Тістің жұмысшы ұзындығын анықтау.

Тістің жұмысшы ұзындығы деп – аспаптық өңдеудің апикалды шекарасы мен өлшеу жүргізілетін сауыттық нүкте арасындағы қашықтық (Nicholls, 1967).

Өзектің ұзындығын тактилді әдіспен анықтау (өзекте қарсылықтың болмауы кезіндегі аспаптың ұзындығын өлшеу) бізге нақты әрі дұрыс нәтиже бере алмайды.

Тістің жұмысшы ұзындығын анықтауда ең көп тараған әдіс – рентгенологиялық әдіс. Оны болдыру шарттары: операцияға дейінгі диагностикалық рентген суретінде жақсы бақыланатын өзектің болуы; өзектің орташа ұзындығы және орналасуы туралы ақпараттың болуы; сауыттың қиғаштығының және кіреукенің жіңішке қабырғаларының арқасында тежегіштің тіркелімінің түрлі тереңдігін алдын-алатын тістің сауыт бөлігінің сапалы егеп-тазалануы(18-сурет); аспаптың өзек ұшынан шығып кетуін алдын-алу үшін және рентген суретінде аспап ұшының айқын көрінуі үшін 15-20 мөлшерлі диагностикалық файл мен римерлерді қолдану (жас адамдардың тістерінде – әлде одан да үлкен), рентген пленкасын (19-сурет) және сәуле бағытын дұрыс орнату.

Әдістемесі:

1. Операция алды рентген суретінде тістің ұзындығын өлшеу;

2. Алынған ұзындықтан 1 мм алып тастау;

3. Алынған ұзындықтағы диагностикалық аспапта тежеуішті қою;

4. Аспапты өзекке енгізу және аспаппен бірге рентгенография жасау;

5. Рентген суретте тістің ұшы мен аспаптың ұшының арасындағы арақашықтықты өлшеу;

6. Шыққан нәтиже ме бастапқы нәтижені қосу;

7. Алынған нәтижеден 1 мм алып тастау;

8. Алынған ұзындықта тежеуіш қою;

9. Қайтадан рентенография жасау;

10. Қажет болған жағдайда тістің ұзындығын қайтадан өлшеу.

Сүйектің периапикалды резорбциясы бар болса 1 мм емес, 1,5 мм, ал сүйектің де, түбірдің де резорбциясы кезінде апикалды тарылымның жлжып кетуінен 2 мм алып тастау керек (20-сурет). Иілген өзектерде ұзындығын аспаптық өңдеуден кейін қайтадан тексеру керек. Кіші азу тістерде әр өзектің ұзындығын жеке өлшеу керек немесе қиғаш сәуле бағытын қолдану керек.

Апекслокацияның электрлік әдісі кеңінен тарады. Ол шырышты қабат пен периодонттың тұрақты қарсылықтығында негізделді. Анықтау принципі ауыз қуысының жұмсаө тіндері мен тістің тіндерінің арасындағы қарсылықты электрлік өлшеуде. Тістің қарсылығы ауыз қуысының шырышты қабатына қарағанда әлдеқайда жоғары, сондықтан электродтардың ерінде және тіс өзегінде орналасуы өзекке орналасқан электрод тіс ұшына жетпейінше (периодонт тіндеріне) электр қатардың тұйықталуын шақырмайды. Ол дыбыстық сигналмен беріледі.

Рентгенологиялық әдіске қарағанда электрлік әдіс өзекке ең жіңішке аспапты енгізгенде орындалады. Ұзақ уақыттан бері бұл әдісті қолдану шарты өзекте иондалған ортаның – электролиттердің (қан, ерітінді, соның ішінде NaOCl) және металл құрылымдардың болмауы болып табылады. Бірақ апекслокаторлардың соңғы модельдерінде мұндай шектеу жоқ.

Ескере кететін жайт, кейбір кезде тістің жұмысшы ұзындығын өлшеуді түбір өзегін біріншілік өңдеуден кейін жүргізеді.

Тістің түбірлік қуысын егеп-тазалау.

Тістің түбірлік қуысын егеп-тазалау өзектен жұмсақ тіндер мен зақымдалған дентинді алып тастауды және оған біркелкі конус тәрізді пішін беруді болжайды.

Аспаптық өңдеу кезінде түбір өзегінің қабырғасынан 15-50 мкм тін алынады (заөымдалған дентиннің орташа қалыңдығы). Кейбір ақпарат көздері түбір өзегін кем дегенде 3 мөлшерге дейін кеңейту (ал зақымдалған өзектерде одан да көп) керек дейді.

Тістің түбірлік қуысын егеп-тазауға қойылатын талаптар:

1. Өзекке оймақ тәрізді пішін беру – физиологиялық тарылымда диаметрі ең аз, кіреберісінде – ең көп; егеп-тазаланған өзек пішіні оның өзінің пішінін қайталау керек (өзекті деформацияламау керек), бірақ диаметрі көп болу керек.

2. Өзек диаметрі мен оның қабырғаларының қалыңдығның арасында арақатынас сақталу керек

3. Апикалды тарылымның өзгерілмеген позициясының сақталуы

4. Пломбылық материалдың тұруына жағдай жасау.

5. Апикалды тарылымға қарсылық жасау.

6. Қуыстың тұрақты туалеті.

Түбір өзегін аспаптық өңдегенде өзекте үгінділердің жиналуына әкелетін баспалдақ тәрізді түзіліс, апикалды тесіктің оймыш тәрізді кеңеюі, өткір аспаптарды пайдаланғандықтан «тізелердің» пайда болуы, дентинді көп алып жібергендіктен қиғаш өзектердің перфорациясы сияқты қателіктерден аулақ болу керек. Соңғы қателіктен файлингті қолдану арқылы құтылуға болады. Сонымен қатар өңдеу тиімділігін бақылауы мен қаламайтын өзекті түзету мүмкіндігінің есебі керек.

Өзекте ауа үрлегішпен жұмыс істеу қажет емес (эмболияның алдын-алу үшін).

Түбір өзектерінде жұмыс істегенде әдетте келесі қағидаларды қолданады:

1. Риминг – өзекке бірнеше рет енгізуді, айналуды, шығаруды қосатын римерлермен және К-файлдармен жұмыс істеу. Римерлердің ең жиі кездесетін асқынуы – аспаптың сынуы.

2. Файлинг – өзекте тік бағытта жұмыс істейтін К- және Н-файлдар. Асқынуы – баспалдақтың пайда болуы және түбір өзегінің пішінің өзгеруі.

Арнайы әдебиеттерде түбір ұшына жеткен бірінші аспапты initial apical file (IAF) десе, түбір ұшына жетіп, «апикалды тірек» қалыптастыратын соңғы аспапты apical master file (AMF), түбір өзегін өңдейтін соңғы (диаметрі үлкен) файлды final file (FF) дейді.

Қазіргі таңда кездесетін түбір өзектерін егеудің барлық әдістері екі негізгі әдіске негізделген: step-back («шаг назад» немесе апикалды-короналды техника – түбір өзегін бара-бара диаметрі ұлғаятын аспап көмегімен түбір ұшынан түбір сағасына дейін кеңейту), step-down («шаг вперед» немесе короналды-апикалды техника – түбір өзегін түбір сағасынан түбір ұшына дейін кеңейту) немесе осы екі әдісті араластырады.