8.Пропорционалды буын.

Егер буынның шығыстық және кірістік шамаларының арасында мынадай: y=kx пропорционал тәуелділік болса, онда оны инерциясыз буын деп атайды. Инерциясыз буынды кейде пропорционалды деп те атайды. Мұндай буындардың у және х арасындағы тәуелділігі өтпелі әрі орныққан режимдерде дәл келеді, өйткені инерциясыз буындар энергияны жинақтай алмайды. Сондықтан шығыстық және кірістік шамаға қатысты лезде жаңа мәнге ие болады. Мұндай буындарға мәселен, массасын ескермегенде, рычагты, инерция сәті аз люфтісі жоқ шестернялы берілісті,и транзисторлы күшейткішті, қозғалтқыштың механикалық ығысуын өзіне пропорционал электр кернеуіне түрлендіретін потенциометрді жатқызуға болады. Шын тұрғыдан қарағанда инерциясыз буындар болмайды. Бірақ буынды, егер оның инерциялығы(уақыт тұрақтысы) автоматты жүйедегі басқа буындардікіне қарағанда екі не одан да көп ретке кем болса, онда ол буынды инерциясыз деп санайды. 1 теңдеудегі к-буынның беріліс коэффициенті әдетте ол өлшемсіз, бірақ потенциометр жағдайында оның өлшемі В/мм болады. Инерциясыз буындарда фазалық ығысулар(кеш қалу, озып кету) болмайды, олар барлық жиіліктегі сигналдарды бірқалыпты өткізеді. Буынның операторлық түрдегі теңдеуі: Y(p)=kX(p), ал беріліс функциясы W(p)=Y(p)/X(p)=k, яғни инерциясыз ,буынның беріліс функциясы сан жағынан беріліс коэффициентіне тең. Өтпелі сипаттама өзгерісі к есе өсірілген l(t) бірлік сатылы ықпалдың түрін қайталайды. Буынның жиіліктік сипаттамалары: W(jw)=k; V(w)=0; U(w)=k; A(w)=k; φ(w)=0. Комплекс жазықтықтағы АФС координат басынан к шамада орналасқан нақты осьтегі нүктемен бейнеленген. Шығыстық сигналдың фаза бойынша ығысуы жоқ, ал ЛАС 20lgk деңгейінде өтетін түзумен бейнеленеді.

29. Жуықталған модельдің параметрлері мен сапа көрсеткіштер арасындағы байланысы.

Өтпелі процесті нақты жиіліктік сипаттама тұрғызбай алуға болады. Ол үшін тұйықталған бір контурлы жүйенің беріліс функциясы келесідей болып анықталады. , ,

-резонанстық, M=A( /A(0) , μ=M, σ= , Тербеліс тез өшу үшін 0,25 μ=0,545/ξ; σ=0,1/ξ; ; Егер ашық жүйе баяулатқышы бар интегралдау буын ретінде ұйымдастырылса, онда тұйықталған жүйенің моделі: , σ=0,2

Қорынтынды: тербелмелі өтпелі процесс болу үшін және жүйенің реттеу сапа көрсеткіштерін жуықтап анықтау кезінде жүйенің моделі екінші ретті типтік буынға сйкес алынады, тербелмелі немесе 2-ретті апериодты.

25. Реттеу сапасын бағалау жане негізгі көрсеткіштері

Реттеу процесінің сапасы ретінде автоматты ретеуіштің жеткілілкті дәлдікпен реттелетін параметрдің шамасвн белгіленген өзгеріс заңы бойынша үстап отыру қабілетін айтуға болады.Реттеу процесінің сапасы реттелетін параметр белгіленген шамадан аз ауытқыса,әрі белгіленген режимге тез жетсе,соғұрлым жоғары болады.Сапаның негізгі көрсеткішіне:реттеу мерзімі,асыра реттеу,тербелмелі және қалыптасқан статикалық ауытқу жатады.Оған қоса,нақты жағдайда реттеу сапасына басқа да талаптар қойылады,айталық реттелетін шаманың өзгерісінің ең үлкен жылдамдығы.оның тербелісінің негізгі жиілігі төменгі суретте көрсетілген.

Реттеу мерзімі абсолют шаманың жүйе жұмысының берілген дәлдігінің ауқымымен аспайтын деңгейге жеткеніне уақыт аралығы.Іс жүзінде реттеу мерзімі деп, өтпелі қате абсолют шамасының әлі де мүмкіндік мәнінен кем болатын уақыт аралығын айтады.0-ден реттеу мерзіміне дейінгі уақыт аралығы реттеу мерзімі болып табылады.Реттеу мерзімі өтпелі процесін ұзақтығын айтады.Асыра реттеу деп реттелетін шаманың процентпен өрнектелген қаылптасқан мәнінен максимал ауытқуын айтады. Абсолют шама өтпелі сипаттамадан анықталады.

Оған сәйкес асыра реттеу мынаған тең

Жүйенің тербелмелілігі реттелетін шаманың реттеу мерзімі кезіндегі тербеліс санымен сипатталады.Егер осы уақыт ішінде жұйедегі өтпелі процесс технология шарты бойынша алдын ала берілген санынан аз тербеліс жасаса,онда жүйе өзінің тербелмеліліні жөнінде қажетті реттеу талабында деуге болады.Қалыптасқан статикалық ауытқу( ) өтпелі процесс аяқталғаннан кейін реттелетін шаманың қалыптасқан мәні мен оның берілген мәні арасындағы айырым түрінде анықталады: