- •Студенттің пәндік оқу-әдістемелік кешені
- •Алматы 2012
- •© Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті
- •1 Пәннің оқу бағдарламасы - Syllabus
- •1.1 Оқытушылар туралы мәліметтер:
- •1.2 Пән туралы мәліметтер:
- •Оқу жоспарынан көшірме
- •1.5 Пәннің қысқаша мазмұны:
- •1.6 Тапсырмалардың тізімі мен түрлері және оларды орындау кестесі
- •Тапсырмалардың түрлері және оларды орындау кестесі
- •1.7 Әдебиеттер тізімі
- •1.8 Білімдерді бақылау және бағалау
- •Бақылау түрлеріне қарай рейтингтік балдарды бөлу
- •«Мұнайхимиялық кешеннің негізгі көмірсутек шикізаты – ароматты көмірсутектер өндірісі» пәні бойынша бақылаудың барлық түрлерін өткізудің күнтізбелік кестесі
- •Студенттердің білімдерін бағалау
- •Модульдар мен аралық аттестация бойынша бақылау жүргізуге арналған сұрақтардың тізімі
- •1 Модуль бойынша бақылау жүргізуге арналған сұрақтар:
- •2 Модуль бойынша бақылау жүргізуге арналған сұрақтар:
- •2 Негізгі таратылатын материалдар мазмұны
- •Курстың тақырыптық жоспары
- •Дәрістік сабақтың конспектілері
- •Ароматты көмірсутектердің қайнау және балқу температуралары
- •Ароматты көмірсутектердің бу қысымын есептеуге арналған тұрақтылар
- •Кейбір ароматты көмірсутектердің тұтану температуралары және буының ауамен жарылғыш қоспа түзу шегі
- •Сурет 1. Бензолды қолданудың негізгі бағыттары.
- •Сурет 2. Катализатордың қозғалмалы қабаты бар бензинді каталитикалық риформинглеу қондырғысының схемасы
- •Пиролиз бензині, риформат және шикі бензол өнімдерінің типтік құрамы
- •Ароматты көмірсутектерді әр түрлі еріткіштермен экстракциялау процесінің негізгі көрсеткіштері
- •Арендерді бөліп алу үшін қолданылатын экстрагенттердің физика-химиялық қасиеттері
- •Сурет 3. Бензинді каталитикалық риформинглеу қондырғысында ароматты көмірсутектерді сұйық фазада экстракциялау блогының технологиялық схемасы.
- •Каталитикалық риформинг процесінде бөлінетін арендердің сипаттамалары
- •Ароматты көмірсутектер фракциясы Сурет 4. «Uhde» фирмасының ароматты көмірсутектерді экстрактивті дистилдеу қондырғысының схемасы
- •Каталитикалық риформинг риформаты
- •Сурет 5. Риформатты селективті гидрлеу блогы бар «Морфилейн» қондырғысында арендерді экстрактивті дистилдеу схемасы
- •Сурет 6. М-ксилолды hf-bf3 қоспасымен экстракциялап бөліп алудың принципиалды схемасы
- •Сурет 7. Кристалдау әдісі арқылы п-ксилол алудың принципиалды схемасы
- •Сурет 8. П-ксилолды бөліп алудың адсорбциялық «Парекс» процесінің принципиалды схемасы
- •Сурет 9. Изомерлеу процесімен бірлескен ксилол фракциясын бөлудің технологиялық схемасы
- •– Этилбензолды айыру бағанасы; 2 – о-ксилолды бөлу бағанасы;
- •"Parex - Isomar" кешенінің типтік материалдық балансы
- •Сурет 10. Толуолды каталитикалық гидродеалкилдеу әдісінің принципиалды схемасы
- •Сурет 11. Толуол мен с8 арендерін термиялық гидродеалкилдеу технологиясының схемасы
- •Толуолды диспропорционирлеу мен гидродеалкилдеу процестерінің салыстырмалы сипаттамалары
- •Сурет 12. "Mobil Oil Corp" әдісі бойынша толуолды диспропорционирлеу процесінің принципиалды технологиялық схемасы
- •Сурет 13. "Trans Plus" процесінің принципиалды технологиялық схемасы
- •Сурет 14. "Detol" процесінің принципиалды технологиялық схемасы
- •"Detol" процесі шикізатының және өнімдерінің типтік құрамы
- •С9 арендердің физика-химиялық сипаттамалары
- •Құрамы с10 болатын арендердің физика-химиялық қасиеттері
- •Сурет 15. Дуролды екі сатылы экстрактілі кристалдау әдісімен бөліп алу және тазалаудың принципиалды схемасы
- •Сурет 16. Бензолды қолданудың негізгі бағыттары.
- •Сурет 17. Этилбензолды "Monsanto Co""Lummus Crest Inc." әдісімен алу процесінің принципиалды технологиялық схемасы.
- •Сурет 18. "Lummus /"Unocal"-"uop" процесінің технологиялық схемасы.
- •Сурет 19. Бензолды сұйық фазада гидрлеу арқылы циклогексан алу процесінің принципиалды технологиялық схемасы.
- •Мұнай бензолының сапасына қойылатын негізгі талаптар (мест 9572-77)
- •Сурет 20. Суды ароматты көмірсутектерден азеотропты тазалаудың принципиалды схемасы.
- •Әлемнің жекелеген елдеріндегі бензол өндірісі, (мың т.)
- •1999 Жылғы толуол өндірісінің қуаттылығы мен оны тұтыну ауқымы
- •Мұнай-газ өңдеу мен мұнайхимияның негізгі процестерін жіктеу схемасы
- •Сурет 21. Жылуалмастырғыш аппараттар.
- •Сурет 22. Құбырлы реакторлар.
- •Сурет 23. Бағаналы реакторлар.
- •Сурет 24. Реакциялық камералар.
- •Тәжірибелік сабақтар
- •2.4 Оқытушының жетекшілігімен орындалатын студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша өткізілетін сабақтардың жоспары (соөж)
- •2.5 Студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша сабақ жоспары (сөж)
- •Өзін-өзі тексеруге арналған тест сұрақтары
- •Тест сұрақтарының жауаптары
- •Курс бойынша емтихан сұрақтарының тізімі
- •Глоссарий
- •Мазмұны
- •Студенттің пәндік
- •Селенова Багадат Саматқызы Матаева Зайра Тоқтарбекқызы
Ароматты көмірсутектердің қайнау және балқу температуралары
Көмірсутек |
Қайнау темпера-турасы, 0С |
Балқу темпера-турасы, 0С |
Көмірсутек |
Қайнау темпера-турасы, 0С |
Балқу темпера-турасы, 0С |
бензол |
80,1 |
5,5 |
изодурол |
198,1 |
-23,7 |
толуол |
110,6 |
-95,0 |
пренитол |
205,0 |
-6,2 |
стирол |
145,2 |
-30,6 |
нафталин |
218,0 |
80,3 |
этилбензол |
136,2 |
-95,0 |
тетралин |
207,6 |
-35,8 |
о-ксилол |
144.4 |
-25,2 |
|
244,7 |
-30,5 |
м-ксилол |
139,1 |
-47,9 |
1-метилнафталин |
241,1 |
34,6 |
п-ксилол |
138.4 |
13,3 |
2-метилнафталин |
194,5 |
- |
α-метилстирол |
165.4 |
-23,2 |
3,5-диметилкумол |
258,5 |
27,0 |
изопропилбензол |
152,4 |
-96,0 |
бифенил |
277,5 |
95,0 |
м-этилтолуол |
161,3 |
-95,5 |
аценафтен |
262,0 |
112,0 |
п-этилтолуол |
162 |
-62,4 |
2,6-диметилнафталин |
203.8 |
-56,5 |
о-этилтолуол |
165,1 |
-80,8 |
о-диизопропилбензол |
203,2 |
-63,0 |
гемимеллитол |
176,1 |
-25,4 |
м-диизопропилбензол |
210,4 |
-17,0 |
псевдокумол |
169,3 |
-43,8 |
п-диизопропилбензол |
297,9 |
114,2 |
мезитилен |
164,7 |
-44,7 |
флуорен |
267.9 |
-15,5 |
изобутилбензол |
172,8 |
-51,5 |
1-изопропилнафталин |
267,9 |
- |
о-цимол |
178,3 |
-71,5 |
2- изопропилнафталин |
268,2 |
216,0 |
м-цимол |
174,9 |
-63,9 |
антрацен |
342,3 |
99,1 |
п-цимол |
177,2 |
-67,9 |
фенантрен |
340,1 |
150,0 |
дурол |
196,8 |
79,2 |
пирен |
393,5 |
254,0 |
Бензол мен оның туындыларының қайнау температуралары қысым төмендеген сайын біркелкі кемиді, сондықтан ректификация барысында бензол гомологтарын бөлу дәлдігі артады. Бұл жағдай басқа ароматты көмірсутектер үшін де сақталады.
Конденсирленген ароматты қосылыстардың молекуласындағы сақинаның саны артқан сайын (әсіресе толығымен қосарланған ароматты қосылыстарда) қайнау температурасы бірден төмендейді (мысалы, нафталин және дурол, фенантрен және антрацен).
Ароматты көмірсутектердің бу қысымы (Р, МПа) температураға тәуелді және мына формуламен есептеледі:
lgP = A – B/T (1)
lgP = A – B/t + C (2)
мұндағы T және t – температуралар, К және А, В, С – тұрақтылар, өте бағалы көмірсутектердің тұрақтыларының мәні 2-кестеде көрсетілген.
2-кесте