26. Өлшеу.Өлшеу шарттары

27. Өлшеу.Нақтылық.Анықтылық.Дұрыстылық....

Өлшеу– бұл күрделі процесс, өзімен қатар әрекеттесетін бүкіл элементтер құрылымдарын зерттейді.

Өлшеу жағдайларының шегі - бұл өлшеу мәнінің экстремальды және шамалар әсерінің сипаттамасы, сондықтан өлшеу құралдарының қиратусыз ұстап тұратын және оның метрологиялық сипаттамасының нашарлау жағдайы болып табылады.

Әр өлшеудің соңғы мақсаты оның нәтижесі – өлшеу жолымен алынған физикалық шамалар мәні.

Өлшеу сапасы дәлдікпен, нақтылықпен, дұрыстылығымен, жинақтылығымен және жаңғыртуымен, сонымен қатар жіберілетін қателік те өлшемдерімен сипатталады.

Өлшеу дәлдігі – өлшеу нәтижелерінің нөлдік қателіктеріне жақындаған өлшеу сапасының сипаттамасы. Өлшеу дәлдігі сапалы шама болып табылады.

Өлшеудің нақтылығы –өлшеу нәтижелеріне сену және шамалардың өлшеу мәндері көрсетілген шекке баруын сипаттайды. Мәлімделген ықтималдық нақтылық деп аталады.

Өлеудің дұрыстылығы - бұл өлшеу нәтижелерінің систематикалық қателіктерінің нөлге жақындығын сипаттайты өлшеу.

Өлшеу нәтижелерінің жиынтығы – біркелкі шамлардың өлшеу нәтижелерінің бірі –біріне жақындығын сипаттайтын өлшеулердің сапсы, белгілі бір жағдайда белгілі бір әдістерімен өлшеу құралдарымен қайталанып орындау болып табылады. Өлшеулердің жиынтығы өлшеу қорытындыларына әсер ететін кездейсоқ қателіктерді көрсетеді.

Өлшеу нәтижелерінің жаңғыруы – әртүрлі орындаржда, әртүрлі әдістермен, әртүрлі өлшеу құралдарымен, бірақ бір жағдайға алып келетін әртүрлі операторлармен көрсетілетін өлшеу нәтижелерінің сапсын сипаттайды.

Өлшенген және өлшеу шамаларының шынайы мәндерінің сандық жақындығы өлшеу нәтижелерінің қателіктерімен сипатталады. Қателік – бұл өлшенетін шамалардың Хнс шынай мәндерінен Хөлш өлшеу нәтижелерінен 𝛥Х ауытқуы және Х=Хөлш –Хшын формуламен анықталады.

31. Өлшеу құралдары.Өлшеу құрал-ң функциялары

Өлшеу құралдары- бұл нөмірленген метрологиялық сипаттамалары бар, физикалық шама бірліктерін сақтау немесе шығару, нақты уақыт аралығында өзгеріссіз (орнатылған қателіктерге жеткенде)өлшемдерінде қолданылатын өлшеулерге тағайындалған техикалық құралдар (немесе олардың комлексі).

Өлшеу құралдары екі функцияларының біреуін орындайды:

•белгіленген (айқын)өлшем шамаларын шығару – мысалы, гір – белгілі салмақ, кедергі магазині - кедергі мәнінің дискреттік қатары;

•өлшеу шамалары мәндері туралы ақпараттарын жеткізетін дыбыстарын өңдейді. ӨЖ көрсеткіштері адам сезімдері органдарын тікелей қабылдайды (мысалы, құралдардың бағыт немесе сандық көрсеткіштері), болмаса адам ретінде қабылдауға рұқсат болмайды, сондықтан басқа ӨЖ өзгерістеріне қолданылады.

Өлшем бірліктерін қаматамасыз ету жүйесінде орындау рөлі бойынша ӨЖ:

•метрологиялық - ӨЖ жұмысшыларына өлшем бірліктерін беру немесе бірліктерді шығарумен сақтауда метрологиялық мақсаттары үшін тағайындалған. Метрологиялық өлшеу құралдары көп сандық емес болып келеді. Олар арнайы ғылыми-зерттеу орталықтарында өңделеді, өндіріледі және пайдаланылады;

•жұмысшы- өлшем бірліктерін берумен байланысы жоқ өлшеулер үшін қолдану болып бөлінеді.

32. Өлшеу құралдары. Автоматтау сатысы б\ша ӨҚ

Өлшеу құралдары- бұл нөмірленген метрологиялық сипаттамалары бар, физикалық шама бірліктерін сақтау немесе шығару, нақты уақыт аралығында өзгеріссіз (орнатылған қателіктерге жеткенде)өлшемдерінде қолданылатын өлшеулерге тағайындалған техикалық құралдар (немесе олардың комлексі).

Автоматтау деңгейі бойынша барлық ӨЖ 3-топқа бөлінеді:

•автоматтандырылымаған;

•автоматтандырылған, автоматтау режимінде өлшеу операцияларынң бір немесе бір бөлігін өндіреді;

•автоматты, барлық операциялар және өлшеулер олардық өңдеу нәтижелерімен, тіркелуімен, басқару дыбыстарының өңделген немесе мәлімдемесін беру автоматты режимде өндіріледі.