2. Переведите и правильно напишите следующие слова:

стол они

писатель мы

есть (имеется), продавец

кто часы

преподаватель книга

это стул

что знакомый

спасибо магазин.

строитель ученик

ты я

тетрадь дверь

3. Составьте диалог, используя слова 1 - 2 урока. Өченче дәрес

► В современном татарском языке, существительное выступает в нулевой форме и обычно указывает на единичность предмета. Множественное число имен существительных образуется с помощью аффиксов: -лар/-ләр, - нар/-нәр.

Единств. число Множественное число

университет университетлар

мәдрәсә мәдрәсәләр

өстәл өстәлләр

җөмлә җөмләләр

китап китаплар

дәфтәр дәфтәрләр

хәреф хәрефләр

ишек ишекләр

мәктәп мәктәпләр

сыйныф сыйныфлар

Бу – университет. Университетның бинасы зур. Университетта студентлар укый. Алар хәзер татар теле дәресендә утыралар. Студентлар җөмләләр төзиләр һәм текстлар укыйлар. Бу китап. Бу китапта төрле текстлар бар.

■ Прочитайте и переведите текст

Казан –фәнни үзәк

Казан элек-электән зур фәнни һәм мәдәни үзәк булган. 1804 елда Казанда университет ачылган. Математик-геометр Н.И. Лобачевский университетның ректоры булган. А.М. Бутлеров, Н.Н. Зинин, Арбузовлар һәм башка бөтен дөньяга танылган галимнәр Казанда яшәгәннәр һәм бөек ачышлар ясаганнар. Аларның ачышлары фән тарихына алтын хәрефләр белән язылган.

Бүгенге көндә Казанда төрле фәнни-тикшеренү институтлары эшли, югары уку йортлары да бик күп. Аларда 80 меңгә якын студент белем ала.

Татар энциклопедиясе битләреннән

► После носовых согласных м, н, ң – присоединяется аффикс множественного числа –нар/-нәр.

Единств. число Множестввенное число

исем исемнәр

урам урамнар

борын борыннар

кем кемнәр

болын болыннар

туган туганнар

көн көннәр

мөселман мөселманнар

мөгаллим мөгаллимнәр

имам имамнар

фән фәннәр

галим галимнәр

мөгаллим мөгаллимнәр

Без – студентлар. Болар кемнәр? Алар – мөгаллимнәр. Болар кемнәр? Алар – имамнар. Сез кемнәр? Без – мөгаллимнәр. Сез имаммы? Әйе, мин имам. Сез мөгаллимме? Әйе, мин мөгаллим. Сез имамнармы? Юк, без мөгаллимнәр.

● Биремнәр (Задания).

1. Следующие слова напишите во множественном числе:

өстәл, язучы, төзүче, халык, нокта, сәнгать, тел, гыйлем, дәфтәр, урындык, йорт, заман, кибет, тәрбия, сүз, ишек, өмет, китап, сорау, йолдыз, күз, җөмлә.

2. Выберете и напишите имена существительные, образующие множественное число с окончаниями -нар/-нәр:

ай китап

дус мөгаллим

шәһәр көн,

урман рәсем,

укучы кеше

иртә алтын

малай башкала,

туган хәреф

акча, төн

каен җавап,

урам, сәүдә

галим фән

мәктәп күпер

Дүртенче дәрес

► Мягкие гласные (передний ряд) − ә, ө, ү, е(э), и

Твердые гласные (задний ряд) − а, о, у, ы

Мягкие слова (нечкә сүзләр) Твердые слова (калын сүзләр)

шәһәр туган

иртә акча

Әлмәт Казан

бүләк урам

изге бала

өстәл урындык

■ Прочитайте и переведите текст

Намаз

Намаз (фарсыча – намаз, көндәлек гыйбадәт; гарәпчә - сәлат – намаз, дога), Аллаһының барлыгына һәм берлегенә инанып, Аңа гыйбадәт һәм дога кылу. Намаз – Ислам динендәге биш баганының (иман шартларын үтәү, намаз уку, ураза тоту, зәкят бирү, хаҗ кылу) иң мөһимнәреннән берсе. Мөселман өчен һәр көнне биш вакыт намаз: кояш чыкканчы иртәнге (сабах), көн уртасында өйлә, кояш баеганчы икенде, кояш баегач ахшам, йоклар алдыннан ястү намазларын уку фарыз (тиеш) санала. Биш вакыт намаздан тыш, мөселманнар тарафыннан җомга, бәйрәм (гает), тәравих, җеназа, нәфел һ.б. намазлар укыла. Намаз укыр алдыннан пакьләнү (тәһарәт гамәлләрен үтәү) шарт. Намазны теләсә кайда укырга мөмкин, тик ул урынның чиста, мөселманның тәһарәтле булуы сорала. Мәчеттә имам катнашында күмәк намаз уку саваплырак. Ир-атлар көн уртасында җомга намазын мәчеттә җыелышып укырга тиеш.