3.2 Жарнама нарығының қарқынды даму бағыттары

Жарнама нарығының сыйымдылық дәрежесінің болжамын трендтің қозғалмалы орта әдісі мен корреляциялық тәсілі арқылы анықтауға болады.

Қозғалмалы орта әдісте соңғы үш периодта орташа өсім байқалады. Бұл әдіс қысқа мерзімді болжамдар құруға жарамды (2008-2011жж.).

Жарнама нарығының даму бағыттарын Қазақстан мен Ресейді салыстыру негізінде қарастыруға болады. [В].

Жарнама нарығының сыйымдылығы бойынша берілген болжамдар (млн. долл.) Көрсеткіштер бойынша, 2008 жылы жарнама нарығының сыйымдылығы Ресейде 25%-ға және Қазақстанда 20%-ға төмендеді. Бірақ болашақта орта шамамен Ресейде 11% және Қазақстанда 8% өсу байқалады.

Трендтік тәсілді қолдануда 2009 жылға дейінгі жарнаманың даму көрсеткіштері анықталған. [Г].

Қазақстандағы және Ресейдегі жарнама нарығының сыйымдылығының болжамдарына баға беру (млн. долл.)

2009 жылдың қорытындылары бойынша жарнама нарығының тұрақты дамуы 35%-мен жалғаса берді. Жарнама нарығының жалпы көлемі 2009 жылы ресми прайс-листтер бойынша 430 млн. долл. Құрады.

Жарнама нарығының дамуына негізгі ресурс теледидарлық бюджет болып табылады. Теледидарлық жарнама нарығы 2008 жылдағыдай 2009 жылы 38%-ымен ең жоғары өсу деңгейін көрсетті. Жылтыр журналдар нарығындағы ірі ойыншылардың (Cosmopolitan, Burda және т.б.) пайда болуымен байланысты баспасөз бетіндегі жарнаманы да атап айтуға болады. Бұл соңғы екі жылдары 1,5 еседен астам нарық көлемі қарқынының өсуіне әкелді.

Жарнама нарығының дамуына көптеген кедергілер әсер етеді. Фирма өз жаранамасында алдау мен дискриминациядан аулақ болуы керек. Міне негізгі таласты мәселелер:

- Жалған жарнама. Жарнама берушілер жалған пайымдауларды айтпауы керек, мысалға тауар қайсы бір аурулардан емдейді деп, шынында ондай қасиеті жоқ тауарлар үшін болмайды.

-Адастыруға жетелейтін жарнама. Жарнама беруші адасуға потенциальды түрде жетелейтін құлақтандыруды бермеуі керек, тіпті шындық жағдайда онда мүмкін ешкім алданбайтын болсада.

- Жоғалатын еліктіргіш жарнама. Сатып алушыларды өтірік уәдемен қызықтыруға болмайды. Мысалға, сатушы 25000 теңге тұратын шетел жиһазын жарнамалайды, ал содан кейін оны осы бағаға сатудан бас тартады.

- Ынталандыру шараларын және қызмет өткізгені үшін жеңілдіктер. Фирма өткізу, ынталандыру шараларын жүргізгені және үгіттеу жұмыстарын орындағаны үшін барлық клиенттерге пропорционалды бірдей жағдайда жеңілдіктер беруге тиіс.

2009 жылы көрсетілген теледидарлық жарнама нарығының даму тенденциясы 2010 жылы да өз жалғасын табуда:

- Жарнамалық уақыт бағасының өсуі;

- Жарнамалық уақытқа және жарнамалық эфирді толтыру деңгейіне сұраныстың өсуі;

Эксперттердің болжамы бойынша, жарнамаға қаржы бөлудің өсуі динамикасының негізгі себептері:

- Статистикалық көрсеткіштерге қарағанда, Қазақстан халқының пайда табысы жоғарылады, бұл халықтың сатып алуына үлкен әсер етеді. Осы көрсеткіштер жарнама берушілерді ұлғайтуға ынталандырады;

- Жарнамалайтын өнімдер категориялардың арасында бәсекелестік күрес өседі. Сондықтан, егер де бір ғана жарнама берушінің жарнамаға қаражат бөлуінің өсуі өз артынан оның бәсекелестер бюджетінің тізбекті өсу реакциясын тудырады.