Эконометриялық өлшем мен зерттеу проблемалары

Эконометриялық модельдер де айнымалылар арасындағы байланыс аймағын теориялық негізге сүйене отырып алады; байланыс табиғаты неқұрлым модель арқылы дұрыс өрнектелсін десек, оған сапалық анализ жасалуы керек.

Проблеманың қойылу шарттары
Берілгендерін сапалық анализ жасау арқылы іріктеу
Модельдің ерекшеліктерін белгілеу
Параметрлерін бағалау
Қорытындысын кескіндеу

Бұл талаптар уақытша, немесе кеңістік өлшемінде немесе басқа да модельдерге қойылатын шарттар. Бірақ ЭМ модельдерде:

байланыстардың асимметриялығын
айқындаушы айнымалылардың мультиколлениарлығын
оқшауланған регрессиядағы айқын емес байланыс механизмдерін
регрессиялық функциялардың қалдықтарының үлестірімдерін
автокорреляцияны
алдамшы корреляцияны
лагтардың болатынын ескеру – өте керекті сапалық зерттеу

Ғылыми зерттеулерде экономикалық өлшемнің не екенін түсіндіріліп, оған сандық сипат беріледі. Эконометриядағы өлшем (метрика) әртүрлі мағыналы.

– таңдап алу, салыстыру, бағыт белгілеп орналастыру (номинация, классификация, нумерация)
– амалдар қолдану арқылы алынған қорытындының сандық мөлшерінің заңдылыққа, фактілеріне, олардың қасиеттеріне сәйкестілігі
– эталон – бірлік өлшем белгілеу, өлшем шкаласы (номиналдық, атаулық, реттік, рангілік, интервалдық шкалалар).

Өлшеу дәлдігі – оның сәйкестігінде (адекватность). Бірақ өлшеу өсімшесі арифметикалық өсімшеге келтірілмеуі мүмкін. Экономикалық өлшем – статистикалық есеп, яғни бухгалтериялық өлшем болғандықтан мынадай сұрақтарға жауап бере алады:

Өндірістік кәсіпорын жұмысының өлшемі үшін қандай көрсеткіштер қолданылады?
Жалпы өнім (валовая продукция) қосымша баға, өнімді орналастыру
Өндіріс айналымына түсетін қалдық қалай бағаланады?
Алғашқы тапсырыспен бе, әлде соңғы тапсырыспен бе немесе орта бағамен бе? ж.с.с.

ЫҚТИМАЛДЫҚ ТЕОРИЯСЫНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІ

Негізгі түсініктер

Анықтамалар

Кездесойық оқиға (К.О.) дегенiмiз белгiлi шартты жағдайда пайда долуы да, болмауы да мүмкiн оқиға

Мысалдар

Базарға әкелген тауардың өтуi де, өтпеуi де мүмкiн.
Теңгенi лақтырғанда герб жағымен түсуi де, түспеуi де мүмкiн.
Күн батқанда түн болуы ақиқат - мүмкiн болатын оқиға.
Ақпанның 30-ы саны болмайды - мүмкiн емес.

Ақиқат оқиға дегенiмiз қалайда болатын оқиға ( 3) мысал).
Мүмкiн емес оқиға ( 4) мысал).
Қарама-қарсы оқиғалар – бiрiн-бiрi жоққа шығаратын оқиғалар. Мысалы: - өтетiн тауар, - тауар өтпейтiн, тұтынуға керек емес (немесе өте қымбат) тауар.
Үйлесiмсiз оқиғалар - бiр мезгiлде белгiлi шартты жағдайда пайда болмайтын оқиғалар.

Мысалы: А өндіріс рентабілді, В өндіріс тоқырауда, бір өндiрiс үшiн бiр мезгiлде бұл екi оқиға болмайды, екеуiнiң бiреуi ғана мүмкiн.

Үйлесiмдi оқиғалар бiр мезгiлде пайда бола алатын оқиғалар.

- алма, - вино - алма да, вино да сатылды.

Тәуелдi оқиғалар - бәрiнiң пайда болуы екiншiсiне байланысты.

- студент бағдарламалық сұрақтардың бәрiнде жақсы бiледi. - студент емтиханды жақсы тапсырды.

Тәуелсiз оқиғалар – бiр-бiрiне байланыссыз пайда бола алады.

Екi теңге лақтырылды. Екеуiнде де герб болуы бiр-бiрiне байланыссыз.

Егер тәжiрибенiң қайталағанда тобындағы оқиғалардың бiреуi пайда болса және бұлардан басқа оқиғалар пайда болуы мүмкiн емес болса, онда толық группаны (топты) құрайды.

Бiр теңгенi лақтырғанда - гердбпен түседi, - цифрамен түседi. - толық группа құрайды.

- екi оқиғаның қосындысы дегенiмiз немесе пайда болуы. Жиындар тiлiнде - бiрiгуi.
- екi оқиғаның көбейтiндiсi дегенiмiз -мен -нiң бiрге пайда болуы (яғни және ). Жиындар тiлiнде - қиылысуы.
- элементтен элемент бойынша орналастыру саны