Параллель қоздырылатын генератордың сипаттамалары

Параллель қоздырылатын генераторлар қоздырушы орама үшін арнаулы қоректендіргіш қажет етпейтіндіктен және номиналды жүктелгенде қажетті кернеу беретіндіктен тұрақты токтың ең көп тараған генераторы болып саналады.

Бұл генераторларда қоздырушы орама үшін қорек көзі якорь өзі болады. Сондықтан якорьде бастапқы э.қ.к.-тің Е пайда болу үрдісі өте маңызды үрдіс болып саналады және оны генератордың өздігінен қозуы деп атайды. Бұл үрдіске толығырақ тоқталайық.

Машинаның алдын-ала магниттелген магниттік тізбегінде жұмыс істеуін тоқтатқаннан кейін де қалдық магниттенудің ағыны Ф_қал (номиналды магнит ағынының 2…3% ) сақталады. Қалдық магнит ағыны Ф_қал тудырған магнит өрісінде якорь номиналды жиілікпен айналған кезде якорь орамасында аздаған э.қ.к. пайда болады, оны қалдық э.қ.к. Е_қал деп атайды. Ол қоздырушы орамада аздаған қоздыру тогын I_қоз тудырады. Бұл ток өзінің магнит ағынын Ф_қоз тудырады да, бас полюстің магнит ағынын көбейтеді (Ф = Ф_қал+ Ф_қоз) және онымен бірге якорьдың э.қ.к.-ін Е көбейтеді. Бұл э.қ.к. өз кезегінде I_қоз өсіреді, ал ол ток Ф_қоз көбейтіп, якорьдың э.қ.к.-інің Е тағы көбеюіне әсер етеді. Осылайша якорьдың э.қ.к.-інің Е өсуі үрдісі қайталанып, одан әрі жалғаса береді. Бұл өздігінен қосу үрдісі қоздыру орамындағы кернеудің түсуі якорьдың э.қ.к.-іне тең болған кезде тоқтайды.

Сонымен, генератор өздігінен қозуы үшін мынадай шарттар орындалуы керек:

- біріншіден, машинаның магниттік жүйесінде қалдық магнит ағыны болуы керек;

- екіншіден, қоздырылатын Ф_қоз және қалдық Ф_қал магнит ағындары бағыттас болу үшін қоздыру орамасы якорьге дұрыс қосылуы керек;

- үшіншіден, қоздыру орамасының кедергісі якорьдың э.қ.к.-інің тұрақталған мәнін анықтайтын болғандықтан кедергінің мәні белгілі бір шекаралық мәннен төмен болуы керек.

Параллель қоздырылатын генератордың бос жүріс сипаттамасы тәуелсіз қоздырылатын генератордың бос жүріс сипаттамасы сияқты болады (сурет).

сурет- генератордың сурет - Параллель қоздырылатын

өздігінен қозуы генератордың сипаттамаларын

алуға арналған сұлба

Параллель қоздырылатын генератордың сыртқы сипаттамасы тәуелсіз қоздырылатын генератордың сыртқы сипаттамасына қарағанда біршама төмен өтеді. Бұл жүктемедегі ток өскен кезде генератордың қысқыштарындағы кернеудің азаюына тәуелсіз қоздырылатын генераторға қатысты айтылған екі себептен (якорь реакциясы және оның тізбегінде кернеудің түсуі) басқа тағы бір себептің – якорьге параллель қосылған қоздыру орамасындағы қоздыру тогының I_қоз азаюының – пайда болуымен түсіндіріледі. Ал I_қоз азаюы магнит ағынының азаюына, демек, якорьдың э.қ.к.-інің азаюына алып келеді (сурет).

а б

сурет - Параллель қоздырылатын генератордың сипаттамалары

Параллель қоздырылатын генератордың реттеу сипаттамасы тәуелсіз қоздырылатын генератордың сыртқы сипаттамасына ұқсас, бірақ генератор кернеуінің көбірек азаюына байланысты оның қисығы біршама тігіректеу болады.