1. Функционалды депортаментализация – нақтылы анықталған
міндеттері мен мақсаттарына сай Компанияның бөлек бөлімшелерге бөлінуі. Әдетте Компания өндіріс бөліміне, маркетинг бөліміне, қаржы бөліміне, ғылыми-зерттеу жұмысының бөліміне және персоналдармен жұмыс жасау бөліміне функционалды блоктарға бөлінеді. Бизнес саласына қарай функционалды бөлімдерге түрлі атаулар беріле береді. Мысалы, банкте, ақпараттық технология департаменті, құқық департаменті, қаржы департаменті, активті және пассивті операциялар департаменті және т.б.
Егер Компанияның көлемі өте үлкен болып, Компания басқарушыларынан басқа қызметкерлердің саны екі жүз болса, не істеу керек?
Сурет 5. Сызықты-функционалды құрылым.
Онда, жоғарыда айтылған әр бөлімше 40 адамнан тұрады. Әр бөлімшеде бір басқарушы болса, оған бағынатын 39 адам болады. Ал, ол аз емес. Басқару ауырлығын төмендету үшін, бөлімшені кішкентай бөлімшелерге бөлу керек. Мысалы, қаржы бөлімін, есеп шот, салық жоспарлау және т.б. бөлімдерге бөлінуі. Әр функционалды бөлімшелер иерархияға сай құрылады. Оны біз функционалды-сызықтық құрылым деп атаймыз.
2. Дивизиональды құрылым – ірі автономды өндіріс-шаруашылық бөлімшелерден негізделген құрылым (бөлімшелер, дивизия) және оларға өз бетінше оперативті-өндіріс бөлімшелеріне басқару мүмкіндігі мен осы деңгейдегілерге табыс табуға жауапкершілікті арттыру.
Бұндай құрылымдарда өнім, тұтынушы және аймақты департаментализациялар базаланады.
Өнім департаментализация құрылымы өндіріс және өнім шығару басқарушысына өкілдік береді немесе нақтылы өнім түріне толығымен жауапкершілікті алатын басқарушыға өкілдік береді.
Бір- біріне байланысты емес топ тауарлармен айналысатын Компания немесе бір біріне байланысты емес қызметтерді ұсынатын Компания осы өнім құрылымын қолданады.
Тұтынушы департаментализация құрылымының мақсаты, нақтылы тұтынушылардың сұранысын қанағаттандыру.
Аймақты департаментализация құрылымы. Бұл компания бірнеше аймақтарға өз қызметтері таралса, аймақты құрылым деп аталады.
Ххі ғасырдың ұйымдастыру құрылымы
Ұйымдастырудың басқару моделінің болашағына және қазіргі заманғы басқару моделіне мінездеме:
Компания іс - әрекетінің глобализациясы. Қосымша баға беру
бойынша әр түрлі елдерде шынжырларды құру үшін, болашақтағы компаниялардың стратегиялары, ұйымдастыру іс - әрекеті глобальды болу керек. Ол тек басқа елдерге өндіруден немесе экспорттаудан басқа, әлемдегі ең жақсы ресурстарды қолдана алады: шикі зат, еңбек, қаржы.
2. Шынжырлау принципі негізіндегі Компанияны құру. Компания іс -әрекеттің барлық түрін міндетті түрде орындау қажеттілігі жоқ – ғылыми зерттеу мен тәжірибелі-конструкторлы өңдеуден бастап маркетингке дейін, өнімді тарату мен жүзеге асыру. Ресурстарды бөліп берумен немесе стратегиялық альянстарды құру арқылы анықталған іс - әрекетті орындау үшін, компания басқа фирмалармен келісім шартқа тұрады. Сатып алушы мен сатушылар осы тордың бір бөлігі болып табылады.
Бақылауға арналған сұрақтар:
1.Ұйымдастыру құрылымына қойылатын талаптар.
2.Ұйымдастыру құрылымының түсінігінің қайнар көзі.
3.Өкілдікке берудегі ережелер.
4.Орталықтандырылу мен децентрализациялаудың кемшілігі мен пайдасы.
5.Бақылаудың диапазоны.
6.Жазық және көпдеңгейлі құрылым.
7.Бюрократтық ұйымдастыру құрылымы.
Адаптациялық ұйымдастыру құрылымы.
ХХІ ғасырдың ұйымдастыру құрылымы.