2. Жылжымалы телекоммуникация жүйелерінің даму тарихы

Құрлықтық сымсыз байланыстың алғашқы тәжірибелері 20-шы жылдардың басында Детройте болды.

30-шы жылдардың басында алғашқы екіжақты сымсыз байланыс жүйесі Нью-Джерси штатының Бейонна қаласында полиция департаментімен енгізілді.

30-шы жылдардың ортасына дейін барлық жылжымалы радиостанциялар амплитудалық модуляцияны қолданды (АМ). 30-шы жылдардың аяғында Коннектикут штатының полиция департаменті алғашқы екіжақты жиіліктік модуляциялы (ЖМ) жылжымалы радиобайланыс жүйесін енгізді, бұл байланыс жылжымалы радиоберілу сигналының спецификалық таралу шартына қалыпты болды. 1940 жылға орай Құрама Штаттарының барлық дерлік полициялық жүйелері ЖМ көшті.

Екінші дүниежүзілік соғыстың соңы комерциялық аренадағы сымсыз байланыс экспансиясымен сәйкес келді. Сауал үлкен болды және көп кешікпей спектрдің хроникалық асыла тиелгендігінің белгілері пайда болды. Техникалық жетілдірулер екі басты мақсатқа жетуіне көзделген: арналардың жарылуы көмегімен берілу жиілік жолағының азаю және автоматтық транкингтық жүйелердің немесе мультиплексиялауы бар жүйелерді енгізу.

1948 ж. Индиана штатының Ричмонд қаласында алғаш толық автоматтандырылған жылжымалы телефондық байланыс жүйесі эксплуатацияға енгізілді. Екінші дүниежүзілік соғысының соңы мен 60-шы жылдардың арасындағы уақытта аналогтық ЖМ жүйелердің спектралдық нәтижелігі төрт есе өсті.

1978 ж. бастап әлемде аналогтық ұялық жүйелердің эксплуатациясы басталды, ал 1992 ж. Еуропада сандық ұялық байланыс GSM істей бастады.

2005 жылдың аяғында Қазақстанда 4 ұялық байланыс операторы бар болды.

GSM-900 стандартты алғашқы ұялық байланыстың операторы "GSM Казахстан" компаниясының «K-cell» сауда белгісімен коммерциялық бастауы 1999 жылдың 6 ақпанында болды. Компанияның тағы бар сауда белгісі "Activ" карталық байланыстың жіберілуі 1999 жылдың 9 қыркүйекте болды.

"КаР-Тел" компаниясы – GSM-900 стандартты екінші операторы, оның нарықтағы сауда белгілері "K-mobile", "EXCESS" және "Beеline". "K-mobile" 1999 жылдан бастап істейді.

15. Көпстанциалық мүмкіндік әдістері

Көпстанцалы қатынау тәсілдерінің негізгі үшеуін қарастырайық: FDMA, TDMA, CDMA.

FDMA - жиіліктік бөлінуімен көпшілік қатынау.

Барлық рұқсат етілген ауқымнан абонентке өз жиілік жолағы беріледі, бұл жолақты ол уақытының 100% -да қолдана алады. Бұндай жолдың артықшылығы бар: барлық ақпарат «нақ осы уақытта» беріледі, және абонент өзіне берілген сегменттің өткізу жолағын толығымен пайдалануға мүмкіндік алады. Сегмент жолағының ені пайдаланып отырған байланыс желісіне байланысты өзгеріп отырады.

TDMA – уақыттық бөлінуімен көпшілік қатынау.

Жиіліктік бөліну жүйелеріне қарағанда, TDMA жүйесінің барлық абоненттері бір жиілік ауқымында жұмыс істейді, бірақ әрқайсысы қатынаудың уақыттық шектеулеріне ие. Әрбір абонентке уақыттық аралық беріледі (кадр), осы аралықта оған «таралу» рұқсат етілген. Бір абонент таралуын аяқтаған соң, рұқсат екінші абонентке беріледі, содан үшіншіге т.с.с. барлық абонентке қызмет көрсетілген соң, процесс қайтадан басталады.

CDMA – кодтық бөлінуімен көпшілік қатынау.

Ортаның мұндай бөліну тәсілінде әрбір пайдаланушыға жеке код беру арқылы трафик арналары құрылады. Бұл код жолақтың бүкіл ені бойынша таралады. Бұндай жағдайда уақыттық бөліну деген жоқ, барлық абоненттер үнемі арнаның бүкіл енің пайдаланады. Байқап кететіні, бір арна ұйымдастыруға бөлінген жиіліктер жолағы өте кең. Абоненттер таратылуы бірінің үстіне бірі жабылады, бірақ әрқасысының кодтары ерекшеленген соң, олар оңай дифференциалданады.

Схема распределения частотных поддиапазонов по ячейкам сотовой сети FDMA (а), TDMA (б), CDMA (в).