
- •Студенттің пәндік оқу-әдістемелік кешені
- •Алматы 2012
- •© Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті
- •1 Пәннің оқу бағдарламасы - Syllabus
- •1.1 Оқытушылар туралы мәліметтер:
- •1.2 Пән туралы мәліметтер:
- •Оқу жоспарынан көшірме
- •1.5 Пәннің қысқаша мазмұны:
- •1.6 Тапсырмалардың тізімі мен түрлері және оларды орындау кестесі
- •Тапсырмалардың түрлері және оларды орындау кестесі
- •1.7 Әдебиеттер тізімі
- •1.8 Білімдерді бақылау және бағалау
- •Бақылау түрлеріне қарай рейтингтік балдарды бөлу
- •«Мұнайхимиялық кешеннің негізгі көмірсутек шикізаты – ароматты көмірсутектер өндірісі» пәні бойынша бақылаудың барлық түрлерін өткізудің күнтізбелік кестесі
- •Студенттердің білімдерін бағалау
- •Модульдар мен аралық аттестация бойынша бақылау жүргізуге арналған сұрақтардың тізімі
- •1 Модуль бойынша бақылау жүргізуге арналған сұрақтар:
- •2 Модуль бойынша бақылау жүргізуге арналған сұрақтар:
- •2 Негізгі таратылатын материалдар мазмұны
- •Курстың тақырыптық жоспары
- •Дәрістік сабақтың конспектілері
- •Ароматты көмірсутектердің қайнау және балқу температуралары
- •Ароматты көмірсутектердің бу қысымын есептеуге арналған тұрақтылар
- •Кейбір ароматты көмірсутектердің тұтану температуралары және буының ауамен жарылғыш қоспа түзу шегі
- •Сурет 1. Бензолды қолданудың негізгі бағыттары.
- •Сурет 2. Катализатордың қозғалмалы қабаты бар бензинді каталитикалық риформинглеу қондырғысының схемасы
- •Пиролиз бензині, риформат және шикі бензол өнімдерінің типтік құрамы
- •Ароматты көмірсутектерді әр түрлі еріткіштермен экстракциялау процесінің негізгі көрсеткіштері
- •Арендерді бөліп алу үшін қолданылатын экстрагенттердің физика-химиялық қасиеттері
- •Сурет 3. Бензинді каталитикалық риформинглеу қондырғысында ароматты көмірсутектерді сұйық фазада экстракциялау блогының технологиялық схемасы.
- •Каталитикалық риформинг процесінде бөлінетін арендердің сипаттамалары
- •Ароматты көмірсутектер фракциясы Сурет 4. «Uhde» фирмасының ароматты көмірсутектерді экстрактивті дистилдеу қондырғысының схемасы
- •Каталитикалық риформинг риформаты
- •Сурет 5. Риформатты селективті гидрлеу блогы бар «Морфилейн» қондырғысында арендерді экстрактивті дистилдеу схемасы
- •Сурет 6. М-ксилолды hf-bf3 қоспасымен экстракциялап бөліп алудың принципиалды схемасы
- •Сурет 7. Кристалдау әдісі арқылы п-ксилол алудың принципиалды схемасы
- •Сурет 8. П-ксилолды бөліп алудың адсорбциялық «Парекс» процесінің принципиалды схемасы
- •Сурет 9. Изомерлеу процесімен бірлескен ксилол фракциясын бөлудің технологиялық схемасы
- •– Этилбензолды айыру бағанасы; 2 – о-ксилолды бөлу бағанасы;
- •"Parex - Isomar" кешенінің типтік материалдық балансы
- •Сурет 10. Толуолды каталитикалық гидродеалкилдеу әдісінің принципиалды схемасы
- •Сурет 11. Толуол мен с8 арендерін термиялық гидродеалкилдеу технологиясының схемасы
- •Толуолды диспропорционирлеу мен гидродеалкилдеу процестерінің салыстырмалы сипаттамалары
- •Сурет 12. "Mobil Oil Corp" әдісі бойынша толуолды диспропорционирлеу процесінің принципиалды технологиялық схемасы
- •Сурет 13. "Trans Plus" процесінің принципиалды технологиялық схемасы
- •Сурет 14. "Detol" процесінің принципиалды технологиялық схемасы
- •"Detol" процесі шикізатының және өнімдерінің типтік құрамы
- •С9 арендердің физика-химиялық сипаттамалары
- •Құрамы с10 болатын арендердің физика-химиялық қасиеттері
- •Сурет 15. Дуролды екі сатылы экстрактілі кристалдау әдісімен бөліп алу және тазалаудың принципиалды схемасы
- •Сурет 16. Бензолды қолданудың негізгі бағыттары.
- •Сурет 17. Этилбензолды "Monsanto Co""Lummus Crest Inc." әдісімен алу процесінің принципиалды технологиялық схемасы.
- •Сурет 18. "Lummus /"Unocal"-"uop" процесінің технологиялық схемасы.
- •Сурет 19. Бензолды сұйық фазада гидрлеу арқылы циклогексан алу процесінің принципиалды технологиялық схемасы.
- •Мұнай бензолының сапасына қойылатын негізгі талаптар (мест 9572-77)
- •Сурет 20. Суды ароматты көмірсутектерден азеотропты тазалаудың принципиалды схемасы.
- •Әлемнің жекелеген елдеріндегі бензол өндірісі, (мың т.)
- •1999 Жылғы толуол өндірісінің қуаттылығы мен оны тұтыну ауқымы
- •Мұнай-газ өңдеу мен мұнайхимияның негізгі процестерін жіктеу схемасы
- •Сурет 21. Жылуалмастырғыш аппараттар.
- •Сурет 22. Құбырлы реакторлар.
- •Сурет 23. Бағаналы реакторлар.
- •Сурет 24. Реакциялық камералар.
- •Тәжірибелік сабақтар
- •2.4 Оқытушының жетекшілігімен орындалатын студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша өткізілетін сабақтардың жоспары (соөж)
- •2.5 Студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша сабақ жоспары (сөж)
- •Өзін-өзі тексеруге арналған тест сұрақтары
- •Тест сұрақтарының жауаптары
- •Курс бойынша емтихан сұрақтарының тізімі
- •Глоссарий
- •Мазмұны
- •Студенттің пәндік
- •Селенова Багадат Саматқызы Матаева Зайра Тоқтарбекқызы
Өзін-өзі тексеруге арналған тест сұрақтары
1. Мұнайхимиялық процестердің селективтілігі ... көрсетеді:
реактордың жүктелуіне шаққандағы өзгеріске ұшыраған шикізаттың мөлшерін;
1 тонна өнім алуға жұмсалған шикізат мөлшерін;
қондырғының сағаттық өнімділігін;
контакт газы компоненттерінің мөлшерін;
шикізатты тиімді пайдалану дәрежесін.
2. Мұнайхимиялық процестерді жүзеге асырудың негізгі критерийлері:
бастапқы реагенттердің фазалық күйі;
термодинамикалық сипаттамалар;
шикізат пен өнімдердің ерігіштігі;
реакцияның жылу эффектілері;
процестің параметрлері.
3. Метанды тотықтырып конверсиялауды қандай мақсатта жүргізеді?
сірке қышқылын алу үшін;
ацетальдегид алу үшін;
синтез-газ алу үшін;
көміртек диоксидін алу үшін;
формальдегид алу үшін.
4. Синтез-газ дегеніміз…
С1-С4 көмірсутек газдарының қоспасы;
ацетилен мен этилен қоспасы;
метан мен азот қоспасы;
сутек мен көміртек монооксидінің қоспасы;
оттек пен аргон қоспасы.
5. Реакторларда реакция аймағының қажет көлемін есептеу үшін мынадай параметрлерді қолданады:
қысым мен температура;
реакция жылуы мен өнімдер құрамы;
энтальпия және шикізаттың кмоль саны;
реактордың диаметрі мен биіктігі;
көлемдік жылдамдық пен әсерлесу уақыты.
6. Оксосинтез реакциясында .... өзара әрекеттеседі:
спирттер оттекпен;
алкандар оттекпен;
олефиндер синтез-газбен;
ароматты көмірсутектер оттекпен;
олефиндер көміртек монооксидімен.
7. Фишер-Тропша синтезі дегеніміз….
алкендерді гидрлеу реакциясы;
катализатор қатысында көмірсутектер мен құрамында оттек бар қосылыстар алу;
алкандарды оксихлорлау реакциясы;
алкандарды сульфототықтыру реакциясы;
алкандарды дегидрлеу реакциясы.
8. Оксосинтезге жататын процесс…
алкилдеу;
олигомерлеу;
гидроформилдеу;
амидирлеу;
тотықтыру.
9. Мұнайхимиялық процестердің материалдық балансын құруға болады, егер….
реактор жүктемесі белгілі болса;
реагенттің сағаттық кірісі белгілі болса;
барлық өндірістік шығындар белгілі болса;
негізгі заттардың бастапқы концентрациялары белгілі болса;
барлық жүретін реакциялар мен олардың стехиометриялық коэффициенттері белгілі болса.
10. Гомологтану дегеніміз….
бастапқы қосылыс өзінің гомологтық қатарындағы басқа қосылысқа айналу реакциясы;
этерификация реакциясы;
гидратация реакциясы;
көмірсутектерді нитрлеу реакциясы;
гидрогалогендеу реакциясы.
11. Этанол мен ацетальдегидті алудың этилен үнемдейтін технологиясын жасау үшін…..
арнайы реактор жасалды;
тиімді параметрлер табылды;
метанолды гомологтау процесі жасалды;
этанолды алу қондырғысы қайта құрылды;
жаңа катализатор жасалды.
12. Этилен оксиді өндірісінің негізгі әдісі:
этиленді оттекпен немесе ауамен тура тотықтыру;
парафиндерді тотықтырып дегидрлеу;
олефиндерді гидратациялау;
пропиленоксидті диспропорционирлеу;
оттек атомы бойынша алкилдеу.
13. Шығын коффициентін есептеу үшін .... негізге алады:
түзілген мақсатты өнімнің мөлшерін;
шикізаттың реакцияға (немесе реакцияларға) стехиометриялық шығынын;
реактордың жүктелуіне шаққандағы өзгеріске ұшыраған шикізаттың мөлшерін;
процестің селективтілігін;
түзілген жанама өнімдердің мөлшерін.
14. Мұнайхимиялық процестердің жылу балансын құру үшін ... анықтау керек:
реакция аймағындағы температураны;
будың жылусиымдылығын;
отын шығынын;
реакторға енгізілетін және реактордан шығарылатын жылу мөлшерін;
сұйықтың булану жылуын.
15. Өнеркәсіпте сынап катализаторы қатысында ацетиленді гидратациялау реакциясы қандай мақсатта қолданылды?
ацетальдегид алу үшін;
ацетон алу үшін;
сірке қышқылын алу үшін;
этанол алу үшін;
кротон альдегидін алу үшін.
16. Этиленді ацетальдегидке тотықтыру технологиясында бір ретте бастапқы шикізаттың 100%-дық конверсиясына жету...
шикізат берудің көлемдік жылдамдығын төмендетуге
процестің қысымын арттыруға
процестің температурасын арттыруға
этилен мен катализатор ерітіндісінің рециклденуіне
әсерлесу уақытын арттыруға мүмкіндік береді.
17. Өндірісте фталь ангидридін алу үшін …
нафталин немесе о-ксилолды тотықтырады;
бензолды тотықтырады;
кумол әдісін қолданады;
толуолды тотықтырады;
оксосинтез қолданылады.
18. Қандай әзірлеме пайда болғаннан кейін, фенол, ацетон мен пропиленоксидті бірге алу мүмкін болды?
реакциялық процестерді масса алмасу процестерімен біріктіру;
бір аппаратта бірнеше реакцияларды біріктіру;
массаалмасу процестерін біріктіру;
пропиленоксидті синтездеудің кумолды әдісі;
процесті әрі қарай эксперименттік тексеру арқылы математикалық үлгілеу.
19. Изопропилбензолды тотықтыру реакциясы қандай механизммен жүреді?
карбкатионды;
қышқылды-негіздік;
тізбегі тармақталған күрделі тізбекті реакциялардың механизмі бойынша;
ионды-каталитикалық;
тотықтырғыш-тотықсыздандырғыш.
20. Пирогазды селективті гидрлеу мақсаты…
қаныққан көмірсутекті газдар алу;
олефиндерді ацетиленнен тазарту;
пирогазды көміртек оксидінен тазарту;
бензол алу;
пирогазды оттектен тазарту.
21. Пиролиз өнімдерін селективті каталитикалық гидрлеу процесін қандай катализатор қатысында жүзеге асырады?
никель;
ауыспалы металдар оксиді;
цеолит;
минералды қышқылдар;
қондырылған палладий катализаторы.
22. Олефинді селективті гидрлеу процесінің палладийлі катализаторларының улары:
көміртек монооксиді және құрамында күкірт бар қосылыстар;
су буы және ауаның құрамындағы оттек;
пиролиздің жанама өнімдері;
меркаптандар;
инертті газдар.
23. Пиролиздің сұйық өнімдері:
ароматты көмірсутектер қоспасы;
пентан-гексан фракциясының қоспасы;
органикалық қышқылдар;
су буы мен спирттер қоспасы;
су буы мен төмен молекулалы қышқылдар қоспасы.
24. Пиролиздің сұйық өнімдерін гидрогендеу арқылы өңдеудің мақсаты...
бензин фракциясын алу;
циклогексан алу;
олигомерлер алу;
бензол алу;
газ тәрізді көмірсутектер алу.
25. Гидрогенизаттан бензолды қандай әдіспен бөліп алады?
адсорбция
экстракция
ректификация
абсорбция
буландыру
26. Мұнай сульфондарын алудың бастапқа шикізаты:
80-1400С аралығында қайнайтын фракция;
265-3600С аралығында қайнайтын фракция;
140-1800С аралығында қайнайтын фракция;
180-2400С аралығында қайнайтын фракция;
огудрон
27. Амфолитті беттік-белсенді заттардың құрамында қандай топтар болады?
анионды функционалды топтар;
катионды функционалды топтар;
анионды және катионды функционалды топтар;
ешқандай функционалдық топ жоқ;
алкокситоптар.
28. Қышқылға төзімді беттік-белсенді заттардың синтезіне қандай заттар қолданылады?
құрамында азот бар қосылыстар;
галогенсутек;
құрамында оттек бар қосылыстар;
сульфоянтар қышқылының диэфирінің моно-, ди -, үшнатрий тұздары;
мономерлер.
29. Метакрилонитрил қандай өндірістің жартылай өнімі болып табылады?
нитридтер;
метакрилді мономерлер;
винилхлоридтер;
уретандар;
сульфооксидтер;
30. Изобутиленді тотықтырып аммонолиздеуде катализатор ретінде ... қолданылады:
модифицирленген висмут-молибден-вольфрам катализаторы;
алюминий оксидіне отырғызылған күміс;
металл никель;
кизельгурдегі палладий
кобальт нафтенаттары.