5. Әдебиет:

Негізгі:

1. Харкевич Д.А., Фармакология, мемлекеттік тілдегі аудармасы, Алматы 2004, 604 б.

2. Харкевич Д.А. Фармакология: Учебник. – 10-е изд., перераб., доп. и испр. –М.: ГЭОТАР-Медиа, 2008 – 750 б.

3. Харкевич Д.А. Фармакология: Учебник. – 8-е изд., перераб., доп. и испр. –М.: ГЭОТАР-Медиа, 2005 – 724 б.

4. Маркова И.В., Неженцев М.В. Фармакология. С-Петербург. 2001. – 415 б.

Қосымша:

1. Машковский М.Д. Лекарственные средства. Издание пятнадцатое. - М.: Новая волна, 2007. т. 1-2. – 1206 б.

2. Гудман Г., Гилман Г. Клиническая фармакология. Перевод 10-го издания. М. «Практика». 2006. - 1648 б.

3. Клиническая фармакология. /под ред. Зупанца И.А., Налетова С.В., Викторова А.П./ изд. НФаУ «Золотые страницы», 2005 ж. т 1-2. 844 б.

4. Аляутдин Р.Н. Фармакология. Учебник. Москва. Изд. Дом «ГЭОТАР-МЕД». 2004.-591 б.

5. Клиническая фармакология и фармакотерапия. /Под ред. В.Г.Кукеса, А.К.Стародубцева. –2-е изд.,испр.-М.: ГЭОТАР-МЕД, 2004. – 640 б.

6. Справочник врача общей практики. Издание Москва ЭКСМО – ПРЕСС, 2002. т. 1-2. – 926 б.

7. Лоуренс Д.Р., Бенетт П.Н. Клиническая фармакология. – М.: Медицина, 2002, т.1-2. – 669 б.

8. Л.В.Деримедведь, И.М. Перцев, Е.В. Шуванова, И.А.Зупанец, В.Н. Хоменко «Взаимодействие лекарств и эффективность фармакотерапии» -Издательство «Мегаполис» Харьков 2002 - 782 б.

9. Бертрам Г. Катцунг. Базисная и клиническая фармакология (перевод д.м.н., проф. Э.Э. Звартау.) - Санкт-Петербург, 1998.- 1043 б.

6. Бақылау сұрақтары (кері байланыс):

1. Бактериялық менингитте қандай антибиотиктер қолданылады?

2. Мидың қабаттарының қабынуында антибактериялық терапиядан басқа қандай топтың препараттары қолданылады?

3. Бактериялық менингиттің асқынуы нәтижесінде дамитын басішілік қысымның жоғарылауында қандай препараттар қолданылады?

4. Менингитте тырысудың алдын-алу және емдеу үшін қандай препараттар қолданылады?

Дәріс №2

1. Тақырыбы: «Негізгі нейропротективті заттар. Ожж регенераторлы-репаративті үрдістерді жақсартуға бағытталған препараттар».

2. Мақсаты: регенераторлы-репаративті үрдістерді жақсартуға бағытталған терапияда нейропротекция үшін, ишемиялық және геморрагиялық инсультті емдеуде қолданылатын заттардың жіктелуі, әсер ету механизмі және сипаттамасымен студенттерді таныстыру»

3. Дәрістің тезистері

Шұғыл жағдайларға сәйкес базисті терапия синдромды және нейропротективті болады.

Синдромды интенсивті терапияда жүргізілетін шаралар бір кезеңде және мүмкіндігінше жылдам жасалуы қажет. Мидың қан айналымының бұзылыстарында алдын алу шаралары аса тиімді: АҚ төмендету және сәйкес ұстап тұру, қандағы липидтердің деңгейін қалыптастыру; дене салмағын төмендету; тромб түзуілу қаупі бар науқастарға дезагреганттарды, қажет болған жағдайда антикоагулянттарды қолдану. Сонымен қоса қосымша ауруларына емдеу жүргізу.

Инсульт — мидың қан айналымының жедел бұзылысы.

Мидың қан айналымының жедел бұзылысының дифференциялық терапиясының негізгі бағыты — ишемия ошағын және ишемиялық жартылай көлеңкеленген ошақты шектеу, қанның реологиялық және ұю қасиеттерін қалыптастыру, церебропротективті терапия – нейрондарды ишемияның зақымдаушы әсерінен қорғау және нерв тіндерінде репаративті үрдістерді ынталандыру.

Реперфузиялық терапия инсульттің патогенетикалық сипатымен анықталады. Ми қан тамырларының тромболитикалық және эмболиялық зақымдалуларында емдеу тромболизиске бағытталған. Бұл жағдайда плазминогеннің рекомбинантты тіндік активаторы (rt-PA), анкорд, гепаринді қолдану тиімді болар еді. Транзиторлы ишемия алған науқастарға антикоагулянттарды қолданады, қайталануды болдырмас үшін антиагреганттар – аспирин тағайындалады,

Антикоагулянттар мен тромболитикалық терапия гемморагиялық инсульт алған науқастарда қарсы көрсетілген, оларды қолдану артериялық гипертензиясы бар науқастарда шектелген, одан басқа олар тек алғашқы тәулікте ғана тиімді.

Ишемиялық инсульт алған науқастарда антиагрегантты әсері бар, микроциркуляцияны жақсартатын заттар қолданылады. Мидың ісіну белгілері болған жағдайда терапия басішілік қысымды төмендетуге бағытталады (осмостық диуретиктер).

Нейропротективті терапияны шартты түрде біріншілік және екіншілік нейропротекция деп бөледі, біріншілік нейропротекция глутамат-кальцийлік каскадты тез бұзуға бағытталған, екіншілік нейропротекция нейрондардың өлуін тоқтатуға — АФК артық өндірілуін, оксидативті стрессті, цитокиндердің дисбалансын болдырмауға, иммундық ауытқулардың, трофикалық дисфункциялардың, апоптоздың болуына кедергі жасауға бағытталған.

Біріншілік церебропротекцияда ең жиі қолданылатын заттарға - потенциалға тәуелді L-типті кальций каналының антагонисттері — дигидропиридиннің туындылары: нимодипин (аса жақсы зерттелген) – субарахноидалды қан құйылғанда қантамырларының спазмын болдырмайды, фибринолизді күшейтеді, бос радикалдардың тотығуын тежейді және ишемиялық инсульттен кейінгі өлім жиілігін төмендетуі мүмкін.

Екіншілік нейропротекцияда жасушалардың баяу өлу механизмдерін тежейтін заттар: антиоксиданттар, нейропептидтер, қабынуға қарсы цитокиндердің блокаторлары, нейротропты факторлар, ноотропы: глицин, пирацетам, фенотропил, пикамилон қолданылады.

Ноотропты заттарды транзиторлы ишемиялық атакасы бар науқастарға, геморрагиялық және ишемиялық инсульт алған науқастарға да қолдануға болады. Ең жиі қолданылатын - пирацетам, ақыл ой қабілетін ынталандырады (ойлау, оқу, есте сақтау), антигипоксиялық әсер көрсетеді, ми тінінің гипоксияға тұрақтылығын жоғарылатады, және тырысуға қарсы аздаған әсер көрсетеді. Әсері баяу дамиды.

Нейропротекцияның маңызды бағытына нейропептидті және антиоксидантты терапия жатады. Нейропротективті әсер көрсететін антиоксиданттарды шартты түрде бірнеше топқа бөлуге болады: 1. АФК және бос радикалдардың «Қақпаны»; 2. Антиоксидантты ферменттер және табиғи антиоксиданттар; 3. Нейродеструкция кезінде АФК түзілуінің ингибиторлары. Препараттар: Карнозин, тирилазид, оксипиридиннің туындылары: эмоксипин және оның янтарлықышқыл тұзы мексидол, селеннің туындылары — натрий селениті, деметеон, неоселен, эбселен. Ноопент гидроксилді радикалдардың «қақпаны» болып табылады.

Соңғы жылдары нейропептидтердің арасынан белсенділігі жоғары нейропротекторларды іздестіру қарқынды жүруде. Нейропептидтерді зерттеудің жаңа бағытына апоптозды реттеудегі ролін анықтау, сонымен қатар ерте дамитын гендердің экспрессиясына – препараттары: цереброкурин, кортексин, семакс әсерін анықтау болды.

Көрнекі материал: мультимедиялық дәрістің электрондық үлгісі (студент кафедрадан алады)