ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М.О.ӘУЕЗОВ атындағы ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Халықаралық туризм және сервис кафедрасы

КЕЙС

Тақырыбы : Кіру және шығу туризмінің экономикалық тиімділігі

.

Орындаған: Алтынбеков Н.

Тобы : ЭФ-10-8К

Қабылдаған : Қонысова Ш.

Шымкент 2013 жыл

Жоспар:

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

2. Халықаралық туризм сыртқы экономикалық қатынастың бір түрі ретінде.

2.1 Халықаралық туризм нарығының ерекшеліктері

2.2. Халықаралық туризмнің әлемдік және аймақтық нарықтары

2.3. Халықаралық туризм нарығының мотивациясы және нары құрылымы

2.4. Шығу туризмінің экономикалық тиімділігі

Ситуациялық жағдай

ІІІ. Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Қоғамның экономикалық өмірі күрделі де, әр қилы және қарама-қайшылықта болып келеді. Оның күрамы да көп деңгейлі болады, оны тек экономикалық ғылым жүйесі ғана түсініп біле алады. Бірінші жағынан, туризм өз алдына жеке шаруашылық сферасы ретінде экономикалық жалпы заңдылық болса (өндіріс өнімділігін көтеру заңы, сұраныс жөне үсыныс заңы, бәсекелік баға шығару және т. б.), екінші жағынан, туризм — бүл адамның іс-әрекетінің ерекше бір түрі жөне халық шаруашылығының айрықша бір сферасы. Осыған байланысты экономикалық дамудың жалпы зандылығы туризм сферасында ерекше сипат алады.

Шаруашылық сферасының барлық деңгейінде туризм экономикасы адамдардың мінез-қүлқын зерттейді, өйткені олар туристік онімдерді өндіреді, беледі, айырбастайды және түтынады.

Туризм экономикасының түйінді мәселелері мыналар :

1. адамдардың туристік қызметке қажетін тудыратын объективті факторлар;

2. адамдардың туристік қажеттерінің мазмүны мен сипаты, сондай-ақ қажеттіліктің әр түрлі категориялы классификациясы;

3. туристік өнімдерді пайдаланушы адамдардың экономикалық көзқарасы және олардың (туристердің) ынта-көңілі;

4. туристік өнімдерді өндіру процесінің экономикалық ерекшеліктері, туристік индустрияға және туризм сферасының еңбек мүмкіншіліктеріне талдау жасау;

5. қазіргі ішкі және сыртқы нарық жағдайындағы ту- ристік өнімдерді өндіру, айырбастау және таратудың экономикалық ерекшеліктері;

6) мекеме және сала деңгейлеріндегі туризм жүмысының қаражат және экономикалық ерекшеліктері;

7) микро- және макродеңгейдегі туризмнің экономикалық және әлеуметтік әсері.

Туризм жүмысының экономикалық механизмін түсіну үшін мынадай екі мәселені шешу керек: біріншіден, бүл механизмнің барлық жүйелерінің негізгі шеңбері туралы толық мағлүмат болу керек; екіншіден, бүл жүйенің жеке бөлшектерін терең зерттеп-білу қажет.

2. Халықаралық туризм сыртқы экономикалық қатынастың бір түрі ретінде.

Қоғамның экономикалық өмірі күрделі де, әр қилы және қарама-қайшылықта болып келеді. Оның күрамы да көп деңгейлі болады, оны тек экономикалық ғылым жүйесі ғана түсініп біле алады. Бірінші жағынан, туризм өз алдына жеке шаруашылық сферасы ретінде экономикалық жалпы заңдылық болса (өндіріс өнімділігін көтеру заңы, сұраныс жөне үсыныс заңы, бәсекелік баға шығару және т. б.), екінші жағынан, туризм — бүл адамның іс-әрекетінің ерекше бір түрі жөне халық шаруашылығының айрықша бір сферасы. Осыған байланысты экономикалық дамудың жалпы зандылығы туризм сферасында ерекше сипат алады.

Шаруашылық сферасының барлық деңгейінде туризм экономикасы адамдардың мінез-қүлқын зерттейді, өйткені олар туристік онімдерді өндіреді, беледі, айырбастайды және түтынады.

Туризм экономикасының түйінді мәселелері мыналар :

6. адамдардың туристік қызметке қажетін тудыратын объективті факторлар;

7. адамдардың туристік қажеттерінің мазмүны мен сипаты, сондай-ақ қажеттіліктің әр түрлі категориялы классификациясы;

8. туристік өнімдерді пайдаланушы адамдардың экономикалық көзқарасы және олардың (туристердің) ынта-көңілі;

9. туристік өнімдерді өндіру процесінің экономикалық ерекшеліктері, туристік индустрияға және туризм сферасының еңбек мүмкіншіліктеріне талдау жасау;

10. қазіргі ішкі және сыртқы нарық жағдайындағы ту- ристік өнімдерді өндіру, айырбастау және таратудың экономикалық ерекшеліктері;

6) мекеме және сала деңгейлеріндегі туризм жүмысының қаражат және экономикалық ерекшеліктері;

7) микро- және макродеңгейдегі туризмнің экономикалық және әлеуметтік әсері.

Туризм жүмысының экономикалық механизмін түсіну үшін мынадай екі мәселені шешу керек: біріншіден, бүл механизмнің барлық жүйелерінің негізгі шеңбері туралы толық мағлүмат болу керек; екіншіден, бүл жүйенің жеке бөлшектерін терең зерттеп-білу қажет.

Қазіргі шақтағы туризмнің жалпы экономикалык механизмі келесідей ережелермен ашылуы мүмкін .

1. Қазіргі туризм нарықтық ортада мемлекеттің бақылауымен және реттеуімен, сонымен қатар басқа да қаражат, экономика институтымен және үйымдармен жүмыс істейді. Мүны былай түсінуге болады, барлық туристік фирмалар мен үйымдар үш негізгі экономикалық таралу кағидаларымен жүмыс істейді:

• біріншіден, олар басқарудың ерікті болуын жөне соған сәйкес бастамамен жауапкершіліктің бос болуын қалайды;

• екіншіден, олардың шаруашылық іс-өрекеттері объек-тивті түрде туристік нарыктың зандарына бағынады (қүн заңына, сүраныс пен үсыныс, бәсекелестік, акша айналымы, баға күру заңына);

• үшіншіден, турист және табиғат үшін туризмге әлеуметтік және адамгершілік бастаманы енгізуге, мемле-кеттік және қоғамдық институттар туризмдегі нарық процестерін реттеуге тырысады.

2. Туристік фирмалардың нарық ортасында жүмыс істеуі туристік нарықтың ерекшеліктері мен зандылыктарын объективті турде оқып-білуді қажет етеді. Туристік нарықты окудағы негізгі аспектілері келесілер:

— туристік нарықгың жүмыс істеу механизмі, оның сегменттері, маусымдық сипаты;

• туристік нарық пен оның сегменттерщщ жұмысы;

• бағаның қалыптасуы және туризмдегі бағаның кұрылуы:

• туризм сферасындағы сұранысқа әсерін тигізетін факторларды оқып-білу және баға мен табыстың сұраныстың төлем қабілетіне әсері;

• туристік қызметке ұсыныс жасауға әсерін тигізетін факторларды оқып-білу, сондай-ақ құнды және қүнсыз факторлардың әсерін де қарастыру.

3. Ұзақ мерзімдік болашаққа, туристік нарықтагы эконо- микалык теңдестік, туристік индустрияға объективті қаражат экономикалық талдау жасауды қажет етеді (оның құрылымы, даму тенденциясы мен жағдайы, функциялык ролі мен бағыты). Туризмнің материалдық-техникалық базасына және ресурстарына талдау жасау, нақты іске асатын туристік ұсыныстарды шешуге сондай-ақ туристік өнімдердің сапасы туралы көмек береді.

4. Туризм экономикасының маңызды мәселесі - бүл салада жұмыс күшін пайдалану. Сондықтан да туристік іс әрекеттің экономикалық әсері оның барлық көріністерінде терең талдау жасауды керек етеді. Еңбек өнімділігі мен еңбек сыйымдылығына талдау ерекше көңіл қоюды қажет етеді.

5. Туризм экономикасы негізгі мәселе ретінде іскерлік іс-әрекет пен туристік фирмалардың нарықгағы тәртібі туралы такырыптарды зерттейді. Бұл туризмдегі іскерлік іс-әрекеттің айрықшылығына есеп жүргізу, коммерциялық есепті терең білу, бұл жүмысты жоспарлау, әсіресе, бәрінен бұрын биснес-жоспар жасау, сондай-ақ бухгалтерлік және басқару есепгерін білу.

Туризмдегі іскерліктің маңызды мәселесі — ол туристік фирманың шығынына, кірісіне, жалпы пайдасы мен табысының шегіне талдаулар жасау. Шығынның шегі мен табыстың шегін білу фирманың туристік нарықтағы тортібі мен орнын шешуге мүмкіндік береді.

4. Туризм экономикасының маңызды бөлімі—табыс факторларына талдау жасау: жүмыс ақысы мен еңбектің бағасы; капиталдың бағасы мен пайызы; туристік рента іпайыз түрінде түсетін табыс). Туристік рента мәселесі мен өнімдер шегіне ерекше көңіл аудару керек. Бүл туризмді өзіндік қаржылаудың ішкі көздерін анықтауға мүмііндік

береді және туризм сферасындағы өндіру факторларыныя өнімділік шекарасын белгілейді.

7. Туризм экономикасы өзіне қаржы мәселесін ле енгізеді: турфирмалардың өзінің қаржы ресурстары, кредит алу мүмкіндіктері, банкімен және банк жүйелерімен өзара қатынасы, барлық деңгейдегі бюджетпен қатынас және салык салу.

Жоғарыда айтылғандарды қорыта келгенде, қазіргі туризмнің экономикасы маңызды экономикалық ғылымның біреуіне айналды, онысыз бүгінгі күні экономика ғылым жүйесінің өмір сүруі мүмкін емес.

Казіргі экономикада туризмнің ролі үнемі өсіп және өзгеріп түрады. Бұрын туризмде алдыңғы рольде болған елдер, қазір екінші және үшінші орындарға кетуде, Олардың орнына жаңа озатгар келуде.

Экономикалық жағынан туризмді былайша қарастырады:

• өнімді өндіру, айырбастау және бөлу сферасындағы қоғамдық қатынастардың белгілі бір жинағы ретінде;

• белгілі бір өндіріс саласы мен экономикалық іс-әрекеттерді қосып, елдің халық шаруашылық кешенінің бір бөлігі ретінде.

• туристік өнімді өндіретін, оны к: жөне айырбастауды зерттейтін коғамдық ғылым

• туристік экономика жүйесінің барлық деңгейіндегі адамның мінез-күлқын зерттейтін қазіргі экономикалық теория ретінде;

Фундаменталды экономика жағынан қарасақ, туризм дегеніміз ол экономикалық кешен, оның дамуы ішкі себептерден гөрі, кобінесе әлемдік шаруашьшық процестер мен қатынастар арқылы түсіндіріледі. Сонымен катар туризм көптеген дамушы елдердің экономикалық өсуінің катализаторы. Өйткені туристер басқа елге демалысқа барғанда басқа өндірісте өндірілген өнімнің бір бөлігін ғана апарып қоймайды, сонымен қатар онда жаңа жұмыс орнын да құрады.

Казіргі туризм экономикалық құбылыс ретінде:

• индустриялдық түрде болады:

• туристік өнім мен қызмет түрінде көрінеді, оны науға және көлікпен тасуға болмайды;

— жаңа жүмыс орындарын құрайды жене жаңа аандарды игерудегі алғашкы қарлығаш, сонымен катар ұлттық экономиканың жылдам дамуының катализаторы болады;

• туризмге мамандандырылған елдің пайдасына үлттық табысты қайта бөлу механизмі ретінде кіріседі;

• үлттық табыстың өсуіне, жергілікті инфрақүрылымның имуы мен жергілікті халықтың өмір деңгейінің осуінде мультипликатор рөлін атқарады;

• жоғарғы деңгейдегі әсерлілікпен және инвестицияның жылдам қайтарылуымен сипатталады;

• табиғат пен мәдени мүраны қорғаудың тиімді құралы ретінде жүмыс істейді, өйткені оның негізгі ресурстарының базасын осы элементтер күрайды;

— барлық шаруашылық салаларымен және адамның іс-рекет түрлерімен сәйкес келе береді.

Сонымен, туризм аймақтың немесе елдің экономика сына белсенді түрде эсер ете алады, онда ол оның шаруашылық, әлеуметтік және гуманитарлық негізінде дамиды. Нарық экономикасында өндірістік қорлардың заттық факторлар қозғалысы қүндық қажеттілігін туғызады. Күнды және материалдық қажеттіліктер біртұтас болады. Бүл бірлік өндірістік қорлардың мәнімен анықталатын қажеттіліктің сипаттамасы болып табылады.

Заттық және күндылық формаларының бірлігін ескере отырып, өндірістік қорларға деген қажеттіліктерді анықгау дегеніміз ынтымақгыстығын техникалық жене технолога ялық шешімдерді таңдауда құндық параметрлер де қатысуы керек деген сөз. Олар күрастырушылардың техникалық таисыр-маларында болуы қажет. Өндірістік жабдықтардың элементтерінің құнын жоғарылату жаңа өнімдер түрін (қызмет) игерудегі турфирмалардың қаражаттарына қатты әсерін тигізеді, ол игеруге кететін жоғарғы шығынмен байланысты, себебі олардың орны түсксн табыспен әр уақытта тола бермейді.

Қазіргі туризм- әлемдік экономиканың құлдырауды білмейтін саласы. Мамандардың есебіне қарағанда бір шетел туристінен түсетін пайданы түсіру үшін әлемдік рынокқа 9 тонна тас көмір, немесе15 тонна мұнай, немесе 2 тонна жоғарғы сортты бидай шығару керек. Бұл елдің энерготасушыларын кемітеді, ал турситік индустрия қайта жанданған қорлардың арқасында арқасында істейді. Шетел экономистерінің есебі бойынша100 мың турист, орташа есеппен қалада өткізген 2 сағатта 350 мың доллардан кем жұмсалмайды, немесе әр- бір адамға бір сағатта 17,5 доллардан жұмсайды. Сонда өңделмеген өнімді сату шығар жолға жоқ бекініс, ал туризмді дамыту- ұзақ, экономикалық жағынан тиімді даңғыл жол.

Туризм мемлекеттік экономикаға үш пайдалы әсер береді

1. Шетел валютасының құйылуына әсер етіп, ақы төлеу балансы және экспорттық жиынтық саудаға жағымды пайда келтіреді.

2. Халықты еңбекпен қамтамасыз етуге көмектеседі.. БТҰ және туризмнің Бүкіләлемдік кеңесінің бағасы бойынша туризм индустриясының әрбір жұмыс орнына 5 тен 9 ға дейін жұмыс орнеы келеді. Туризм тікелей және жанама экономикалық 32 саласының дамуына көмектеседі.

3. Елдің инфраструтуралық құрылымын дамытуға көмектеседі.

Туризм елдің көптеген аудандарының экономикасына әсер етеді.

Туризм саласында шаруашылық нысандарын ашып, оларды жұмыс істету жас транспортының, коммунальды- тұрмыстық қызметтің, мәдениет, медициналық қызмет көрсетудің дамуымен тығыз байланысты. Сонымен, туризм индустриясы басқа экономикалық секторларға қарағанда күшті мультипликотор болып табылады.