16. Таукен игеру жұмыстарың жобалау.

Тау-кен қазып алу жұмыстарының жоспары қазып алуға арналған нысандардың (кен денесі, қабаты, блогі ж.б.) іске қосудың ретін, дайындыққа және қазып алуға арналған кезендерін реттейді.

Оның мазмұнын жұмыстардың көлемдері қамтиды. Олар, жұмыстардың турлеріне (қазып алу, дайындықтық, барлау, қазып алған кеңістікті бастау жыныстармен толтыру), нысандарына (кен денесі, қабат, блок, камера, целик, жартылай қабат, забой) және күнтізбелі кезендерге жыл, квартал орай жасалынады.

Жоспардың көрсеткіштері: қазып алу жұмыстарының жоспарында – руданың сорт-сорты бойынша көлемдері; рудадағы пайдалы компоненттердің мөлшері; қазба жұмыстарының жоспарында – тау қазылымдардың ұзыны болмаса көлемі; бүрғылау жұмыстарының жоспарында – ұңғылардың ұзындығы яғни бұрғылаудың көлемі; қазып алған жер қойнауын толтырудың жоспарында - толтырылатың кеңістіктің аумағы.

Тау-кен қазып аул жұмыстарын жоспарлауда келесідей принциптерді ескереді:

1. тау-кен өңдірісінің мақсаты – руданы қазып алуының жоспарын бұлжытпай орындап отыру;

2. тау-кен жұмыстарын жоспарлаудағы экономикалық эффективтілігін бас көрсеткіші - кенорынды игергенде қаржы шығындары аз болуы;

3. тау-кен жұмыстарын атқаруда жұмыскерлер, материалдық және қаржылық шығындар көлемі шектеулі;

4. табиғи жағдайлардың, техника, технология, өндірісті ұйымдастырудын нақты бір турлерін қарастырғанда тау-кен жұмыстарын атқарудың жеделдегі шексіз еместігін ескеру қажет. Одан асып түсу экономикалық яғни ұйымдастыру техникалық жағынан мүмкін емес;

5. тау-кен жұмыстары куші бар заңдарға, қауіпсіздік ережелеріне, бекітілген жобаларға, қоршаған ортамен жер қойнауын қорғау талаптарына сай атқарылуы тиіс.

17. Перспективалық жобалау деген не?

Жоспарлау жүйесіне кіретіндер: болашақтық, ағымдағы және шұғыл жоспарлаулар.

Болашақтық жоспарлау ғылыми техникалық прогресстің кешенді бағдарламасына сүйене отырып тау-кен кәсіпорны дамуының бағытын, темпін және мөлшерлерін көрсетеді. Болашақтық жоспарлауды тау-кен кәсіпорындарда алдағы 6-8 жылдық мерзімге жасайды. Болашақтық жоспарлауда қазып алуға жаңа деңгейжиектері іске қосулары мерзімдері қарастырылады (6-8 жылдық мерзім соған сәйкес келеді). Оларды іске қосуы 5-7 жылға созылады-да жұмыстарының турлері келесідей: жете барлау жұмыстары, жобалау, ашу жұмыстары, тау-кен дайындықтық қазбаларды жүргізуі, деңгейжиекте алғашқы блоктарды дайындау. 6-8 жылға арналған болашақтық жоспар тау-кен жұмыстарының стратегиясын анықтайды: қабаттар, кен денелері бойынша руданың біржылдық өнімін, оларды толық қазып алуының мерзімі, жаңа горизонтарды ашу және дайындау мерзімі

18. Таукен игеру жұмыстарың бақылау.

Ағымдағы біржылдық жоспарда болашақтық жоспардағы тапсырмалар дәлдіктенеді, сонда өндірістін ұлғаюының қосымша резервтері ескеріледі. Ағымдағы жоспарды дұрыс жасауымен орындалуы – болашақтық жоспардың бұлжатпай орындалыуның кепілі. Ағымдағы жоспар болашақтық жоспардың тапсырмаларын тек ғана дәлдіктеумен шектелмейді, жәнеде оларды нақтылай түседі. Болашақтық жоспарға қарағанда ағымдағы жоспардағы көрсеткіштері нақтылау турде болып келеді. Біржылдық жоспарлардың көрсеткіштері енбектің, материалды қаржылық шығындары үздік нормаларға сүйене отырып жасалады. Ағымдағы жоспар «техөнерқаржыжоспар» ретінде іске асырылады. «Техөнерқаржыжоспар» - өңдірістік, техникалық, қаржылық және әлеуметтік дамулардың біржылдық жоспарын қамтиды, сондай-ақ болашақтық жоспардың көрсеткіштерін нақты ете отырып оны ең тиімді жолдармен орындауды қарастырады. Сол кезде геологиялық бөлім руда сапасымен қазып алуы бақылаушы көрсеткіштеріне сәйкес әрбір блок, учаске бойларынша руданың қазып алу көлемін анықтайдыда барлау жұмыстарының жоспарын құрады.

Шұғыл жоспарлау – бұл кварталдық, бірайлық, апта-тәуліктік және тәуліктік жоспарларды құру. Кварталдық жоспарлауда көрсетілген тазартпаа қазып алу жұмыстарын бұлжытпай орындауды қарастырады. Руданы қазып алудын бірінші және келесі екі айларға шағып жұмысты атқару, іске қосылар көздеген нысандарды уақыт мерзімін нақтылауға жол ашады. Соған орай кескіндік, бұрғылау, толтыру жұмыстарының жоспарлары құрастырылып тұрады.

Бірайлық жоспарлар – негізгі блоктармен деңгейжиектерде жүргізілетін қазба тау-кен –капиталды, тау-кен дайындықтық жұмыстары. Олар біржылдық, кварталдық жоспарлардың құрамына жатады. Бірайлық жоспардың міндеті – тиісті нысандарды өз уақытында іске қосуды қамтамасыз ету. Бұрғылау, толтыру жұмыстардың бірайлық жоспарлары блоктағы, камерадағы, осындай жұмыстардың көлемдерін анықтайды-да іске қосылатын нысандарды өз уақытымен іске қосуды қамтамасыз етеді.

Апталық және апталық-тәуліктік жоспар- бұл тиесілі жұмыстар түрлерінің бірайлық жоспарының этаптары (бөліктері). Ал, тәулік, смена бойынша жұмыстардың көлемдері наряд толтыру арқылы жоспарланып іске асырылады..