96. Екіпартиялық жүйе

1) жоғарғы билікке партиялар кезекпен келіп отырады. Екіпартиялық жүйе басым көпшілігнде англо-саксондық елдерде кең өріс алған, бұл жерде басқа да саяси партиялардың өмір сүру мүмкіндігін айтуымыз қажет, яғни басқа партияларға тйым салынбайды. Бірақ екі партияға ғана билікке заңды жолмен келе алады. Бипартизм тікелей дауыс беру арқылы сайланатын екі партияның біреуіне өзінен-өзі парламетттегі басым орынды иемденуге мүмкіндік береді. Бұл өз кезегінде парламеттік басқару тәртібінде үкіметтің тұрақтылығын кепілдендіріп, мемлкеттің басқармалығын арттырады.

2) бұл саяси жүйеде партияның билік үшін күрес жүргізетін бәсекелесі жоқ. Мұндай жүйелерде жоғарғы саяси билік партия жетекшілерімен жүзеге асырылады. Жаңа саяси партияларды құруға тйым салынады. Тек бір партия ғана легитимді саяси қызметке монополия орнатады. Ал басқа саяси қызмет заңсыз. Бірпартиялық жүйелерге партия мен мемлекеттің бірігп кетуі тән.

3) билік үшін күресті легитимді жолмен екі партиядан көппартиялардың жүргізуі. Көппартиялық жүйе жағдайында одақтар, блоктар құрылады

97. Көппартиялық жүйе

1) Билік үшін күресті легитимді жолмен екі партиядан көппартиялардың жүргізуі. Көппартиялық жүйе жағдайында одақтар, блоктар құрылады

2) жоғарғы билікке партиялар кезекпен келіп отырады. Екіпартиялық жүйе басым көпшілігнде англо-саксондық елдерде кең өріс алған, бұл жерде басқа да саяси партиялардың өмір сүру мүмкіндігін айтуымыз қажет, яғни басқа партияларға тйым салынбайды. Бірақ екі партияға ғана билікке заңды жолмен келе алады. Бипартизм тікелей дауыс беру арқылы сайланатын екі партияның біреуіне өзінен-өзі парламетттегі басым орынды иемденуге мүмкіндік береді. Бұл өз кезегінде парламеттік басқару тәртібінде үкіметтің тұрақтылығын кепілдендіріп, мемлкеттің басқармалығын арттырады.

3) бұл саяси жүйеде партияның билік үшін күрес жүргізетін бәсекелесі жоқ. Мұндай жүйелерде жоғарғы саяси билік партия жетекшілерімен жүзеге асырылады. Жаңа саяси партияларды құруға тйым салынады. Тек бір партия ғана легитимді саяси қызметке монополия орнатады. Ал басқа саяси қызмет заңсыз. Бірпартиялық жүйелерге партия мен мемлекеттің бірігп кетуі тән.

98. Дж.Сартори бойынша партиялық жүйені жіктеу:

1) бірпартиялық, партия-гегемон

2) Жастар және кәрілер

3) басым партиясы бар жүйе

4) екіпартиялық жүйе

5) шектеулі плюрализм, шексіз плюрализм, бөлшектелген партиялық жүйе

99. Саяси партиялардың мәнін түсінудегі негізсіз көзқарас:

1) партияның ең алдымен белгілі бір идеологиялық доктринаны ұсынатын адамдардың топтары деп түсіндіретін либералдық дәстүр (Б.Констан)

2) саяси партияның белгілі бір таптың мүдделерін көздеуші деп түсіндіретін маркстік көзқарас. Марксизм классиктерінің тұжырымдамасы бойынша партия пролетариаттың авнгарды ретінде қарастырылады

3) партияны мемлекет жүйесінде жұмыс істейтін ұйым ретінде институционалды түсіну (М.Дювержье)

4) қоғамдық қозғалыстармен жұмыс

5) арнайы кеңестермен жұмыс

100. Партия міндеті

1) Ұсыныстар мен талаптарды шынайы саяси баламаға айналдыру

2) төменгі тап өкілдеріне арнап жұмыс істеу

3) жоғарғы тап өкілдеріне бағыттап жұмыс істеу

4) қоғамдық қозғалыстармен жұмыс

5) арнайы кеңестермен жұмыс