбалам әулеті бастаған би кештері, мерекелік дастарқандар жиілейді. Клайдты өз туысқандары жиі шақырмаса да, Сондра сияқты бай қыздар табанын жерге тигізбейді. Сондраға сезімін жасырмайды, екеуі сүйіседі, ғашық болады, аймаласады. Алайда қыз Клайдтың әке-шешесі қалтасы жұқа адамдар екенін біліп, тек қана жақсы қатынаста болып, маңына жуып, терең әңгіме айтудан бас тартады. Жігіт мұны мені сүйетіндігі, көп ұзамай үйленетіндігіміз деп ұғады. Робертамен – қарапайым кедей қызбен байланыста болғанын ұмытады. Клайд енді Робертаға баруды сиретіп, қатты өзгеріп, бұрынғыдай құшақтауды қойып, тез құтылғысы келеді. Абыройы өсіп, күнде думан, күнде тойдың астында қалады.Роберта алданғанын кеш түсінеді. Қашқақтап, құтылуға асық Клайдқа екіқабат екендігін жеткізеді. Жігіт дәрілер әкеп берсе де, ешқайсысы көмектеспейді. Баланы алдыртатын дәрігер іздестіреді. Жігіттің Шорта деген сатушы досы Гловерсвил бекетінде Глен есімді дәрігер барын хабарлайды. Клайд Робертаны ол дәрігерге жалғыз жіберіп, өтірік оқиғаларды құрастырып береді. Жасы 57-ге келген, байсалды қалыпқа түскен дәрігер екі рет есігіне жылап келген бейтаныс әйелден ат-тонын ала қашады. Қыз жігітке бар мұңын шағып, етегін жасқа толтырады. «Жалғыз тастадың. Нашар киінгенімді қор санап, басқа қыз тауып алған боларсың. Сені әлі де шексіз сүйемін. Іштегі баламен әке-шешеме, ағама қалай көрінемін? Бұл болмағанда, мені кедергісіз тастап кететін едің. Түрткі болған өзіңсің,» – деп боздап жатқан қыз сезімі мүлде әсер етпейді. Клайдтың Робертаға деген сезімі өшіп қалады. Қыз «Маған үйленесің немесе дәрігер табасың!» деп талап қояды. Жігіт амалсыз мойындайды. Биден, шаттық пен Сондрадан айырылып қалудан қатты қорқады.3 кітап Жиырма бірге енді толған жас Клайд түрмеге түсіп, тергеліп, қатты сасады. Жиырма үштегі Робертаны өлтіріп, он сегіз жасар Сондрамен бақытқа кенелгісі келіпті. Мейсон тұтқынның алдына нақты дәлелдер тастап, аяғын аттап басқызбайды. Сот қазанның 15-нде өтеді деп шешім шығады. Бұл соттың арқасында саяси күштердің бағыты көрініс тауып отырады. Кез келген басшының ұпай жинап қалатын сәті туады. Мейсонға бұрыннан саяси-идеологиялық жағынан қарсылық танытып жүрген Элвин Белнеп пен жас заңгер Рубен Джефсон Клайдтың айыпты екенін білсе де, адвокат болуға кіріседі, қорғауға алады. Тұтқынмен оңаша сөйлесіп, болған оқиғаны басқаша құрастырады: Клайдқа қызбен еркін әңгімелесетін оңаша, тыныш көлдердің жағалауы қажет болады. Роберта екеуі Луговое көлін таңдайды. Аттарын өзгеру себебі, Клайдтың жұмыс орнымен байланысты. Сондраны шексіз сүйгендіктен, қарапайым жұмысшы қызбен қол ұстасып, көлде қыдырып жүргенін әлдекімдер көрсе, жағдай қиындай түседі. Сондықтан, демалыс орнына кіреберіс Утик қаласына дейін бөлек келеді және аттарын өзгертеді. Клайд көлге қызды өлтіру мақсатында емес, үйленбейтіндігін, басқа қалада жасырын жүре тұруын, артынан мол ақша салып отыратындығын айтып, кең түрде әңгімелесу үшін апарады. Егер қыз бұлардың ешбіріне келіспей жатса, амалсыз үйленетіндігін мойындайды. Робертаның хатында көрсетілгендей, ол өте әлсіз, науқас болатын. Үйленетіндігін естіп, қуанғаннан есі шығып, жігіттің мойнына секіреді. Қайық ауып кетеді де, Клайдтың қолындағы фотоаппараттың қыры қыздың бетіне тиеді. Ал екінші соққы қайықтың жақтауынан болады. Жігіт талмаусыраған қызды құтқаруға барын салады. Ол өлтіруге ниеттенген жоқ, кездейсоқ жағдай деп түсінген жөн. Қыздың суға батқанын көрген ол қатты сасып, орман ішімен беталды жүгіре береді. Екі күнқағардың болу себебі, бұрыннан бар әдет, кірлетіп алса, ауыстырып кигенге жақсы. Қыздың шабаданын қонақүйде қалдыруы – киімнің көп болғандығынан. Ал Клайдтың сөмкесі бос, сондықтан барлық ауқат бос қоржынға салынады. Адвокаттар Белнеп пен Джефсон қорғау жүйелерін ретке осылай келтіреді де, екі ай бойы тұтқынды дайындайды.Сот өтеді. Сансыз куәгерлер келіп, дәлелдер айтады. Барлығы да Клайдтың қылмысын әшкерелейді. Айыпталушы өз «оқиғасын» айтып ақталады. Алайда факт пен дәлелдер аздық етеді. Екі айға жуық жүрген сот процесі Клайдты өлім жазасына кеседі. Нью-Иорк штатының батыс бөлігінде орналасқан Оберн елді-мекеніндегі 22 камералы, екі қабатты «Өлім үйі» аталған түрмеге жабады. Денверден анасы келіп, жұмыстар істеп, ақша жинап, сот шешімін апелляцияға ұсынады. Екінші сот та өлім жазасын құп көреді.Жігіт қасында анасы мен анасының жақын діни әріптесі Мак-Миллан шырақшы қалады. Олар Нью-Иорк губернаторына кіріп, өмір бойы түрмеде отыру жазасына ауыстыруды өтініш қылады. Тағы да нәтиже шықпайды. Мак-Миллан әулиеге Клайд барлық ақиқатты айтады. Анасы мен шырақшы бейшара жігітке Библияның аяттарын оқытады. Үшеуі ұйқы көрмей құдайға жалбарынады. Ақпаннның 23-нші жұлдызында Клайд электрлі орындыққа отырғызылады.

№ 21 билет 1.Ежелгі үнді әдебиетінің «Рамаяна» поэмасындағы негізгі идея. Рамаяна санскрит тілінен аударғанда « Раманың саяхаты » деген сөз. Р – ежелгі индия ээпосы. Бұ шығарма авторы аты аңызға айналған дана Валмики делінген. Оның аты тағы веда әдебиетінде де кездеседі. Р 24000өлеңнен 7 кітапқа бөлінген 500 әннен тұрады. 7кітап: 1.Бала-канда — Рамның балалық шағы; 2.Айодхья-канда — книга о царском дворе в Айодхье; 3.Аранья-канда — книга о жизни Рамы в лесной пустыни;4.Кишкиндха-канда — книга о союзе Рамы с обезьяньим царем в Кишкиндхе;5.Сундара-канда — «Прекрасная книга» об острове Ланка — царстве демона Раваны, похитителя супруги Рамы — Ситы;6.Юддха-канда — книга о битве обезьяньего войска Рамы с войском демонов Раваны;7.Уттара-канда — «Заключительная книга».Мұндағы сюжеті Рамаянада Вишна құдайының адам кейіпінде бейнеленген. Ол Рама кейіпінде, оның әйелін Ситаны Ланка патшалығының Равана атты патшасы ұрлап кетеді. Мұнда адамның өмір сүруі жайлы айтылса, мұнда ежелгі даналардың ұлағаттары жайлы айтылған. Кейіпкерлер:Рама - басты кейіпкер. Дашаратха патшаның үлкен әрі сүйікті ұлы. Каушалия атты әйелінен. Кейін ол әкесінің тоқалы Кайкея атты әйелінің арандатуымен 14 жылға елінен қуылады. Сита- Раманың сүйікті әйелі. Ол Лакшми құдай ананың кейіпіндегі әйел. Ол әйедік пәктіктің бейнесін бейнелейді. Ол Рамамен Айдауға бірге кетеді де, сонда Равана оны ұрлап кетеді. Хануман-күшті маймылдар құдайы, Шива құдайының 11 бейнсі. Лакшмана – Раманың кіші бауыры. Әкесінің 2ші әйелінен туған бауыры. Бхарата - Кайкея атты әкесінің 3ші әйелінің ұлы. Равана - Ланка патшасы. Ситаны ұрлаушы. 10басты және 20қолды адамбейнесіндегі құбыжық. Бұл аллергориялық шығарма арии өркениетінің Индияның оңтүстігіне жайылуы жайлы және Раманың батырлық хикаялары жайлы жазылған. Бұл шығарма аллерголиялық шығарма болғанмен түбінде бір мифке негізделген. Ғалымдардың зерттеуінше Р 1,2 млн жыл бұрын жазылған деген деректі алға тартады. мұндағы идеялар мен образдар көптеген жазушы даналардың шығармаларына арқау болған. Рабиндранат Тагор, Махатма Ганди секілді. Р поэмасын оқушыларды әлі күнге дейін кездестіруге болады. олар бірнеше күн отырып жырлайтындар да бар. Бұл шығарма батырлық шығарма болып табылады. Және оның пайда болған ғасыры да Батырлық ғасыр деген атқа ие болған. Р негізі ауызша әдебиетке жатқызылады. Оны ең алғаш жырлағандар Раманың 2 ұлы болған деген дерек бар. Мұндағы философиялық идея парыз, заң, құқық туралы жырланады. Сонымен қатар үнділердің дінінен де сыр шертеді және дәстүрі де жырланған. Бұл шығарманың негізі халықтық шығармадан тұрады. Рамның бейнесі жақсылық, жақсы да әділ жолбастаушыны армандаудан туған секілді. Мұның негізгі идеясы – жақсылық пен жамандықтың күресі, және соңында жақсылықтың жеңіп шығуы болып табылады. Ал алғашқы идеясы – негізі индия дәстүрі жайлы айтылады. Ондағы таптық бөліністер, кішінің үлкенге құрметі, әйелдің күйеуге бағыныштыболғандығы осының нағыз айғағы болып отыр. Және күйеуіне әйелінің шексіз махаббаты мен қатар пәктігі жайлы да айтылған.

2. «Тристан мен Изольда» - серілік роман. БЕДЬЕ, ЖОЗЕФ  (1863–1938) француз оқымыстысы және критик. Парижде 1863 жылы 28 қаңтарда дүниеге келген. 1880жылдан 1903 жылға дейін Фрибур университетінде оқытушы болып , Каннский университетінде және орташа мектептерде жұмыс істеді. 1921 жылы Француз Академиясына таңдап, 1929 Франс колледжінде ректор болып, 1936 жылы пенсияға шыққанша жұмыс атқарды.

Краткое содержание:

Королева, супруга Мелиадука, короля Лоонуа, разрешилась от бремени мальчиком и скончалась,едва успев поцеловать сына и наречь его именем Тристан (в пер. с фр. — грустный), ибо рожден он был в печали. Младенца король препоручил Гуверналу, сам же вскоре снова женился. Мальчик рос сильным и красивым, как Ланселот, но мачеха его невзлюбила, и поэтому, опасаясь за жизнь питомца, Гувернал увез его в Галлию, ко двору короля Фарамона. Там Тристан получил подобающее рыцарю воспитание, а двенадцати лет от роду отправился в Корнуэльс на службу к своему дяде королю Марку.

Автор «прототипа» чрезвычайно развил сюжетно кельтское сказание, присоединив к нему ряд дополнительных черт, взятых им из разнообразных источников — из двух кельтских сказаний (плавание Тристана за исцелением), из античной литературы (Морольт-Минотавр и мотив парусов — из сказания о Тезее), из местных или восточных сказаний новеллистического типа (хитрости влюбленных). Он перенес действие в современную ему обстановку, включив в него рыцарские нравы, понятия и учреждения и в основном рационализировав сказочные и магические элементы.

Но главным его нововведением является оригинальная концепция взаимоотношений между тремя основными персонажами. Тристан все время терзается сознанием нарушения им троякого долга по отношению к Марку — его приемному отцу, благодетелю и сюзерену (идея вассальной верности). Это чувство усугубляется великодушием Марка, который не ищет мести и готов был бы уступить ему Изольду, но защищает свои права только во имя феодального понятия престижа короля и чести мужа.

Этот конфликт между личным, свободным чувством любящих и общественно-моральными нормами эпохи, пронизывающий всё произведение, отражает глубокие противоречия в рыцарском обществе и его мировоззрении. Изображая любовь Тристана и Изольды с горячим сочувствием и рисуя в резко отрицательных тонах всех, кто хочет помешать их счастью, автор не решается открыто протестовать против господствующих понятий и учреждений и «оправдывает» любовь своих героев роковым действием напитка. Тем не менее объективно роман его оказывается глубокой критикой старозаветных феодальных норм и понятий.

Это социальное содержание «прототипа» в форме художественно разработанной трагической концепции перешло в большей или меньшей степени во все последующие обработки сюжета и обеспечило ему исключительную популярность вплоть до эпохи Возрождения. В позднейшее время он также много раз разрабатывался поэтами в лирической, повествовательной и драматической форме, особенно в XIX веке. Крупнейшими обработками его здесь являются — опера Вагнера «Тристан и Изольда» (1864; по Готфриду Страсбургскому) и композицииЖозефа Бедье «Роман о Тристане и Изольде» (1898; был несколько раз издан на русском языке), в основном воспроизводящий содержание и общий характер «прототипа».

3.Э. Хемингуэй. «Қош бол, майдан» Эрнест Хемингуэй 1899 жылдың 21 шілдесінде Чикаго қаласының маңында дүниеге келді. Жастайынан өжет, тік, батыл болып өскенол аңшылықты, балық аулауды жан-тәнімен сүйді. Осы еркелігімен басын талай бәйгеге тігіп, өмірі қыл үстінде жүргендей көрінетін. Эрнест бала кезінен-ақ, жазуға деген икемін көрсетіп, оқыған жұртты таңдандыратын. Осы дарынының арқасында 18 жасында жергілікті «Канзас Стар» газетіне журналист болып қызметке тұрады. Эрнесттің стилінің бір ерекшелігі нақтылық пен түсініктілік еді. Жұмысқа алушылар Эрнест стилінің осы ерекшелігін бағалаған болатын.

Бірақ жазушының тыныш өмірі бұлай жалғаса бермеді. Ол 1918 жылы өз еркімен фронтқа сұранады. Соғысып жүріп, минаға тап болып, ауыр жарақат алады. Жарақаттың ауырлығы соншалық, денесіне 237 жерден мина ұшқыны тигенін көрген адам жылап, аяныш білдірмей тұра алмады. Бұл Италияда орын алған оқиға еді. Осы жарақаттар кейіннен Эрнесттің жайлы өміріне біраз кедергі болады.Бірақ әлбетте жазушы өзі сүйген саласындағы жұмысын тоқтатқан жоқ. Қойын дәптеріне біраз дүниелер жазылған еді. Бар қызық сол дәптердің саяхаттап жүріп жоғалған кезінде орын алды. Одан кейін Хемингуэйдің шығармашылығында ерекше сілкініс болды. Оның жаңа шығармалары көпшіліктің көңілін дөп басып, «Қазіргі күндер» атты топтамамен жарық көрді. Эрнесттің жүрегінде Париждегі өмірі де біраз орын алды. «Мәңгі мереке» атты кітабына осы жердегі оқиғалар негіз болды. Сонымен қатар жазушы Гавана маңында да біраз уақыт өмір сүрді. Испан соғысы туралы баяндалатын  «Қоңырау кім үшін соғады?» атты кітабын жазып шығу туралы ой осы жерде келген еді. Эрнесттің аңшылықты, балық аулауды жан-тәнімен сүйгендігін айтып өттік. Жалпы алғанда, жазушы өзінің шығармаларындағы кейіпкерлерге ұқсауға тырысты. Соның әсері болса керек, Хемингуэйге ғашық болып, көңілін білдірген қыз-келіншектердің саны өте көп болды. Жазушы әлемдік даңқа 1953 жылы бөленді. Осы жылы оған "Шал мен теңіз" романы үшін Пулитцер сыйлығы берілді. Тура бір жыл өткен соң, Нобель сыйлығы тағайындалды. Бірақ әуе апатына ұшырап, дерт үстінде жатқан Хемингуэй Стокгольмға бара алмады. Өмірінің соңында Эрнест көп қиыншылықтарға тап болды. Испан соғысында алған жарақаты бар, көзімен көрген екі әуе апаты бар - осының бәрі денсаулығының сыр беруіне негіз болды. Бас ауруы, паранойа секілді қиыншылықтарға тап болды. Журналистерге берген бір сұхбатында халінің тым нашарлығын, бірдеңе жазуға деген икемінің жоғалып кеткендігін айтып, көзіне жас алды. Ақ

ыры не керек, айтулы жазушы 1961 жылдың 2 шілдесінде АҚШ-тың батысындағы Кетчум қалашығында дүние салды. Қазіргі кезде оның еңбектері әлі күнге дейін еш маңыздылығын жоғалтқан жоқ. Әлі күнге дейін еңбектері әлемнің түрлі тілдеріне аударылып, көп оқырманның сырласына айналып жүр. Қазақ оқырмандары арасында жазушының "Шал мен теңіз", "Қош бол, майдан" атты еңбектері кеңінен танымал.

 "Қош бол, майдан" романы ең алғаш рет 1929 жылы басылып шыққан. Роман бірінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі дәрігер мен жаралының арасындағы махаббаты жайлы...

Действие романа происходит в 1915—1918 гг. на итало-австрийском фронте.

Американдық Фредерик Генри —италяндық армияның тазалық лейтенанты болып істейді. Ағылшын госпитальына жас медсестра Кэтрин Баркли келеді.Оның күйеуі Францияда қайтыс болған, оған ерте үйленбегеніне және бақытты күндердің аз болғанына өзін кінәләйді. Австриялық жақ италияндықтарға жақын өзеннің келесі бетінде орналасқан. Генриға Кэтрин ұнайды, бірақ кейбір қылықтары қызық көрінеді. Кейде Генри сүйсе бетінен ұрып, кейде өзі бірінші сүйіп алады.Сәл қыз қуғынбай болғанымен, онымен бірге уақыт өткізу оған қатты ұнайды. Келесі күні жоғарғы өзен жақта атака болатынын біліп,тазалық машинасы жолға шығу керек болады. Кетіп бара жатып Кэтринге соғып шығады, және Кэтрин оған қасиетті Антонияның медальонын бақыт тілеп береді. Сол жерлеріне жеткенде соғысты бәрі сөз қылады, егерде жақын адамдарымен қорқытпағанда қазір мында ешкім болмас еді дейді. Соғыстан жаман ештене жоқ, одан ұтылудың өзі жақсы. Бәрі үйлеріне қайтқысы келеді.Соғыс тек оны қалайтын адамдарға ғана керек дейді. Атака басталғанда Генридің аяғы жарақаттанады, оны көмек көрсету пунктіне алып келеді.Онда ол жарақаттанған адамдарды, қандарды көріп жаман болады. Миландағы орталық госпитальға кететін болады. Күтпеген жерден ауруханаға Кэтрин кіріп келеді. Ол Кэтринді қатты сүйеді, онсыз өмір сүре алмайтынын біледі.Генри жүре бастағанда екеуі саябақтарда серуендеп, ресторанға да барып, ақ вино ішіп қайтатын болған. Қайта госпитальға барғанда Генри Кэтринді балконда ол жұмысын бітіріп келгенше тосып отырады. Екеуі бір бірін әйелімен күйеуі деп есептейді. Генри үйленгісі келгенмен Кэтрин қарсы шығады. Оның ойынша ол жамандықты сезеді. Генри жазылып шыққанда өзінің бөліміне қайта кетеді. Кетіп бара жатып, Кэтриннің аяғы ауыр екенін біледі. Бөлімінде бәрі бұрынғыдай тек кейбір адамдар тірі жоқ. Тазалық машинасы көшенің балшықтарынан тіреліп жүрмей қалады. Генри қасындағы жолдастарымен жаяу кетеді, жолда көптеген оқ атылады. Оларды итальяндықтар ұстап тексереді. Ағылшынша акцентпен оны атпақшы болады, бірақ ол қашып құтылады. Судың астында жүзіп шығады.Ол осыдан кейін соғыстың оған керек жоқтығын түсінеді. Ол Кэтринмен қайта қосылып, қалған өмірін сонымен өткізуді қалайды. Сабағынан қашқан адамдай өзін жаман сезінеді, соғыс туралы көп ойлайды. Генри өзін формасыз көшеде жүргенін көріп, танып қойса атып жіберетінін біліп, тезірек бұл жерден кетуін ойлайды. Сол гостиницасынын бармені оны біреу осында жүргенін айтып қояғанын айтады.Сол бармен оларға қайық тауып беріп қашуына көмектеседі. Швейцарияға барыптау жақтағы ағаш үйшікте өмір сүреді. Туатын күні жақындағанда Кэтриннің тазы кішкентай болып туылу қиын болады.

Кесіп баласын туғызғанда балада, анасыда қайтыс болады. Бірі осы өліммен бітеді екен деп ойлайды.

№ 22 билет 1.Эврипидтің мифке көзқарастары Еврипид (б. з. д. 480—406) — үшінші трагедия ақыны. 92 драмалық шығарма жазған, бізге содан 17 трагедия мен 1 сатиралық драма жеткен. Оның трагедиялары әр түрлі саяси көзқарастарға және қазіргі заман туралы ойларға толы. 35 жылдық шығармашылық өмірінде үлкен табысқа жеткен емес, бар-жоғы бес рет бірінші бәйге алған. Соғыс атаулыға қарсы жазылған патриоттық шығармаларында ("Троя әйелдері,"Андромаха"Геракл"Гераклидтер") антикалық дәуірдің демократиялық идейларына қатты көңіл бөлді. Еврипид жасаған бейнелер мен сюжеттерден кейін көптеген әдебиетшілер үлгі алды. Драматург кейіпкерлерін шындық өмірге жақындатты. Оның жағымды кейіпкерлері байлыққа қызығушылық қылмыс жасауға апаруы мүмкін деген ой айтады. Ол соғыстың адамдарға, әсіресе әйелдер мен балаларға қаншама қайғы-қасірет әкелетінін көрсетеді ("Гекуба "Троя әйелдері"). Соғысты тек өз елінің тәуелсіздігін сақтау үшін ғана бастауға болады, — деп есептейді Еврипид.Еврипидтің танымал трагедияларының бірі — "Медея". Оның сюжеті аргонавтар туралы аңыз-мифтен алынған.Афиндықтарға Еврипидтің адамдардың өмірін, ойын, мінезін барынша айқын көрсетуі,миф пен дінге жеңіл қарауы ұнамады. Еврипид атақ пен даңққа тек өлгеннен кейін ие болды. Тек б.з.д. IV ғасырдан бері ұлы трагедия ақыны деп аталып келеді.Трагедия:Трагедияларын қою үшін Еврипид те Софокл сияқты үш актерді қолданды. Мұнда хор көріністің дамуымен тығыз байланысты болған жоқ. Кейде хор әні драматургтің ойлары мен көзқарастарын көрсетеді. Кейіпкерлер тілі жеңілдеп, тұрмыстық сахналар енгізілді.

Мысалы: өлім, ауруды көрсету, ғашық әйелдің уайымы, сахнаға балалардың шығуы және т.б.Грекияның классикалық трагедиясының даму үрдісі Еврипид I шығармашылығымен тоқталады. Ежелгі Грекияда трагедия саласында бұдан кейін үлкен шығарма жазылмады. Трагедия ақырындап тек оқуға арналған әдеби жанр ретінде қалыптасты. Оның орнын б.з.д. IV ғасырдың ортасында дами бастаған тұрмыстық драма — жаңа аттикалық комедия басады. Еврипид шығармаларында қаһармандық тақырып бәсеңдейді де, керісінше, адам психологиясына, қоршаған ортаға деген қызығушылық күшейе түсті.Еврипид трагедиясындағы Медея образы: Медея образы түрлі өнер саласының шеберлерін: суретшілер, композиторлар мен жазушыларды өзіне тартатын. Және жазыла-жазыла Медея образы өзгерістерге де ұшыраған. Біз Еврипид трагедиясындағы Медея образын қарастырайық. Аристотель ақынның мифті бұрмалауы үлкен қателік деп түсініп, ішіндегі дәнін сақтап, еш бұрмалаусыз жеткізілген бірден бір шығарма деп «Медеяны» мысал етеді. Медея туралы мифтердің түрлі нұсқаларынан Еврипид оның ең қатал, безбүйрек болғандағысын таңдайды: әкесінен жасырына қашып отырып, Медея өзінің кіші інісі Аспиртті өлтіріп, әкесі жинап кідіріп қалсын деп інісінің дене бөліктерін жан-жаққа шашып тастайды; Медея өзінің туған балаларын өлтіреді; Ясон емес, Медея драконды жеңеді. Еврипидтің Медеясы Ясон үшін барлығын жасайды, ең озбыр қылмыстарға барады. Еврипид Медея мен Ясон отбасының күйреуінің алғашқы себептерін түсіндіретін мифті таңдайды. Эрот Афина мен Гераның өтінішімен Медеяның Ясонға ғашық екендігін санасына сіңіреді. Бірақ оның махаббаты жауапсыз болып, Ясон Медеяға тек оның берген көмегінің өтемі ретінде берген уәдесі үшін ғана үйленеді. Яғни Ясон жағынан бұл есеппен жасалған неке боды, сондықтан оның Медея мен балаларынан Коринфтің хандық дәрежесі үшін бас тартуы оңай болды. Трагедияның финалы өте анық: Медея Гелиос жіберген дракондар жегілген арбамен шығады. Онымен балаларының өлі денелері болады. Оның Ясонмен соңғы диалогы көрсетіледі, бұл драманың характерін сәл өзгертеді: Медеяға қарсы айыптаулар әділ, оның қатыгездігіне шек жоқ, бірақ Медеяның алға тартқандары да шынайы деп бағаланады: кінәлі Ясон, оларды өлтірген оның күнәсі, ал әйел қызғанышы оның кез келген іске баруына құқық береді.Трагедия тұрмыстың абсурдты екендігін сездіреді: өмірде әділеттілік жоқ, жақсылық пен зұлымдық арасында шекара жоқ, өлшем жоқ, шындық жоқ, бақыт жоқ. Медея өмірдегі ең жоғарғы құндылықтар туралы көзқарас қалыптастырады. Автордың өзінің Медеяға деген қатынасы қандай? Оның Медеяға жаны ашыды. Авторлық позициясы мифтерді таңдауында, трагедия композициясында, кейіпкерлер жүйесінде көрініс табады. Медея – шығарма орталығы, ал оның айналасында трагедия әлемі шыр айналады, ол өзінде драманың бүкіл эмоционалды-психологиялық мазмұнын сыйдырады; қаласаң да, қаламасаң да оған жаның ашып, оның күйбен тіршілігі түрлі сезімдер тудырады. Еврипидтің өзін сыйқыршы-қылмыскер Медея образы баурап алған тәрізді.

2.Шиллер шығармашылығындағы бүлікшіл рух. Йоһанн Кристоф Фридрих фон Шиллер неміс халқының ақыны,философы, тарихшысы және драматургы. Өмірінің соңғы жылдары (1788-1805) Шиллер сол кездің өзінде атақты және ықпалды Гетемен терең достық орнатып, бұл зор шығармашылық нәтижелерге алып келді: олар эстетика тақырыптарын талқыласып, Шиллер Гөтені бұрын бастаған, бірақ кейін аяқтамай кеткен шығармаларын аяқтауына түрткі болды. Осы арқылы қазір Ваймар классицизмі деп аталатын бір ерекше кезең басталды. Сонымен қатар ол екеуі бірге Ксениялар деп аталатын қысқа, бірақ өте уытты сатирикалық өлеңдер жинағын құрастырды. Ксенияларда Шиллер мен Гөте өздерінің эстетикалық көзқарастарына қарсы шыққандарды өткір ажуаның астына алды.Өмірбаяны:Шиллер Алманияның оңтүстік-шығысындағы Швабия аймағында Неккарөзенінің бойында орналасқан Марбах қаласында дүниеге келді. Әкесі — әскери дәрігер Йоһанн Каспар Шиллдер (1733-1796), анасы — Елизабет Доротеа Кодвайс (1732-1802). Отбасында он бір бала болған, солардың жалғыз ұлы — болашақ ақын. 1790 жылғы ақпанның 22-сінде Шиллер Шарлотте фон Ленгефельдке (1766-1826) үйленді. Отбасында 1793 пен 1804 жылдың арасында төрт бала дүниеге келді: ұлдары Карл мен Ернст, қыздары Луизе мен Емили. Емилидің 1947 жылы Баден-Баденде қайтыс болған немересі барон Александер фон Глейхен-Руссвурм Шиллердің соңғы ұрпағы болды.Фридрих туған кезде әкесі жетіжілдық соғыста жүрген еді. Ол әкесі соның әскерінде қызмет етіп жүрген Пруссияның патшасы ІІ-ші Фридрихтың құрметіне Фридрих деп аталды. Бірақ кейін барлығы дерлік оның есімін қысқартып, Фриц деп атап кетті.[1] Әкесі Каспар Шиллер үйге келуге мүмкіндікті сирек табатын, бұл оның анасына көп қиындық туғызатын, бірақ ол анда-санда отбасына келіп тұратын. Кейбір кездері оның әскери қосыны орналасқан жерлерге анасы балаларымен бірге де бара алатын. 1763 жылы соғыс аяқталды. Шиллердің әкесі жаңа жауынгерлерді қабылдайтын қызметке орналасып, Швебиш Гмүнд қаласына жіберілді. Отбасын да ол қасына көшіріп алды, бірақ қалада пәтер жалдап тұру бағасы тым қымбат болғандықтан, олар көршілес Лорх ауылына көшуге мәжбүр болды. Лорхта Шиллердің отбасы бақытты өмір кешсе де, өзінің жұмысына әкесінің көңілі толмады. Ол жас Фридрихті кейде өзімен бірге жұмысқа апарып тұратын.[4] Лорхта Шиллер бастауыш мектепке бара бастады, бірақ мұғалімі жалқау болып, берген білімі де онша болмады. Сондықтан Фридрих жиі сабақтан қалып отырды. Ата-анасы Шиллердің есейгенде пастор болуын армандайтын, сондықтан сол ауылдың пасторы оны латын және грек тілдеріне үйрете бастады. Ол адам жақсы ұстаз болып шықты, сол себепті көп кейін Шиллер «Қарақшылар» пьесасындағы діни қызметкерді оның атымен пастор Мозер деп атады. Шиллердің өзіне де діни қызметкер болу ұнап, кейде үстіне қара шапан жамылып алып, уағыз айтқан болатын.1766 жылы Шиллерлер отбасы Лорхтан Лүдвигсбург қаласына көшті. Шиллердің әкесіне үш жыл бойы жалақы төленбей, отбасы жинаған қаражаттарына күн көріп жүрген болатын, бірақ енді ол да бітті. Сондықтан Каспар Шиллер Лүдвигсбург гарнизонына ауысуға өтініш жасады. Бақытты балалық шағының көбі сонда өткен Фридрих үшін бұл оңайға соқпады. Көп ұзамай Шиллерді Вүрттемберг герцогы Карл Ойген байқайды. Ол 1773 жылы Карл Ойгеннің өзі ашқан Карлсшуле әскери академиясына түсіп, сонда дәрігерлікті үйрене бастайды. Қысқа өмірінің көп бөлігінде ол басқаларды жазуға тырысып жүрген аурулардан өзі жапа шегіп жүрді.Карлсшуледе оқып жүргенде Шиллер Жан-Жак Руссо мен Йоһанн Волфганг Гетенің шығармаларын оқып, бірге оқып жүргендермен классицизм идеяларын талқыласты. Оқып жүрген кезінде ол өзінің «Қарақшылар» деген алғашқы пьесасын жазды. Онда ақсүйек отбасына жататын екі ағайынды жігіттің оқиғасы баяндалады: үлкені Карл Мур бір топ қиқар студентті орманға ертіп әкетіп, қарақшылықпен айналыса бастайды да, кішісі Франц Мур әкесінің үлкен дәулетін айла-шарғымен қолына түсіріп алады. Пьесаның әлеуметтік әділетсіздікке бағыттаған сыны мен төңкерісшіл республикалық идеяларды қолдағаны көрермендерді қатты әсер етіп, Шиллердің атағын шығарды. Кейінірек осы пьесасы үшін Шиллерге кейін Француз Республикасының құрметті азаматы атағы берілді.1780 жылы ол Штутгартта полк дәрігері қызметіне орналасты, қызметі оның өзіне ұнаған жоқ.«Қарақшылардың» 1781 жылы Маннһайм қаласында өте сәтті өткен қойылымынан кейін Шиллер тұтқындалып, Карл Ойгеннің өзі оған бұдан былай шығарма жазуға тыйым салды. Шиллер 1783 жылы Штутгарттан қашып, Ляйпциг пен Дрезден арқылы 1787 жылы Ваймарға жетті. 1789 жылы ол Йенада тарих пен пәлсапа профессоры болып тағайындалды. Онда ол тек қана тарихи шығармалар жазды. Ол Ваймарға 1799 жылы қайтып оралып, Гете оны қайтадан пьеса жаза бастауға қолқа салды. Гете екеуі Ваймар театрының негізін қалап, ол Алманияның жетекші театрына айналды.Шиллер Ваймарда 45 жасында туберкулезден қайтыс болды.

3.Джек Лондон. «Мартин Иден». Джек Лондон, (Джон Гриффит) (12.1.1876, АҚШ, Сан-Франциско қаласы — 22.11.1916, Сан-Франциско маңы, Глен-Эллен мекені) — америкалық жазушы. Өгей әкесінің қолында тәрбиеленген. Жас кезінде зауыт, фабрика, электр станцияларындатүрлі жұмыстар істеген. Әдеби шығармалар жазумен 17 жасынан шұғылдана бастаған. 1893 ж. “Сан-Франциско дауысы” газетінде тырнақалды туындысы “Жапонжағалауындағы Тайфун” атты очеркі басылды. Сонан кейін көптеген әңгімелері,повестері, романдары жарыққа шыға бастады.Шығармалары:“Қасқырдың баласы” (1900),“Оның әкесінің құдайы” (1901),“Аяздың балалары” (1902),“Қар қызы” (1903) романы,“Ақ азу” (1906, қазақ тілінде 1938 — 48) повесі,“Жолда жүрген жолаушылар үшін” (1899, қазақ тілінде 1961), “Солтүстік жорығы” (1900, қазақ тілінде 1960),“Тыртық адам” (1900, қазақ тілінде 1960), “Өмірге құштарлық” (1900, қазақ тілінде 1951), “Мың дюжина” (1903, қазақ тілінде 1927 — 51),“Темір өкше” (1912),“Айлы алқап” (1913),“Үлкен үйдің қожасы” (1916),“Телегей теңіз, аттаныс” шығармасын 1926 ж. “Жаңа мектеп” журналына (4,5 сандары) алғашқылардың бірі болып аударып, жариялаған — Ж.Аймауытов.Жазушы шығармаларындағы биік белесі — “Мартин Иден” (1909, қазақ тілінде 1968) роман-биографиясында автордың өзіндік тұлғасы, қоғам мен қоршаған ортаны тануы, шығармашылық өнер жөніндегі ойлары көрініс тапқан. Кейіннен Лондон шығармаларын М. Әуезов, М. Дәулетбаев, Б. Омаров, т.б. қаламгерлер аударған. Әуезовтің “Көксерек” повесінен канадалық жазушы Эрнест Сетон — Томпсонның“Винипег қасқыры” мен Лондонның “Ақ азу” атты шығармаларының әсері байқалады. Мұның өзі қазақ көркемсөз өнерінің әлем әдебиетімен сабақтаса дамығанын көрсетеді. Лондон шығармалары бұрынғы Кеңестер Одағы аумағында көп аударылып, кең тараған.«Мартин Иден» — роман Джека Лондона (1909). Жанры: драма.Алғаш «Пасифик Мансли» журналында 1908—1909 жылдары басылды, 1909 жылы жеке кітап болып шығарылды.Сюжеті:Роман оқиғасы ХХ ғ. Басында Оклендте өрбиді.Мартин Иден – төменгі таптан шыққан, шамасы 21лердегі жұмыскер бала, моряк. Ол күтпеген жерден бай отбасынан шыққан Руфь Морзбен кездеседі. Оған бір көргеннен ғашық болып Мартин Руфьтің теңі болуы үшін өз білімін жетілдіруді қолға алады. Мартин журналдардың онда басылатын авторларға жоғары гонорарлар төленетінін біліп, жазушы болуға шешім қабылдайды. Оның үстіне ол әдеби журнал шығаратындардан әлдеқайда жақсы жазатындығына сенімді еді. Мартин өз өзін жетелдіретін программа құрастырады, өз тілімен, дыбыстардың айтылуымен жұмыс жасайды, көп кітаптар оқиды. Өмірлік тәжірибесіне сүйене отырып – Мартин бұған дейін моряк болып жұмыс істеп, әлем көрген еді – ол өлеңдер мен проза жаза бастап, баспаларға тарата бастайды.Руфь Мартинге ынтықтығын сезініп, одан қорқып әрі ұялып, ақыры ғашық екенін түсінеді. Оның әкесі мен шешесі қызының бұл таңдауына қарсы болады. Алайда олардың бас қосуына кедергі болмайды. Сонымен қатар олар Мартинді Руфьтің теңі емес екендігін көрсетпек болады. Олар үйлеріне жоғары таптан шыққан бай немесе карьера жасаушы жас жігіттерді шақырады. Роман көбіне автобиографияға құрылған, Мартин Иден мен Джек Лондонның өзімен ортақ байланыс өте көп. Екеуі де төменгі таптан шыққан және өз еңбектерімен әдебиетте керемет жетістіктерге қол жеткізеді. Лондонның өзі жас кезінде көп нәрсемен шұғылданған және моряк, фабрика жұмыскері мен газет таратушы мамандығын үлкен біліммен жазады. Руфи образы Джек Лондонның алғашқы махаббаты - Мейбл Эпплгарт.

№ 23 билет 1. Ежелгі Қытай әдебиеті. Ежелгі Қытай әдебиетін 3 кезеңге бөлуге болады. 1) архаикалық кезең,2) классикалық кезең,3)поздняя древность кезең

1.Архаикалық кезең( б.д.д 2мыңжылдықтың ортасы мен б.д 3ғасыр) мұнда біз тайпалық( Шан - Инь), қалалық-мемлекеттік( чжоу), империялық деп бөлуімізге болады. Археологиялық мәліметтерге сүйенетін болсақ, Қ террриториясында мәдениет Шан тайпалық одағынан бұрын пайда болған көрінеді, яғни б.д.д 3мыңжылдықта, оны Яншао мәдениеті дейді. Шан одағы дәурірінің екінші кезеңін Инь деп аталады. Бұл кезеңдерден жазба ескеркіштер қалған ( аңдар сүйектерінде, бамбук тақтайшаларда)бірақ бұлар Инь кезеңінің аяғы мен Чжоу кезеңінің басына тұспа –тұс келеді. Әрине бұл кездерді әдебиетке жатқызуға болмайды. Әдебиетке билеушілердің эдиктері мен бұйрықтарын, өлеңдер мен ода, гимндерді жатқызуға болады. олар б.з.д 7-12ғасырларға тура келеді. 12ғ.б.з.д бұл кезеңнің тарихта өте маңызы зор Инь патшалығы құлап, Чжоу билігі келді. Осы кезеңдерге қола ыдыстар сыртындағы жазуларды жатқызуға болады. бұл кезеңді Қ тарихында « алтын ғасыр » дейді, өйткені адамдар көп қиындық көріп, жақсы өмірді аңсаған. Ол жайлы біз Конфуцидан( 5-6 ғ.б.д.б) да көре аламыз. Осы кезеңге класстық бөлініс те көрініс табады. Бұл жайлы «Лицзи» («Записи правил», или «Книга обрядов»);жазбаларда айтылған. Мұнда төменгі тап өкілдерін 4 топқа бөлген. Ал жоғарғы тапқа жер иелері жатқан. Әртүрлі қоғамдағы ережелер, адамның өз-өзін ұстауы жоғарғы таптарға дәл келсе, жазалаулар оларға емес төменгі тапқа қолданылады деп есептеген. 12 ғ.б.д.д. орта кезеңінде ауызша ескерткіштерге ГАО эдиктерді жатқызуғы болады. Осы кез құжаттарын аудару өте қиынғы түсті. Өйткні ежелгі Қ тілінен алшақ дүниелер көп болған. Ежелгі жазбаларды аударушыларға Хань Юйды жатқызуға болады. Чжу СИ секілді оқымысты адамдарды 12ғ жатқызуға болады. олар тек қана философ әрі керемет филологта болған. Жазбаларға эдиктер жатады дедік. Эдик дегеніміз билеушілердің халыққа жолдауы . Осы секіді көне шығармалардың біріне Пань- Гэнды жатқызуға болады. Пань –гэн шан патшасы. Тағы бір халыққа жолдауды У-ВАн патшалығы билік құрып тұрған кезге жатқызуға болады. Оны « ұлы жолдау » ( да гао)деп атаған. Бұдан кейінгі жолдауларды эдиктер деп атауға болмайды. Одан кейін декларациялар, манифестер, бұйрықтарды жатқызуға болады. Оларға « Хун Фаньды» жатқызуға болады. яғни «басқарудың ұлы заңы»оны Конфуции талдаған. Мұнда 5 стихия, және 5 іс жазылған. 5стихия – су, от, ағаш, металл, жер. Бұл табиғатпен санасу керектігінен сыр шертеді.Су – төменге кетеді, от – жоғарға, ағаш - түзу және қисық болуға, металл – ауысуға, жер – нан өндіруге, қабырға тұрғызуға талпынады. 5 іс өз-өзіңді ұстау ережеге тәрбиелейді, қалай сөйлеу керектігі - тәртіп, қалай көру, есту, ойлау керектігі – даналықты туғызады деп жаз. Осындай көп тараған шығармаларға «Два уложения» и «Три плана» («Сань люэ»).жатады. Бұл жазбаларды толығымен « Шуцзин» ( тарих кітабы) деп атаған, яғни көне заман ескерткіші. Бұл жазбалар тарихшыға көп мәлімет береді ежелгі « Иллиада »секілді «Шуцзинді» де әдебиетке жатқызуға болады. « Шуцзин» риторикалық прозаға жатқызуға болады. Шығарма кезекпен келіп тұратын жолдардан тұрады. Тексте қарама –қайшылықтар образы, түсініктер орын алған.Мұндағы айтулар бөлек- бөлек жолдарға бөлініп, проза, поэтикалық проза пайда болады.Сонымен қатар Шиді де көне жазбаларға жатқызады. Ши деген « өлең», көнеде оны оқымаған, айтқан болатын ауызша. Бірақ көненің өзінде ән айту мен сөз айтудың ерекшеліктерін білген болатын. Өлеңдерде ең көп кездесетіні 4 жолда өлеңдер. Өлең аяқтары ұйқас болып келген. Олар көпнесе 1немесе2 ғана әріптемен аяқталып отырған. Көптеген өлеңдер күйеулері ұмытып жаңа әйел үшін тастап әелдер мұңын, еңбекқор халық өмірінен, соғыстан сыр шертеді. Көне өлеңдердің көбісі эпосқа жатады. Бұл эпостарда чжоу тайпасының тарихы жазылған. Тіпті балладаға да жатқызуға болады. Оған « 7ай» өлеңін жатқызады. Онда еңбек жылы, мезгілдер, табиғат суреті, адамдар өмірі, еңбегі жайлы айтылған. Міне осы өлеңдердің мазмұны сақталғанмен қалай айтылғандығы, қандай асп аппен айтылғандығы жайлы деректер сақталмаған. «Өлеңдер кітабында» болған 305 өлең жеткен.сонымен қатар көне жазбаларға афоризмалық өлеңдерді кіргізеді. Ол өз кезегінде мәтелдерден, дәстүр, болжауды жатқыззуға болады. бұл жайлы Ли (ереже кітабында )айтылған. Мұнда ережеге сәйкес келмегендерді жасама, ата-анаңа қызметқыл, ережеге байланысты жерле қаза болғанды. Құрбандық шал, егер билеуші ережеге бағынса, елді басқару оңай делінген.