25.Біліктердің материалдары және оларды беріктік пен қаттылыққа есептеу.
Біліктердің материалдары және оларды өңдеу
Түзу білікерді көбінесе легірленген және көміртекті болаттардан жасайды. Мысалы болат 5- шынықтырылмаған біліктер үшін. 40,50,40Х - өте жоғары жылдамдықта жұмыс істейтін біліктер үшін қолданылады.
Х- хром қосылған (цементтелген, шынықтырылған)
Н- никель қосылған.
Біліктерді беріктікке есептеу.
Біліктер өздерінің атқарату қызметіне байланысты айналу моментін беруге және тісті дөңгелектерді, шкивтерді, жұлдызшалар мен муфталарды т.б. айналмалы бөлшектерді орналастыруға қолданылады. Осыған байланысты біліктерге айналдырушы момент пен отырғызылған бөлшектердегі күшпен пайда болған ию моментінің шамасы белгісіз болады. Сондықтан біліктерді есептеу үш кезеңмен: алдын ала есептеу; жобалап есептеу; тексеріп немесе анықтап есептеу жолдарымен орындалады.
Алдын ала есептеу. Біліктерді алдын ала есептеу тек қана айналу моменті арқылы жүргізіледі. Біліктер тек айналу моментіне жұмыс істейді деп жорамалдаймыз, бірақ ию моментін де ескеруіміз қажет, сондықтан мүмкіндік кернеу шамасын аз аламыз [τ] = 10...40 (МПа)
τ
=
≈
≤
[τ]
;
Осыған
орай жалпы машина жасау өнеркәсібінде
редуктордағы біліктердің диаметрін
(мм)
Р(кВт),
n-
- өлшенеді.
Сондай-ақ
электрқозғалтқышымен жалғасатын білік
диаметрі.
dэл.
Біліктерді жобалап есептеу. Бұл есеп айналу және иілу моменттері арқылы жүргізіледі.
Біліктердің қауіпті қималарының диаметрлері беріктік теориясының энергетикалық теориясының келтірілген момент арқылы анықталады.
Мкел
=
Тексерілген кезде беріктіктің үшінші теориясы бойынша жобалап есептейді.
3)Біліктерді тексеріп (анықтап) есептеу.
Біліктердің істен шығуы -олардың тозуы. Айналған кезде біліктердегі иілу кернеулері симметриялық циклмен, ал бұралу кернеуі пульсирлі циклмен өзгереді.
Иілдіретін және айналдыратын моменттердің эпюрлері арқылы біліктердің қауіпті қималары анықталады.Бұл екі момент бірігіп әсер еткен жағдайда біліктің беріктік қоры мына формуламен есептеледі.
Мұндағы:
ілу
кезіндегі беріктік қоры.
-бұралу
кезіндегі беріктік қоры.
айнымалы
кернеулердің амплитудасы.
Ал
Болат
3-
=450МПа.
-масштаб
факторы,кестеден біліктің
диаметрі,материалы,күш түріне байланысты
алынады.
,
-иілу
,бұралу кезіндегі шоғырдану
коэффиценттері.Кестеден кернеу
шоғырлануынан туындайтын факторлерге
байланысты алынады.
материалдардың,кернеудің
ассиметриялы цикліне әсер ететін
ескеретін коэффиценттері.
-беріктік
коэффициенті,біліктердің термиялық
өңдеу әдісіне байланысты.
Біліктерді қатаңдылыққа есептеу
Бұралу қатаңдығы көлденең иілу қатаңдық және бұралу қатаңдығы болып бөлінеді
Біліктердің иілу қатаңдығы оған отырғызылған бөлшектердің жұмыс істеу қабілеттілігіне әсер етеді.
Егерде біліктердің қатаңдылығы аз болған жағдайда :
1)күштер тістердің өн бойымен біркелкі әсер етпей,күш шоғырлануы пайда болады.
2)біліктердің иілуінен подшиниктер қисайып,қысылып қалуы мүмкін.
3)металл жонатын станоктарда бөлшектерді өңдеудің дәлдігі мен беттердің сапасы төмендейді.
-тіректердің қисаю бұрышы,ол шектеледі.
=0.001рад.
- сырғанау подшипниктері үшін;
=0.01рад. - радиалды подшипниктер үшін.
Станок жасауда (у) мына мөлшерден аспау керек
е- тіректердің ара қашықтығы
Тісті
берілістердің біліктері үшін:
m- тіс модулі.