1. Составьте словосочетания с прилагательными, обозначающими цветовой признак и характер людей.

2. Җөмләләр төзегез (составьте предложения).

1) бар, Татарстан, дәүләт, ике, Республикасында, теле;

2) милли, университеты, урнашкан, каршында, Казан китапханә;

3) китапханәгә, мин, тәмамлангач, лекцияләр барам;

4) башланган, сугышы, Бөтендөнья, кайчан, Икенче?

5) шәһәр, башкаласы, нинди, Мисырның?

3. Подготовьте рассказ о мечетях Казани. Уникенче дәрес Прошедшее неопределенное (неочевидное) время

(билгесез үткән заман)

► В татарском языке данная форма времени выражает действие, которое говорящий не видел, а только узнал его результат. Аффикс -ган/-гән присоединяется к основам, оканчивающимся на гласный и звонкий согласный, аффикс -кан/-кән – к основам на глухой согласный. К этой форме времени прибавляется первый тип личных окончаний. Однако, в первом лице единственного числа используется полный вариант окончания -мын/-мен.

Личные аффиксы первого типа

Единств. число	Аффиксы	Множеств. число	аффиксы
Мин	-мын/-мен	Без	-быз/-без
Син	-сың/-сең	Сез	-сыз/-сез
Ул	-	Алар	-лар/-ләр; -нар/-нәр

Единственное число Множественное число

Мин әйт-кән-мен (я, оказывается, сказал) Без әйт-кән-без (мы, оказывается, сказали)

Син әйт-кән-сең (ты, оказыается, сказал) Сез әйт-кән-сез (вы, оказывается, сказали)

Ул әйт-кән (он, оказывается, сказал) Алар әйт-кән-нәр (они, оказывается, сказали)

Утвердительная форма

Единственное число

Мин әйткәнмен килгәнмен калганмын укыганмын

Син әйткәнсең килгәнсең калгансың укыгансың

Ул әйткән килгән калган укыган

Множественное число

Без әйткәнбез килгәнбез укыганбыз калганбыз

Сез әйткәнсез килгәнсез укыгансыз калгансыз

Алар әйткәннәр килгәннәр укыганнар калганнар

Отрицательная форма

Отрицательная форма прошедшего неочевидного времени глагола образуется при помощи аффиксов -маган – при твердом произношении; -мәгән – при мягком произношении. Например:

Единственное число

Мин әйтмәгәнмен килмәгәнмен калмаганмын укымаганмын

Син әйтмәгәнсең килмәгәнсең калмагансың укымагансың

Ул әйтмәгән килмәгән калмаган укымаган

Множественное число

Без әйтмәгәнбез килмәгәнбез укымаганбыз калмаганбыз

Сез әйтмәгәнсез килмәгәнсез укымагансыз калмагансыз

Алар әйтмәгәннәр килмәгәннәр укымаганнар калмаганнар

Ул Русия ислам университетына кергән икән (оказывается). Әнвәр. мәктәптә яхшы укыган икән. Син кичә кибеткә баргансың икән. Сез конференциядә катнашмагансыз икән.

Алмаз, укытучы килгән, син безгә әйтмәгәнсең. Гафу итегез.

- - -

Туган ягым

Туган ягым каеннары

Сөйләшүен тыңладым.

Тыңлый-тыңлый туймасам да,

Серләреннән нурландым.

Туган якның кошлары да

Моңлырак сайрыйлармы?

“Хәлең ничек, якташ?” – диеп,

Әллә соң сорыйлармы?

Туган якның җилләре дә

Гел иркәләп исәләр.

Исәләр дә парә-парә

Йөрәгемне кисәләр.

Рәзинә Мөхияр

■ Прочитайте и переведите текст (текстны укыгыз һәм тәрҗемә итегез).