10 Тақырып. Әлеуметтік топтар мен этникалық бірлестіктер

Қоғамды әр тұрғыдан қарастыуға болады: меншікке, байлыққа, билікке, ұлтына, кәсібіне, жынысына, турған жеріне және т.б. Біз қарыстыратын мәселе әлеуметтік және этникалық топты анықтау. Маркстік-лениндік анықтама. Еңбектің бөлінүі, ондағы әлеүметтік топтың алатын орны, атқаратын рөлі, меншікке қатынасы. Стратификациялық көзқарас: байлық, билік, білім, лауазым, дәреже. Әлеуметтік топтардың қазіргі кезеңдегі бағыты. Қазақстандағы кеңестік әлеүметтік құрылымнан нарықтық әлеүметтік құрылымға өтУ мәселелері. Этникалық қүрылым. Оның ерекшелігі. Қазақстандағы этникалық құрылымға сипаттама. Этнос, ұлт. Саяси қөзқарас. Этникалық көзқарас. Ұлттық саясат. Ұлт пен әлеУметтік құрылым қатынастар байлынысы. Мәселелер. Қазақ ұлтының кеңестік жағдайдағы әлеүметтік құрылымы. Қазақстан халықтарының Ассамблеясы, оның этникакарылық қатыНасқа титізер әсері. Мәселелер. Қырғызызстандағы 2010 жылғы сәУір мен шІлдеДЕгі Бішкек, Ош оқиғалары. ӘлеУметтік этникалық құрылым мен саясат, саяси билік мәселелері. Тіл, қоғамдық еңбектің бөлінУіндегі этностардың орны, егеменді мемлекет болу жағдайындағы күрделеніп шешілмей қалған мәселелерді шешу жолдары. Этниқалық мәселелер мен саяси партиялар бұқара халықтың этникалық мәселелерге көзқарасы, үлестері, мәселелер. Қазақстандағы қазақтар мен басқа этностар арасындағы мәселелер (қазақтар мен ұйғырлар, қазақтар мен өзбектер, қазақтар мен орыстар және т.б.).

11 Тақырып. Саяси идеология

Саяси идеологияға анықтама. Идеология деп адамдардың үлкен әлеуметтік топтарының іс-әрекетіне, сана сезіміне ықпал етіп, бағдар беретін, олардың масқат-мүДделерін айқындап, жүйелеп іске асыруға негіз болатын идеалар мен көзқарастар жүйесін айтамыз. Идеология салаға байланысты бөлінүі мүмкін. Идеология саясаттың негізіне жатады және саясат арқылы іске асып, немесе өзінің өмірін тоқтатады. Мысалы, маркстік-лениндік идеология социалистік жүйе құрды және оның күйреУмен өзінің болашағының жоқтығын тӘжірибе арқылы көрсетті. Саяси идеологияның өмірге келуі буржуазияның қатынастарымен байланысты. Саяси ойдың тарихында идеологияның концепциясына зор әсер жасаған К.Маркс пен К.Мангейм. К.Маркс үшін идеология (жалған сана), реалды болмысты қисық түсіну. Иделогияны түсіндірУге таптық көзқарас, әлеуметтік себеп ұғымдары негізгі болып саналды К.Маркстың идеалырын жалғастырушы В.Ленин болды. Ол идеология мен ғылымды қауыштыруға тырысты. Ғылыми болып тек қана пролетариаттың идеологиясы деген тұжырым жасады. К.Мангейм болса идеология қоғамда қалыптасқан статус квоны дәлелдейді, ал утопия болса керісінше сол жағдайды сыни қарап өзгертуге тырысады. Қазіргі кезде идеологияның ассиметриялығы белгілі болып отыр, яғни белгілі бір идеалар қарама – қарсы күштер қолданып олардын мүддесін қорғауға жұмысалуда. Идеология ғылыми көзқарасқа қарама-қарсы деген пікірлер басымдық көрсетуде. Идеологияның атқаратын қызметтері: танымдық, бағдарламалық, легитимдік (ақтаушы), интеграциялық, нормативтік, мобилизациялаушылық. Идеологияның спектры: солшыл-оңшыл, немесе либерализм – консерватизм. Радикалдар сол флангтің шетін, либералдар болса дамудың ақырындап реформалар арқылы өзгеруін, ал реакционерлер болса (оң флангтің шеті) саяси тарихтын өткен кезенің орнына келтруді мақсат етеді. Қазіргі идеологияның негізгі түрлері. Либерализм. Оның негізін салушылар қаратына Дж.Локк, Ш.Л.Монтескье, И.Кант, Т.Джефферсон, Дж.Миль жатады. Оның әлеуметтік экономикасы негізін буржуазиялық экономикалық қатнастар құрайды. Либерализмнің қағидалары: еркіндік, әлемді рационалды ұғыну және өзгерту, жеке адамның еркендігі, қоғамдық құрылымға Әр адамның сыни қарауға құқы; мемлекеттің жеке адамды құрметтеп оны тең қарауы. Қазіргі кезде мемлекеттің әлеуметтік мазмұның дамыту мен керісінше ондай бағытты жоққа шыгарушыларда кездеседі. Франклин Рузвельдтен бастау алатын неолиберализм экономиканы реттеуге мемлекетінің міндетті араласуын және оның әлеуметтік жауапкершілігінің артуын дамытады. Консерватизм. Оның негізін Жозеф де Местр, Эдмунд Берк қалады. Негізгі қағидалар дәстүрді дәріптеу, адамның табиғатының әлсіздігіне және ақылдың шектілігін, қоғамның дамуының ешқандай экспериментке жатпайтнын адамдар арасындағы тенсіздіктің мәңгіліктігін, еркіндік деген ұғымға өте мұқиятты қарауды алға тартады. Социалзм. Томас Мор, Р. Оуэн, Ш.Фурье, К.Маркс, Ф. Энгельс, В.Ленин. Әлеуметтік теңсіздікті жою, барлық адамдар мен әлеуметтік топтарды әлеуметті тең ету, жекеменшікті, мемлекетті, таптарды жою, пролетариат диктатурасын орнату, кейіннен тап сонан соң, мемлекеттсіз коғам орнату. Социал-демократия идеологиясы. Оның басты құнылықтары-еркіндік, теңдік, әдлеттілік және ынтымақтастық. Демократиялық социализм құру. Фашизм. Ф.Лист, Б. Муссолини, А.Гитлер. Бұл идеология жүйелі теория деңгейіне көтерілген жоқ. Эклектикалық мазмұнды. Ұлт идеясын негізгі ұғым деп қарастыру. Ұлтшылдықты тек тоталды (жалпылай) мемлекет арқылы жариялаП, насихаттаП экономиканы дамыту. Италиялық фашизм осы ұғымдар арқылы Италия мемлекетін, ұлтын дамытамыз деп ұран тастады. Ұлт деген ұғым органикалық бірлік және де оның мүддесі көсем арқылы, егеменділігі мемлекеттен көрініс табады. Анархизм болса мемлекетке қарама карсы көзқараста. Ол мемлекетті құртуды, оны жоққа Шығаруды көздейді. Ресейде М.Бакунин, П.Кропоткин. Бакуниннің ойынша адамзат дамуында үш кезеңнен өтеді: 1. адамның жануарлық кезеңі. Табиғатпен біртутас өмір 2. адамзат табиғаттан бөлініп шығып өзінің абсолютті екенін дәлелеуге тырысады. Осы кекзеңде мемлекетті институциалау орыналады. Бүл екі кезеңде де еркіндік жоқ. 3. Бұл осы екі кезеңге қарсы курес. Бұның мақсаты еркіндік.